Historia białoruskiego języka literackiego 3221-S2-0HBJL11B
Etnograficzno-językowe granice Białorusi są następstwem procesów osadniczych plemion wschodniosłowiańskich i ich nawarstwienia się na substrat bałtycki. Za najważniejsze dla powstania białoruskiego obszaru językowego uważa się dwa największe plemiona stanowiące także o odrębności językowej dwóch podstawowych dialektów białoruskich: plemię Krywiczów i Dregowiczów. Obszar zamieszkiwany przez Krywiczów – to tereny obecnego dialektu północno-wschodniego, zaś przez Dregowiczów – obecnego dialektu południowo-zachodniego. Należy jednak pamiętać o tym, że granice etnograficzno-językowe ulegały zmianom w zależności od procesów asymilacyjnych występujących na terenach zamieszkałych przez następujące plemiona: Dregowicze, Drewlanie, Krywicze, Poleszucy, Siewierzanie, Wiatycze. Dane archeologiczne, hydronimiczne, antropologiczne, etnologiczne i inne doprowadziły do powstania teorii substratowego pochodzenia Białorusinów, której sedno tkwi tym, że na białoruskim areale Słowianie stopniowo asymilowali Bałtów, będąc jednocześnie pod wpływem substratu bałtyckiego. Głównym powodem powstania języków wschodniosłowiańskich było przegrupowanie, które odbyło się w dwóch strefach dialektalnych: kijowsko-poleskiej oraz połocko-riazańskiej. W artykule omawiane są cechy, które, z jednej strony przeciwstawiają sobie obecne dwa białoruskie masywy dialektalne: północno-wschodni i południowo-zachodni, a z drugiej – wskazują na historyczne związki obu dialektów z wcześniejszymi areałami dialektalnymi: połocko-riazańskim i kijowsko-poleskim.
Rozwój języka białoruskiego można podzielić na trzy główne okresy: przedpiśmienny okres prabiałoruski (6-12 w.), piśmienny okres gwar prabiałoruskich (13-15 w.) oraz okres języka białoruskiego z tekstami pisanymi (od XV w.) Warunki rozwoju języka białoruskiego uległy pogorszeniu pod koniec XVII wieku wraz ze wzrostem roli Polski w Wielkim Księstwie Litewskim. Jednak polski i białoruski wpływały na siebie nawzajem, o czym świadczą prace pisarzy polskich i białoruskich z 18-20 w. urodzonych na terenie dzisiejszej Białorusi.
Dialekty białoruskie (południowo-zachodni i północno-wschodni) stanowią podstawę współczesnego literackiego języka białoruskiego. Rola dialektów była większa lub mniejsza w różnych okresach historycznych i w dużym stopniu zależała od miejsca urodzenia lub zamieszkania pisarzy, którzy dobrowolnie używali słownictwa swojego rodzimego dialektu, odzwierciedlającego jego cechy fonetyczne i morfologiczne. Pierwszym, który kodyfikował język białoruski, był Branisłau Taraszkiewicz, który opublikował pierwszą gramatykę współczesnego literackiego języka białoruskiego w 1918 roku.
Konwersatorium ma za zadanie przedstawić system fonetyczny i morfologiczny języka starobiałoruskiego i współczesnego białoruskiego języka literackiego oraz zapoznać studenta ze zmianami językowymi, zachodzącymi w omawianych systemach. Ukazać na podstawie przedstawionych osobliwości ewolucję języka białoruskiego oraz dać jej zastosowanie praktyczne (analiza zjawisk językowych na tekstach, wyszukiwanie zmian w tekstach, rozumienie zmian fonetycznych).
NAKŁAD PRACY STUDENTA – BILANS PUNKTÓW ECTS
Obciążenie studenta na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich: 30 godz. ECTS: 2, w tym:
Udział w zajęciach 30 godz. - 1 ECTS
Rodzaj przedmiotu
Wymagania (lista przedmiotów)
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu:
1. WIEDZA: student zna i rozumie w zaawansowanym stopniu:
- specyfikę przedmiotową i metodologiczną oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach białorutenistycznych
- złożoną naturę języka, w szczególności języka białoruskiego
-terytorialne i stylistyczne zróżnicowaniu języka białoruskiego
2. UMIEJĘTNOŚCI: student potrafi:
- ocenić znaczenie zjawisk językowych na tle historycznym
- prezentować poglądy badaczy dotyczące literatury białoruskiej i języka białoruskiego i formułować wnioski dotyczące rozwoju literatury i języka
- rozpoznawać znaczenie wydarzeń historycznych dla rozwoju literatury białoruskiej i języka białoruskiego
3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE: student jest gotów do:
- ponoszenia odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego, w tym dziedzictwa Białorusi
Kryteria oceniania
Warunki zaliczenia przedmiotu i dopuszczenia do końcowego zaliczenia:
- obecność i aktywne uczestnictwo w zajęciach
- systematyczne przygotowanie na zajęcia zadanego materiału
- terminowe wykonywanie prac domowych i testów kontrolnych
- aktywny udział w pracach nad prezentacjami, wystąpieniami, projektami w KB nad projektami indywidualnymi i grupowymi
Przy zaliczeniach stosuje się następujące kryteria:
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty – 5,0 (ocena bardzo dobra)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia obejmujących wszystkie istotne aspekty z niewielką liczbą błędów lub nieścisłości – 4,5 (ocena dobra plus)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych (mniej istotnych) aspektów – 4,0 (ocena dobra)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia z pominięciem niektórych istotnych aspektów oraz z istotnymi nieścisłościami – 3,5 (ocena dostateczna plus)
- osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia z pominięciem istotnych aspektów lub z poważnymi nieścisłościami – 3,0 (ocena dostateczna plus)
- brak osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia – 2,0 (ocena niedostateczna)
Składniki oceny:
- ocena ciągła, kształtująca (bieżące przygotowanie do zajęć, aktywność) – 30%
- śródsemestralne testy/ prace kontrolne – 35%
- prezentacje, wystąpienia, projekty/w KB projekty indywidualne, projekty grupowe – 35%
Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę które następuje w wyniku zaliczenia testów środsemestralnych, gdzie kryteria oceny przedstawione są w formie progów procentowych (punkty uzyskane z testów śródsemestralnych).
60% – 68% - 3 (ocena dostateczna)
69% - 77% - 3+ (ocena dostateczna plus)
78% - 86% - 4 (ocena dobra)
87% - 95% - 4+ (ocena dobra plus)
96% - 98 % - 5 (ocena bardzo dobra)
99% -100% - 5 !(ocena bardzo dobra z wykrzyknikiem)
Przekroczenie nieobecności usprawiedliwionych i nieusprawiedliwionych na 50% zajęć może być podstawą do niezaliczenia przedmiotu.
Literatura
1. Aniczenka U., Histarycznaja leksikalohija belaruskaj movy, Minsk 1970.
2. Barszczeuskaja N., Etapy razviccja starabelaruskaj movy u kantakce z movami susednich narodau, "Acta Albaruthenica" 2013.
3. Barszczewska N., Gwary białoruskie jako odzwierciedlenie osadnictwa plemion białoruskich oraz procesów migracyjnych Słowian i Bałtów [w:] Barszczewska N., Jankowiak M., Dialektologia białoruska, Warszawa 2012.
4. Barszczewska N., Udział dialektów białoruskich w kształtowaniu się i rozwoju współczesnego języka białoruskiego, [w:] Barszczewska N., Jankowiak M., Dialektologia białoruska, Warszawa 2012.
5. Bartoszewicz A., Groszkowa K, Chaburgajew G., Zarys gramatyki historycznej języka rosyjskiego. Fonetyka i morfologia, Warszawa 1982.
6. Bulyka A., Razwiccio arfahraficznaj sistemy starabelaruskaj movy, Minsk 1970.
7. Bulyka A., Żurauski A., Kramko I., Histarycznaja marfalohija belaruskaj movy, Minsk 1979.
8. Jankouski F., Histarycznaja hramatyka belaruskaj movy, cz. 1, 1974, cz. 2, 1977; 1983.
9. Szakun L.M., Historyja belaruskaj litaraturnaj movy, Minsk 1984.
10. Vexler P., Histarycznaja fanalohija belaruskaje movy, Minsk 2004.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: