Między muzeum a ruiną. Jak działa dziedzictwo na Bałkanach? 3005-MAGFAK-K-MUZ
Przedmiot jest poświęcony kulturowemu wymiarowi przestrzeni i architektury na Bałkanach, a więc w regionie o złożonej historii, której konsekwencję stanowią liczne konflikty pamięci. Podczas analizy poszczególnych przykładów bałkańskiej ikonosfery będziemy wykorzystywać pojęcie dziedzictwa, rozumianego jednak odmiennie niż w klasycznych definicjach dziedzictwa dookreślanego przymiotnikiem „kulturowe”. W trakcie zajęć studenci i studentki nauczą się bowiem stosować nowe, krytyczne podejście do tego zjawiska, odrzucające statyczne, fetyszyzujące specjalistyczną wiedzę myślenie o dziedzictwie jako archiwum dóbr kultury, reliktów przeszłości.
Interesować nas będą rozmaite przestrzenie na Bałkanach, jednak odsuniemy na dalszy plan ich wartość historyczną czy artystyczną (a więc czynniki sprawiające, że dane miejsca uważa się za godne ochrony), aby uwypuklić procesualny charakter i kulturowe znaczenie. Celem zajęć jest więc znalezienie odpowiedzi na pytania o to, czym jest dziedzictwo, czy na terenie tak zróżnicowanym (etnicznie, wyznaniowo, narodowościowo) istnieje dziedzictwo uniwersalnie dobre, czy można mówić o dziedzictwie wykluczonym i dziedzictwie wykluczonych, do czego dziś wykorzystywane jest dziedzictwo na Bałkanach.
Dwie tytułowe kategorie – muzeum i ruina – to symboliczne figury, które pozwolą uchwycić napięcia między dziedzictwem ochranianym a ulegającym destrukcji, pamięcią a zapomnieniem, oficjalnymi politykami zarządzania dziedzictwem a oporem kulturowym. Spotkania będą opierać się na formule dyskusji, której celem jest wspólna analiza wybranych zjawisk z bałkańskiej kulturosfery, na przykład:
1. Muzealizacja Jugosławii i dziedzictwo władzy
2. Mosty, które dzielą – dziedzictwo wojenne
3. Dziedzictwo totalitaryzmów
4. Dziedzictwo jako narzędzie budowy nowej tożsamości
5. Ruiny jako odwrotność zabytków
6. Ruiny jako kapitał i atrakcja turystyczna
8. Nie-ludzcy depozytariusze dziedzictwa
9. Dziedzictwo niematerialne i spory o UNESCO
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
WIEDZA
Student/studentka zna i rozumie:
- tendencje rozwojowe badań nad dziedzictwem, kluczowe założenia teoretyczne krytycznych studiów nad dziedzictwem (critical heritage studies) oraz sposoby ich zastosowania we własnej pracy naukowej;
- terminologię wykorzystywaną w badaniach nad dziedzictwem;
- specyfikę dziedzictwa na Bałkanach, w tym jego historyczne, polityczne i społeczne uwarunkowania, współczesne znaczenie w lokalnej kulturosferze oraz wzajemne powiązania w obrębie regionu.
UMIEJĘTNOŚCI
Student/studentka potrafi:
- umiejętnie dobrać źródła zawierające informacje na temat analizowanego przykładu dziedzictwa na Bałkanach oraz na ich podstawie samodzielnie sformułować hipotezę;
- dokonać krytycznej oceny informacji zawartych w źródłach, wykorzystać metody badawcze właściwe dla heritologii oraz zaprezentować wyniki badań;
- prowadzić dyskusję na temat specyfiki dziedzictwa na Bałkanach, przywołując merytoryczne argumenty oraz wykorzystując pojęcia teoretyczne poznane podczas zajęć;
- wykorzystać zdobytą podczas zajęć wiedzę do krytycznej analizy zjawisk związanych ze współczesnymi sporami o dziedzictwo.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
Student/studentka jest gotów/gotowa do:
- przestrzegania zasad etyki naukowej i reguł komunikacji społecznej;
- dostrzegania konieczności poznawania innych kultur, zachowywania otwartości na inne kultury, rozumienia odmienności kulturowej oraz podejmowania działań na rzecz inicjowania dialogu międzykulturowego;
- świadomego oraz krytycznego wykorzystywania zdobytej podczas zajęć wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych.
Kryteria oceniania
Ocenie podlegają:
- systematyczna praca podczas zajęć (znajomość treści tekstów zaproponowanych przez prowadzącą oraz aktywny udział w dyskusji w trakcie zajęć);
- przedstawienie w trakcie zajęć samodzielnie przygotowanej prezentacji na temat wybrany przez studenta/studentkę, który zostanie skonsultowany z prowadzącą.
Student/studentka ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze, każda kolejna nieobecność musi być zaliczona w sposób wcześniej uzgodniony z prowadzącą. Nieobecność ogółem na więcej niż 50% zajęć wyklucza uzyskanie zaliczenia.
Szacowany rozkład pracy studenta:
- uczestnictwo w zajęciach: 30 h – 1 ECTS;
- regularne przygotowanie do zajęć: 30 h – 1 ECTS;
- przygotowanie autorskiej prezentacji (wybór tematu, selekcja źródeł, krytyczna ocena zgromadzonych informacji, opracowanie wyników analizy): 30 h – 1 ECTS
Łącznie: 3 ECTS
Zasady wykorzystania na zajęciach sztucznej inteligencji:
Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach pisemnych i prezentacjach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku.
W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do przygotowania, korekty i redakcji tekstów.
Jeśli student/studentka chce wykorzystać narzędzia sztucznej inteligencji podczas przygotowywania prezentacji, musi poinformować prowadzącą o sposobie i zakresie ich wykorzystania, uzasadnić celowość tego działania oraz uzyskać na nie zgodę.
Literatura
Lektury szczegółowe będą dostosowywane do zainteresowań uczestników i uczestniczek zajęć, wybranych tematów autorskich prezentacji oraz ustalane podczas poszczególnych spotkań.
Literatura podstawowa:
Balkan heritages: negotiating history and culture, red. Couroucli Maria, Marinov Tchavdar, Oxford 2016.
Bukowiecki Łukasz, Muzea-preteksty. Niezrealizowane przedsięwzięcia muzealne wobec negatywnego dziedzictwa w Warszawie, Warszawa 2021.
Coward Martin, Urbicide. The Politics of Urban Destruction, Oxford 2009.
Dragićević Šešić Milena, Rogač Mijatović Ljiljana, Balkan Dissonant Heritage Narratives (and Their Attractiveness) for Tourism, „American Journal of Tourism Management” 2014, nr 3.
Falski Maciej, Niechciana kultura. Odbudowa i instrumentalizacja dziedzictwa kulturowego w Bośni i Hercegowinie, Warszawa 2022.
Krytyczne studia nad dziedzictwem. Pojęcia, metody, teorie i perspektywy, red. Stobiecka Monika, Warszawa 2023.
Niewiadomska Angelika, Miejsca (nie)istniejące. Krajobraz socjalistycznej Sofii jako przestrzeń bułgarskich praktyk artystycznych po 1989 roku, Warszawa 2024.
Smith Laurajane, Uses of heritage, London 2006.
Stobiecka Monika, Witalność ruin w dobie antropocenu, „Przegląd Kulturoznawczy” 2019, nr 4(42).
Walasek Helen, Cultural heritage and memory after ethnic cleansing in post-conflict Bosnia-Herzegovina, „International Review of the Red Cross” 2019, nr 1.
Wróblewska-Trochimiuk Ewa, Naszego nie damy. Spory i obrazy polityczne w Chorwacji i Serbii po roku 2000, Warszawa 2024.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: