Klauni, treserki, akrobaci. Cyrk w wyobraźni kulturowej 3005-LICFAK-K-CYRK
Celem zajęć jest refleksja nad cyrkiem jako wyobrażeniem kulturowym. Cyrkowe gatunki takie jak klaunada, tresura, iluzjonistyka, akrobatyka powietrzna, numery siłowe i ekwilibrystyczne odwołują się do kluczowych doświadczeń, związanych z redefiniowaniem norm i granic cielesno-mentalnych. Cyrkowe transgresje związane są nieodłącznie z retoryką "przekraczania granic", która dotyczy właściwie każdej z cyrkowych dyscyplin. Cyrk z jednej strony wyznacza "superbohaterów", którzy pokonują ograniczenia ciała i woli. Ale cyrk ma też swoją tradycję wystawiania na pokaz tego, co zdefiniowane jako "osobliwe", "zabawne", "przerażające".
Analiza sposobów, w jakie ludzie wyobrażają sobie cyrk, pozwala na przegląd tego, co w danej kulturze uznawane jest za "niesamowite" i dlaczego oraz jak zmienia się ta kategoria w czasie i przestrzeni. Poprzez perspektywę cyrkową przyjrzymy się sposobom definiowania tego, co jest określane jako norma, a co jako odstępstwo od niej oraz jakie światopoglądy patronują tym definicjom.
Analizowane na zajęciach utwory literackie, filmy, fragmenty spektakli z obszaru Słowiańszczyzny Zachodniej i Południowej zogniskowane są wokół następujących obszarów tematycznych:
1. Klaunada i scenariusze przemiany świata.
2-3. Treserki zwierząt: poskramianie świata natury, spotkania międzygatunkowe.
4-5. Cyrkowi siłacze: superbohaterowie dawniej i dziś.
6-7. Osobliwości - społeczne strefy cienia.
8. Dobre monstrum - złe monstrum. O potworach w kulturze.
9-10. Niesamowitość - o źródłach niepokoju.
11-12. Cyrkizacja kultury współczesnej - ekstremalne i osobliwe w mediach.
13-15. Nowy Cyrk - stare gatunki, nowe konstelacje.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Student(ka) zna i rozumie:
-ważne teksty kultury z obszaru Słowiańszczyzny Zachodniej i Południowej, w których opracowywany jest motyw cyrku
-podstawowe założenia estetyki, języka cyrku i zależności między poszczególnymi sferami życia społecznego, dziedzinami kultury, takimi jak literatura, kultura popularna
-praktyki kulturowe zogniskowane wokół widowisk cyrkowych i tekstów kultury wykorzystujących wyobraźnię cyrkową
Student/ka potrafi:
-wykorzystywać źródła pisane i audiowizualne w procesie badania zjawisk społecznych i kulturowych charakterystycznych dla obszaru Słowiańszczyzny Zachodniej i Południowej
-prowadzić uargumentowaną dyskusję w odniesieniu do zagadnień analizowanych na zajęciach
-zastosować kategorie operacyjne omawiane na zajęciach
-wykorzystując zdobytą wiedzę, dokonywać krytycznej analizy zjawisk społecznych i kulturowych w obrębie omawianego obszaru tematycznego
- komunikować się z zachowaniem zasad etykiety językowej
Student/ka jest gotów/gotowa do:
-otwartości na inne kultury i gotowości do ich rozumienia
-krytycznej oceny posiadanej wiedzy
-wykorzystywania zdobytej wiedzy i kompetencji w rozwiązywaniu problemów poznawczych i społecznych
-poszanowania reguł komunikacji społecznej
Kryteria oceniania
Aktywna obecność na zajęciach (dopuszczone są 2 nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze).
Prezentacja wybranego zagadnienia tematycznego podczas zajęć końcowych.
Ocena końcowa może zostać podwyższona w związku z aktywnościami na zajęciach osób uczestniczących w trakcie semestru (np. za udział w dyskusjach).
Punkty ECTS:
uczestniczenie w zajęciach: 30 h – 1 ECTS
przygotowanie do zaliczenia: 15 h – 0,5 ECTS
praca własna studenta i przygotowanie do zajęć: 15 h - 0,5 ECTS
Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach pisemnych i prezentacjach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do przygotowania, korekty i redakcji tekstów. Studenci mogą posługiwać się narzędziami SI tylko w sytuacjach, w których prowadzący dopuszcza ich użycie.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Obok audiowizualnych i literackich materiałów źródłowych z obszaru kultury czeskiej, bułgarskiej, polskiej proponuję lektury:
T. Winter, P. Machalíková, "Cirkus Pictus", Praha 2017.
O. Cihlář, "Nový cirkus", Praha 2006.
H. Jordan, O. Cihlář, "Orbis Cirkus", Praha 2014.
"Cyrk w świecie widowisk", red. G. Kondrasiuk, Lublin 2017.
M. Sznajderman, "Błazen. Maski i metafory", Gdańsk 2000.
S. Siedlecka, "Ciało narodu. Przypadek artysty cyrkowego Zyszego Breitbarta", „Kultura Popularna” 2016, 1 (47), s. 91–100.
"Trpaslík v evropské kultuře", Univerzita J. E. Purkyně, Ústí nad Labem 2005.
A. Wieczorkiewicz, "Monstruarium", Gdańsk 2009.
P. Tait, K. Lavers, "The Circus Studies Reader", Routledge 2016.
G. S. Cross, "Freak Show Legacies : How the Cute, Camp and Creepy Shaped Modern Popular Culture", Bloomsbury Publishing 2021.
"Ciruciana. Otwarcia", red. S.Siedlecka, G. Kondrasiuk, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2022.
NIESAMOWITOŚĆ, numer tematyczny pisma "Autoportret", nr 4 [47] 2014: https://www.autoportret.pl/numery/niesamowitosc/
Mark Fisher, "Dziwaczne i osobliwe", przeł. A. Karalus, T. Adamczewski, Słowo/Obraz/Terytoria 2023.
M. Piwińska, "Potwory i potworności u Victora Hugo", "Teksty Drugie" nr 5 (2002), s. 51-73, https://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=56072.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: