Kulturowa historia regionu: Czechy i Słowacja 3005-HISTCZECH-OG

Wykład poświęcony jest przemianom historycznym Czech i Słowacji od średniowiecza po czasy współczesne, ze szczególnym uwzględnieniem ich znaczenia dla rozwoju kultury oraz formowania się czeskiej i słowackiej tożsamości narodowej. Ma na celu ukazanie wzajemnych zależności między wydarzeniami politycznymi a procesami kulturowymi, przy jednoczesnym podkreśleniu specyfiki poszczególnych etapów dziejów obu krajów. Analizowane będą zarówno momenty przełomowe, jak i zjawiska o charakterze długiego trwania, które w decydujący sposób ukształtowały podstawowe struktury kulturowe i społeczne regionu. Szczególną uwagę poświęca się kontekstowi środkowoeuropejskiemu, pozwalającemu lepiej zrozumieć dynamikę przemian zachodzących w Czechach i na Słowacji. Wiedza zdobyta w toku wykładu stanowi istotny fundament dla dalszych studiów nad czeską i słowacką kulturą oraz nad szeroko pojętym dziedzictwem regionu.
Tematy zajęć:
1. Kulturowa historia regionu: podstawowe pojęcia.
2. Prehistoria ziem czeskich i słowackich. Pierwsze państwa słowiańskie w Europie Środkowej (VII i IX w.).
3. Legendarne początki państwa czeskiego. Księstwo Czeskie za pierwszych Przemyślidów (IX – X w.).
4. Księstwo Czeskie w XI i XII wieku. Słowacja w czasach Arpadów (X – XIII w.) i Andegawenów (XIV w.).
5. Królestwo Czeskie w XIII i na początku XIV wieku.
6. Czechy w czasach Luksemburgów (XIV – pocz. XV w.).
7. Nauki Jana Husa (pocz. XV w.).
8. Wojny husyckie (I poł. XV w.). Rządy Jerzego z Podiebradów i Macieja Korwina (II poł. XV w.).
9. Europa Środkowa w czasach Jagiellonów (przełom XV i XVI w.). Początki rządów habsburskich w Europie Środkowej (XVI w.).
10. Reformacja w Czechach i na Słowacji (XVI w.).
11. Absolutyzm habsburski w Czechach i na Słowacji (XVII – poł. XVIII w.).
12. Kontrreformacja na ziemiach czeskich i słowackich (XVII – poł. XVIII w.).
13. Absolutyzm oświecony w monarchii habsburskiej (II poł. XVIII w.).
14. Napoleoniada (początek XIX w.) i absolutyzm metternichowski (I poł. XIX w.)
15. Czeskie odrodzenie narodowe (koniec XVIII – poł. XIX w.).
16. Słowackie odrodzenie narodowe (koniec XVIII – poł. XIX w.).
17. Wiosna Ludów na ziemiach czeskich i słowackich (1848–1849). Absolutyzm bachowski (lata 50. XIX w.).
18. Czechy i Słowacja w okresie Austro-Węgier (1867–1918).
19. Czesi i Słowacy podczas pierwszej wojny światowej (1914–1918).
20. Terytorium i ustrój międzywojennej Czechosłowacji (1918–1938).
21. Kwestie narodowe w międzywojennej Czechosłowacji (1918–1938).
22. Układ monachijski (1938) i Druga Republika (1938–1939).
23. Protektorat Czech i Moraw (1939–1945).
24. Republika Słowacka (1939–1945).
25. Krucha demokracja powojenna (1945–1948) i stalinizm w Czechosłowacji (1948–1956).
26. Czechosłowacka odwilż (1956–1968) i Praska Wiosna (1968).
27. Czechosłowacja w okresie normalizacji (1969–1989).
28. Upadek komunizmu (1989) i rozpad Czechosłowacji (1993).
29. Sytuacja polityczna i społeczna w Czechach i na Słowacji na przełomie XX i XXI wieku.
30. Koncepcje całościowego ujęcia historii kulturowej Czech i Słowacji.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Student/ka powinien/powinna posiadać podstawową wiedzę na temat historii Polski i Europy.

Koordynatorzy przedmiotu

Patrycjusz Pająk

Efekty kształcenia

Student/ka zna i rozumie:
- podstawowe fakty z historii Czech i Słowacji oraz procesy historyczne i kulturowe, które przyczyniły się do ukształtowania się narodowości i państwowości czeskiej i słowackiej
- zależności między dziedzictwem historycznym Czechów i Słowaków a ich tożsamością kulturową oraz potrafi rozpoznać przejawy tych zależności w tekstach kultury obu narodów
- główne problemy społeczne, kulturowe i tożsamościowe charakterystyczne dla Czech i Słowacji, potrafi umiejscowić je w kontekście ich historycznych i politycznych uwarunkowań
- rolę, jaką Czechy i Słowacja odgrywają we współczesnej Europie jako odrębne podmioty, a także jako części Europy Środkowej

Student/ka potrafi:
- rozpoznać i scharakteryzować kluczowe symbole, postaci oraz miejsca znaczące dla czeskiej i słowackiej pamięci kulturowej, uwzględniając ich rolę w procesie kształtowania tożsamości narodowej Czechów i Słowaków
- wskazać najważniejsze etapy historyczne i momenty przełomowe w dziejach Czech i Słowacji oraz zarysować ich znaczenie dla rozwoju politycznego i kulturowego tych państw

Student/ka jest gotów/gotowa:
- do pogłębiania wiedzy o historii i kulturze Czech i Słowacji w szerokim kontekście interpretacyjnym, a także do refleksyjnego i odpowiedzialnego wykorzystywania zdobytych kompetencji w analizie zagadnień badawczych związanych z tymi krajami

Kryteria oceniania

Przebieg zajęć:
Treści wykładu prezentowane są w porządku chronologicznym i ilustrowane materiałami (audio)wizualnymi (zdjęciami, mapami, krótkimi filmami). W wybranych momentach wykład może przyjmować formę dyskusji ze studentami/studentkami.

Warunki zaliczenia:
Obecność na wykładzie nie będzie sprawdzana, jest jednak zalecana. Po pierwszym i drugim semestrze odbywa się test zaliczeniowy na ocenę (w formie testu wyboru: 40 pytań) z treści przekazanych w trakcie zajęć. Celem obydwu testów jest przygotowanie studentów/studentek do końcowego egzaminu ustnego z materiału całorocznego (warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie testów). W przypadku niezaliczenia jednego lub obu testów albo niezdania egzaminu student/ka ma możliwość ich poprawienia.

Ocena końcowa:
Ocena końcowa wystawiana jest na podstawie egzaminu ustnego. Na egzaminie student/ka losuje dwa pytania: jedno dotyczące treści przedstawionych na wykładzie w pierwszym semestrze, drugie - dotyczące treści przedstawionych w drugim semestrze (pod koniec drugiego semestru studenci/studentki otrzymują listę wszystkich pytań: dziesięciu z pierwszego oraz dziesięciu z drugiego semestru). Ocena końcowa stanowi średnią z ocen uzyskanych za obie odpowiedzi (aby zdać egzamin, student/ka musi otrzymać oceny pozytywne z obu odpowiedzi; otrzymanie oceny negatywnej za jedną z odpowiedzi skutkuje oceną negatywną z egzaminu). Ocena ta może zostać podwyższona, jeśli student/ka uzyskał/a wysokie oceny za testy semestralne.

Rozkład pracy studenta/studentki:
- obecność na zajęciach: 60 godzin = 1 ECTS
- przygotowanie się do testów zaliczeniowych: 30 godzin = 2 ECTS
- przygotowanie się do egzaminu ustnego: 30 godzin = 3 ECTS

Korzystanie ze sztucznej inteligencji:
Zasady wykorzystywania przez studentów/studentki narzędzi sztucznej inteligencji w procesie dydaktycznym określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. Studenci/studentki mogą korzystać z tych narzędzi podczas przygotowywania się do testów zaliczeniowych oraz egzaminu ustnego. W trakcie testów i egzaminu jest to zabronione.

Literatura

Podstawowa literatura w języku polskim:
I. Z zakresu teorii historii kulturowej
1. Fernand Braudel, Gramatyka cywilizacji, Warszawa 2006.
2. Peter Burke, Historia kulturowa. Wprowadzenie, Kraków 2012.
3. Ewa Domańska, Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006.
4. Jacques Le Goff, Historia i pamięć, Warszawa 2007.
5. Jerzy Topolski, Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów, Poznań 2016.
6. Wprowadzenie do metodologii historii, red. Ewa Domańska, Jerzy Pomorski, Warszawa 2022.

II. Z zakresu historii kulturowej Czech i Słowacji
1. Marek Bankowicz, Zlikwidowane państwo. Ze studiów nad polityką Czechosłowacji, Kraków 2003.
2. Maria Bobrownicka, Narkotyk mitu. Szkice o świadomości narodowej i kulturowej Słowian zachodnich i południowych, Kraków 1995.
3. Miroslav Hroch, Małe narody Europy. Perspektywa historyczna, Wrocław 2003.
4. Jan Hus, O Kościele, Lublin 2007.
5. Alois Jirásek, Stare podania czeskie, Katowice 1989.
6. Jerzy Kłoczowski, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 2003.
7. Jan Amos Komeński, Wielka dydaktyka, Wrocław 1956.
8. Lech Kościelak, Historia Słowacji, Wrocław 2010.
9. Anna Paner, Jan Hus, Kraków 2002.
10. Jiří Patočka, Kim są Czesi?, Kraków 1997.
11. Władimir Penczew, Jan Rychlík, Historia Czech, Wrocław 2020.
12. Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski, Słowianie zachodni i południowi: VI–XX wiek, Warszawa 2005.
13. František Šmahel, Rewolucja husycka, t. I–III, Oświęcim 2018, 2020.
14. Mariusz Surosz, Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, Warszawa 2010.
15. Dušan Třeštík, Powstanie Wielkich Moraw. Morawianie, Czesi i Europa Środkowa w latach 791–871, Warszawa 2009.
16. Jerzy Tomaszewski, Czechy i Słowacja, Warszawa 2006.
17. Jerzy Tomaszewski, Słowacja, Warszawa 2011.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3005-HISTCZECH-OG w USOSweb