Dictionary, encyclopedia, archive: semantic collections and cultural aspects of memory 3700-AL-SEA-OG

The aim of the course is to make students aware that marking is the basic aspect of the functioning of the cultural system. Culture is a sign system that creates collections of objects, values and meanings. We want to analyse this dimension of the functioning of cultural mechanisms on the example of such semantic collections as a dictionary, an encyclopaedia, an archive or, finally, a signature (which is not only a signature but also a kind of cultural marking practice).
It is commonly believed that dictionaries or encyclopaedias are books of useful value, although they are transitory due to changes in the language. However, these studies are something more, they are "palimpsest" books that create a specific vision of the language and the world. They are the product of a specific epoch, specific people who, although they do not have full freedom of expression like other artists, can create meanings and operate with someone else's text. Dictionaries and encyclopaedias bear the stamp of time, place, culture and customs, as well as ideological influences.
We will therefore talk about dictionaries and encyclopaedias as specific texts of culture and as collections of concepts, definitions and expressions describing reality and language. They are a kind of archive of culture. We will devote the most space to dictionaries, their types, the corresponding concepts of defining meanings, types of definitions and the very concepts of meaning. A dictionary, an encyclopaedia and, in particular, an archive are varieties of cultural memory, which we will also consider together.

Type of course

general courses

Prerequisites (description)

To participate in classes, formal passing other subjects is not required. Participants are not expected to master a particular range of knowledge or skills before starting the course. Basic knowledge of the language and the ability to think openly, willingness to participate in the discussion, regularity of reading intended for discussion will be useful.

Learning outcomes

Learning outcomes in the field of knowledge. Student:
has in-depth knowledge of the place and role of the humanities and lexicographic and encyclopaedic achievements in culture [K_W01/II]
knows and uses the terminology of the humanities, in particular linguistics and semiotics [K_W02/II, K_W01/I]
understands the relationship between the disciplines of the humanities and social sciences [K_W03/II, K_W04/I]
knows and uses methods of analysis and interpretation of texts of culture [K_W04/II, K_W05/I]
knows how to approach the study of texts of culture in an interdisciplinary manner [K_W05/II, K_W07/I]
knows the principles of scientific communication in the field of humanities and social sciences [K_W07/II, K_W08/I]
understands the connections between cultural phenomena and the dynamics of social change [K_W10/II]

Learning outcomes in terms of skills. Student:
can independently select information from various sources and make a critical assessment [K_U01/II, K_U01/I]
is able to independently select and apply appropriate research (analytical) tools to source materials [K_U02/II, K_U02/I]
is able to independently develop and present the results of their analyses and reflections [K_U03/II, K_U07/I]
is able to recognize and name basic cultural problems and independently formulate a research problem in the humanities [K_U04/II, K_U04/I, K_U05/I]
uses interdisciplinary methods to analyse cultural phenomena [K_U05/II]
can independently analyse a scientific text in the field of humanities in Polish [K_U08/II]
can participate in scientific discussions [K_U06/I]
is able to prepare an oral presentation, taking into account the needs of the audience [K_U10/II, K_U11/I]
understands and applies the rules of planning and implementing teamwork [K_U11/II, K_U12/I]

Learning outcomes in the field of social competencies. Student:
is ready for lifelong learning [K_K01/II, K_K01/I]
is ready for their own scientific development in the field of humanities [K_K02/II, K_K03/I]
is able to select appropriate means to carry out independently undertaken tasks [K_K03/II, K_K04/I]
respects the principles of tolerance and is sensitive to cultural differences [K_K05/II, K_K07/I]
has respect for cultural and natural diversity [K_K07/II, K_K08/I]
consciously participates in cultural life and civil society [K_K08/II, K_K09/I]
applies the principles of research ethics and scientific discussions [K_K10/I]

Assessment criteria

The basis for passing the course is:
a) active participation in classes,
b) performing tasks related to classes on an ongoing basis,
c) a paper on one of the specified issues,
d) final, oral final test,
e) attendance at classes (with the right to two absences per semester).

Paper evaluation criteria:
a) accuracy of interpretation of the presented material,
b) the ability to critically approach the material,
c) the way of presenting the results of the work.
Continuous assessment (preparation for classes and activity) 30%.
Final oral credit 20%.
Paper on one of the topics of classes 50%.
The condition for obtaining credit in the course is attendance at classes (with the right to two absences per semester).

Bibliography

Basic literature:
Apresjan J., Konotacje jako składnik pragmatyki słowa (ujęcie leksykograficzne), [in:] idem, Z warsztatu leksykografa, Warszawa 2012, p. 64-88.
Bańko M., Jedność w wielości. Cechy konstytutywne i typologiczne słowników, „Poradnik Językowy” 2010, vol. 4, p. 5-25.
Bartmiński J., Dynamika polskiego pojęcia ojczyzna, [in:] idem, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. 2., Lublin 2009, p. 178-185.
Bartmiński J., O pojęciu językowego obrazu świata, [in:] idem, Językowe podstawy obrazu świata, wyd. 2., Lublin 2009, p. 12-25.
Czelakowska A., Wiedza kulturowa a opis leksykograficzny w jednojęzycznym słowniku języka polskiego, „LingVaria” 2017, nb. 2, p. 19-35.
Dobrzyńska T., Interpretacja wypowiedzi metaforycznych, [in:] idem, Mówiąc przenośnie. Studia o metaforze, Warszawa 1994, p. 11-27.
Kłosińska K., Rusinek M., Dobra zmiana, Kraków 2019 (selected articles).
Niebrzegowska-Bartmińska P., O różnych wariantach definicji leksykograficznej – od taksonomii do kognitywizmu, „Etnolingwistyka” 2018, vol. 30, p. 250-284.
Pawelec R., Perswazja w słownikach, [in:] K. Mosiołek-Kłosińska, T. Zgółka (ed.), Język perswazji publicznej, Poznań 2003, p. 171-191.
Piotrowski T., Słownik a inne dzieła leksykograficzne and next, [in:] idem, Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2001, p. 35-43.
Przybylska R., Ilustracja materiałowa w WSJP PAN – kolokacje i cytaty, [in:] P. Żmigrodzki et al. (ed.), Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Kraków 2018, p. 115-126.
Stern J. P., Manipulacja za pomocą cliché, [in:] M. Głowiński (ed.), Język i społeczeństwo, Warszawa 1980, p. 282-298.
Whorf B.L., Związek między nawykami myślenia i zachowaniem a językiem, [in:] idem, Język, myśl, rzeczywistość, Warszawa 1982, p. 181-215.
Wierzbicka A., Wprowadzenie, [in:] idem, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa 2013, p. 15-56.
Żmigrodzki P., Informacja normatywna w WSJP PAN, [in:] P. Żmigrodzki et al. (ed.), Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Kraków 2018, p. 143-150.
Żmigrodzki P., Noty o użyciu – idea i przykłady jej realizacji w WSJP PAN, [in:] P. Żmigrodzki et al. (ed.), Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, Kraków 2018, p. 151-153.

Additional literature:
Agamben G., Signature of All Things, New York 2009 (selected fragments).
Bańko M., Popularne słowniki w popularnej prasie. Przyczynek do społecznego obrazu słownika, „Prace Filologiczne” 2004, XLIX, p. 7-19.
Bańko M., Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa. Studia o słowniku jednojęzycznym, Warszawa 2001 (selected fragments).
Chlebda W., Słownik a „dwuoczne postrzeganie świata”, [in:] J. Bartmiński, R. Tokarski (ed.), O definicjach i definiowaniu, Lublin 1993, p. 195-205.
Derrida J., Gorączka archiwum, Warszawa 2016 (selected fragments).
Doroszewski W., Uwagi i wyjaśnienia wstępne, [in:] idem (ed.), Słownik języka polskiego, vol. 1, Warszawa 1958, p. VI-XLVIII.
Eco U., Od drzewa do labiryntu, Warszawa 2009 (selected fragments).
Grochowski M., Podstawowe zasady definiowania wyrażeń w słowniku jednojęzycznym, [in:] W. Lubaś (ed.) Wokół słownika współczesnego języka polskiego, Wrocław 1988, p. 45-62.
Markowski A., O słowniku, [in:] Nowy słownik poprawnej polszczyzny, Warszawa 1999, p. XVII-XXV.
Reboul O., Kiedy słowo jest bronią, [in:] M. Głowiński (ed.), Język i społeczeństwo, Warszawa 1980., p. 299-337.
Szczęsna E. (red), Słownik pojęć i tekstów kultury. Terytoria słowa, Warszawa 2002 (selected articles).
Szkiłłądź, Redakcja Słowników Języka Polskiego, [in:] Alfabet PWN. Ludzie, książki, lata, wspomnienia, Warszawa 1997, p. 326-336.
Ulitzka E., Definicje artefaktów w ogólnych słownikach języka polskiego na tle wybranych koncepcji semantycznych, „Polonica” 2005, vol. XXIV-XXV, p. 245-258.
Wierzbicka A., Różne kultury, różne języki, różne akty mowy, [in:] idem, Język – umysł – kultura, Warszawa 1999, p. 193-227.
Wierzbicka A., Słownictwo jako klucz do etnosocjologii i psychologii kultury. Wzorce „przyjaźni” w różnych kulturach, [in:] idem, Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa 2013, p. 72-116, 195-234.
Żmigrodzki P., Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków 2008 (selected fragments).
Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, wyd. 1., Katowice 2003 lub wyd. 2., Katowice 2005 (selected fragments).

Additional information

Information on level of this course, year of study and semester when the course unit is delivered, types and amount of class hours - can be found in course structure diagrams of apropriate study programmes. This course is related to the following study programmes:

Additional information (registration calendar, class conductors, localization and schedules of classes), might be available in the USOSweb system:

Description of 3700-AL-SEA-OG in USOSweb