Archeologia i antropologia czasu 7700-DWCZA-OG

Wykład ogólnouniwersytecki, podczas którego pokazane zostaną przykłady praktycznego wykorzystania systemów rachuby czasu oraz wiedzy o niebie w funkcjonowaniu wybranych społeczeństw pradziejowych, starożytnych, wczesnośredniowieczych i nowożytnych. Omówione zostaną m.in. następujące tematy:
1. Wprowadzenie czyli o różnicy między powitaniem „Dzień dobry” a „Na wieki wieków”.
2. Kalendarze w Paleolicie Górnym albo o fałszywości tezy, iż system rachuby czasu pojawia się wraz rolnictwem.
3. Czy Stonehenge, Newgrange i inne budowle megalityczne były obserwatoriami astronomicznymi?
4. Podatki i astrologiczne przepowiedne: rachuba czasu i wiedza astronomiczna w Starożytnej Mezopotamii
5. Wędrówka Słońca w Zaświaty: o wiedzy kalendarzowo-astronomicznej w Starożytnym Egipcie
6. Od „Prac i dni” Hezjoda do Mechanizmu z Antykithiry: grecka rewolucja w obrazie Nieba i rachubie czasu
7. Kalendarze, astrologia i polityka w Imperium Rzymskim
8. Geneza i przemiany współczesnego kalendarza albo: dlaczego tydzień ma 7 dni?
9. Astrologia, astronomia i zegary w Średniowiecznej i Renesansowej Europie.
10. Buchalteria Nieba: uwagi o astronomii w Starożytnych Chinach
11. Obraz Nieba i kalendarze w Nowym Świecie: Majowie, Aztekowie i Inkowie
12. Wiedza o Niebie u Celtów, Germanów i Słowian oraz jej przeżytki we współczesnym folklorze

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

Celem zajęć jest zaprezentowanie słuchaczom ogólnouniwersyteckim przeglądu najbardziej znanych przykładów wpływu rachuby czasu oraz obserwacji nieba na funkcjonowanie wybranych społeczeństw pradziejowych, starożytnych oraz nowożytnych, w tym tzw „przedindustrialnych”.

Koordynatorzy przedmiotu

Mariusz Ziółkowski

Efekty kształcenia

Wiedza:

Studenci mają uporządkowaną wiedzę ogólną o społecznościach pradziejowych, starożytnych,średniowiecznych i nowożytnych, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu archeoastronomii (K_W04)

Studenci mają podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i ścisłych (K_W06)

Studenci mają podstawowe wiadomości o rozwoju człowieka oraz jego głównych strategiach adaptacji do różnych warunków środowiskowych (K_W14)

Umiejętności:

Studenci umieją wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje archeoastronomiczne z wykorzystaniem literatury, mediów elektronicznych oraz programów służących do odtwarzania wyglądu nieba w różnych miejscach i okresach (K_U01)

Studenci zapoznają się z przykładami naukowych debat w archeoastronomii i na ich przykładzie umieją przytaczać aktualne tezy badawcze, formułować wnioski i dobierać strategie argumentacyjne na poziomie elementarnym oraz konstruować argumenty i kontrargumenty (K_U15)

Studenci potrafią wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami kulturowymi i społecznymi (K_U13)

Kompetencje (Postawy):
Studenci będą kształtować w sobie postawę doceniającą niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i antropologicznych oraz ich roli w odtwarzaniu przeszłości Człowieka (K_K03)

Studenci będą gotowi do rozumienia i analizy różnych punktów widzenia determinowanych różnym podłożem kulturowym (K_K12)

Kryteria oceniania

Egzamin pisemny w oparciu o notatki z wykładu i literaturę przedmiotu. Obecność nie jest wymagana.

Literatura

Literatura obowiązkowa:

1) Aveni, Anthony F (tłum. Jacek Bieroń) Schody do gwiazd: obserwacje nieba w trzech wielkich starożytnych kulturach. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002,
2) Krupp, Edwin C. Obserwatorzy nieba, szamani i królowie. Astronomia i archeologia mocy Warszawa: Prószyński i S-ka 2001
3) Tomiccy Joanna i Ryszard Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975.

Literatura rozszerzona:

1) Aveni, A. F., S. L. Gibbs, i H. Hartung. „The Caracol Tower at Chichen Itza: An Ancient Astronomical Observatory?” Science 188, nr 4192 (6 czerwiec 1975): 977–85. https://doi.org/10.1126/science.188.4192.977,
2) Bersanelli, Marco, Wielki spektakl na niebie: osiem wizji wszechświata od starożytności do naszych czasów. Kraków: Copernicus Center Press, 2020,
3) Iwaniszewski, Stanisław, Archeoastronomia Przeszłość społeczna: próba konceptualizacji. red. Tabaczyński, Stanisław i in. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2012, strony 344-352. http://e-archaeology.org/wp-content/uploads/2016/06/Iwaniszewski-3.pdf
4) Krupp, Edwin C. Za horyzontem Mity i legendy o słońcu, księżycu, gwiazdach i planetach, Warszawa: Prószyński i S-ka 2006
5) Thom, Alexander. Megalithic Sites in Britain. Repr. from corrected sheets of the 1nd Ed. Oxford: Clarendon Press, 1979.
6) Włodarczyk, Jarosław Astrologia: historia, mity, tajemnice, Warszawa: Świat Książki - Bertelsmann Media, 2008
7) Włodarczyk, Jarosław Tajemnica Gwiazdy Betlejemskiej, Warszawa: Świat Książki - Bertelsmann Media, 2005
8) Włodarczyk, Jarosław i Dobrzycki Jerzy Historia naturalna gwiazdozbiorów Warszawa: Prószyński i S-ka, 2002

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 7700-DWCZA-OG w USOSweb