The Free Market: Advocates and Critics (Wolny rynek: zwolennicy i krytycy) 4219-SF039
Wprowadzenie:
W Stanach Zjednoczonych wolny rynek i prywatna własność kapitału od dawna bronione były jako kluczowe elementy obrony przed tyranią rządu - jako coś kluczowego dla przetrwania demokracji oraz akumulacji bogactwa i napędzania rozwoju kraju.
W tym samym czasie istnieli wciąż ci, którzy krytykowali wolny rynek jako system w swej istocie niesprawiedliwy, wykorzystujący pracowników, tworzący nierówności i trudności dla wielu a także podminowujący demokrację.
W trakcie zajęć zbadane będą zarówno korzyści wolnego rynku jak i argumenty przeciw niemu. Zbadamy także empiryczne dowody które obie strony przytaczają na poparcie swoich tez.
Szczególna uwaga zostanie zwrócona na relacje pomiędzy rządem i biznesem i temu jak do negatywnych efektów działania wolnego rynku odnosiły się regulacje rządowe w tym podatki progresywne, oraz jak tworzony był balans interesów kapitału i pracy.
Zajęcia zbadają również wpływ amerykańskiej kultury i tradycji na zachowanie zarówno pracowników jak i przedsiębiorców oraz ich wpływ na regulacje rządowe i podatki. Zbadany również zostanie wpływ szczególnych warunków Stanów Zjednoczonych - ich izolacja, wielkość, otwartość oraz niezwykłe bogactwo surowców naturalnych, a także rola niewolnictwa.
Zajęcia zbadają również wpływ wzrostu i spadku koncentracji bogactwa i siły gospodarczej w ciągu amerykańskiej historii, zwłaszcza zaś niedawny gwałtowny wzrost nierówności ekonomicznych.
Konspekt zajęć:
Najpierw zastanowimy się na historyczną rolą rynku w gospodarce ludzkiej i tego jak różnił się od wolnego rynku. Następnie zbadamy różne zalety wolnego rynku zarówno rzeczywiste jak i wymyślone: (1) W jaki sposób prywatna własność ziemi i firm stanowi obronę przed tyranią rządu? Co dzieje się gdy własność staje się w dużym stopniu skoncentrowana i nierówno rozłożona? (2) W jaki sposób konkurencja stymuluje innowacje, efektywność, produkcję? Czy innowacje to zawsze dobry pomysł? Czy istnieją czasem indywidualne i społeczne koszty innowacji? Kto korzysta i kto płaci za wzrost wydajności i produktywności pracy? (3) W jaki sposób różnorodność towarów i usług spowodowana jest tym że wolny rynek pozwala ludziom używać ich wyobraźni, umiejętności, zasobów i pragnień dla zaspokojenia potrzeb życiowych i założenia biznesu w każdym miejscu i czasie, pomagając zaspokoić lokalne potrzeby i lokalne zwyczaje, gusty i preferencje? Co dzieje się z tymi wyjątkowymi lokalnymi biznesami gdy pojawiają się wielkie firmy produkcyjne i wielcy sprzedawcy detaliczni? (4) Czy wolny rynek jest najbardziej efektywnym sposobem dystrybucji skończonych zasobów? Jaka jest definicja efektywności? Założenie efektywności? Kto korzsta? Kto ponosi koszty? (5) Czy wolny rynek i konkurencja zachęcają ludzi do korzystania z ich osobistych zasobów i wykorzystywania ich w bardziej produktywny sposób? (6) W jaki sposób wolny rynek unika zostania zmienionym przez regulacje rządowe? Czy są okresy lub sytuacje kiedy rządowa regulacja jest konieczna, zarówno dla ochrony jednostki i społeczeństw, jak i biznesów i ich właścicieli? (7) W jaki sposób wolny rynek może być porównany do centralnego planowania? Co z będącymi własnością pracowników gospodarstwami, fabrykami, sklepami i bankami? Rządowe przedsiębiorstwa i przedsięwzięcia? (8) Kim są najważniejsi zwolennicy wolnego rynku? (9) Jak rozwijała się idea wolnego rynku? Jak ma się on do pojęcia kapitalizmu? Wolna przedsiębiorczość? Wolny handel? (10) Jakie są założenia wolnego rynku i jego zwolenników? Jak często założenia te występują w realnym świecie.
Kim byli najważniejsi zwolennicy wolnego rynku w Europie i USA? Spośród wielu przyjrzymy się takim jak: John Locke, Adam Smith, James Madison, Ayn Rand, The US Chamber of Commerce, the National Association of Manufacturers, Lewis F. Powell Jr, Milton Friedman, Alan Greenspan, The National Review, The Heritage Foundation, The Republican Party, Libertarians, The Cato Institute.
Następnie przyjrzymy się krytykom wolnego rynku, w tym takim jak: Karol Mark i różni marksiści, socjaldemokracji w Europie i USA (Norman Thomas), związki zawodowe, Kościół Katolicki w późnym wieku XIX i pod kierunkiem papieża Franciszka dziś, Social Gospel Protestants z lat 1880-tych, Populists, The Progressive movement w latach 1890-tych i na początku XX wieku, Teddy Roosevelt, anarchiści, związki zawodowe, ekonomiści keynesowscy, FDR, the Coop Movement oraz współcześni progresywiści.
Duża część zajęć poświęcona będzie argumentom przeciwników wolnego rynku w tym zarówno 21 niemożliwym do podważenia moralnym argumentom przeciw nieregulowanemu wolnemu rynkowi jak i 7 długookresowym problemom zagrażającym systemowi.
Następnie przyjrzymy się jak sukcesy wolnego rynku w przeszłości (zwłaszcza po II Wojnie Światowej) były warunkowane religijnymi i innymi wartościami kulturowymi, istnieniem prywatnych organizacji charytatywnych, rozpowszechnionym istnieniem małych firm i farm, regulacji rządowych, podatkom progresywnym oraz aktywności rządów - oraz temu jak te moderujące czynniki zmieniły się na przestrzeni lat wraz z rosnącą koncentracją gospodarczej własności, kontroli nad rządem i instytucjami społecznymi oraz zmianami wartości.
Następnie zbadamy dlaczego wolny rynek był tak szeroko i bezkrytycznie akceptowany, nawet przez tych którzy są najbardziej krzywdzeni w wyniku jego funkcjonowania. Czy w kulturze która tak całościowo akceptuje i popiera idee wolnego rynku jest w ogóle możliwe wyobrazić sobie lub wspierać krytyczne myślenie lub nawet wymyślanie alternatyw?
Na koniec zwrócimy uwagę na różne propozycje reformy czy transformacji systemu wolnego rynku. Przedstawione zostaną różne ruchy polityczne i idee stworzone w ciągu ostatnich 130 lat w celu uczynienia systemu bardziej sprawiedliwym i efektywnym - np. populizm, progresywizm, socjalizm, anarchizm, kooperatywy, komuny, nowa kultura wolnego rynku zawierająca ochronę potrzeb pracowników (prawo do godnych zarobków, mieszkania, zdrowia, edukacji oraz inne podstawowe wartości i zabezpieczenia, powrót do rodzinnych gospodarstw i ogrodów, przywrócenie pocztowego systemu bankowego, podział wielkich banków i korporacji, przywrócenie prawa antytrustowego, rządowa kontrola na rzecz czystej wody i powietrza oraz zdrowia publicznego, usunięcie pieniędzy z polityki, podział banków i firm zbyt dużych by upaść, zakończenie outsourcingu, podatek transakcyjny na Wall Street, bardziej efektywne opodatkowanie korporacji, zakończenie zachęt do przenoszenia miejsc pracy za granicę, bardziej progresywne opodatkowanie i zamknięcie dziur w prawie, wielkie inwestycje infrastrukturalne, pakiety stymulantów gospodarczych, więcej rządowych miejsc pracy gdy rynek zawodzi, koniec prywatyzacji, koniec przenoszenia miejsc pracy za granicę, odnowa miast, potrzeba poradzenia sobie z dwutlenkiem węgla i ociepleniem klimatu, podatek węglowy, inwestycje w energię wiatrową i słoneczną i masowy tranzyt, modernizacja domów i fabryk, więcej uwagi poświęconej tworzeniu masowych mediów bardziej informujących i promujących różnorodność, więcej inwestycji w edukację publiczną i powszechną opiekę zdrowotną, więcej uwagi poświęconej rosnącej liczbie starszych, większa partycypacja w organizacjach wspólnotowych oraz zdrowe i demokratyczne życie polityczne.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Cel zajęć: pomóc studentom zrozumieć zarówno zalety jak i krytykę systemu wolnorynkowego, w tym (1) założenia systemu wolnego rynku, warunki w jakich funkcjonował, koszty dla środowiska, pracowników, społeczeństwa (2) jak i dlaczego system zmieniał się w ostatnich latach, jakie są alternatywne sposoby rozwiązywania problemów przed jakimi stoi obecnie system oraz (3) dlaczego system wolnorynkowy był tak szeroko i bezkrytycznie akceptowany, nawet przez tych którzy są krzywdzeni w wyniku jego fukcjonowania.
Wiedza
Zna historię rozwoju wolnego rynku w Stanach Zjednoczonych
Zna podstawowe argumenty wspierające wolny rynek w badaniach na ekonomią wolnego rynku
Zna podstawowe argument krytyczne wobec wolnego rynku w badaniach ekonomicznych
Posiada wiedzę o zmianach jakie zaszły w systemie wolnorynkowym i w relacjach pracowników z menagerami/właścicielami w ciągu ostatnich 100 lat w Stanach Zjednoczonych
Zna dynamikę wolnego rynku i tego jak zmienił się on w Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich 50 lat
Jest świadomy konsekwencji rosnącej koncentracji własności i rosnących nierówności w Stanach Zjednoczonych wraz z konsekwencjami dla systemu wolnorynkowego i dla życia ludzi na całym świecie
Rozpoznaje złożone sposoby w jakie banki i korporacje zwiększyły swój wpływ i władzę w Stanach Zjednoczonych i w polityce światowej
Jest świadomy szerszych konsekwencji rosnącej koncentracji bogactwa i władzy dla funkcjonowania systemy wolnorynkowego, dla dystrybucji dochodów i bogactwa w Stanach Zjednoczonych i w reszcie świata
Rozpoznaje podstawowe relacje pomiędzy własnością a dystrybucją bogactwa w Stanach Zjednoczonych
Umiejętności
Potrafi analizować wpływ sił wolnorynkowych i proponuje rozwiązania problemów tworzonych przez te siły
Potrafi wyjaśnić centralną rolę systemu wolnorynkowego w zmianach realnych warunków amerykańskiego życia w kontekście gospodarczym, społecznym i kulturowym
Posiada umiejętność ewaluacji kosztów i korzyści systemu wolnorynkowego dla różnych grup w społeczeństwie amerykańskim
Posiada umiejętność porównania wpływu koncentracji własności banków, fabryk i mediów na preferencje polityczne w USA z analogicznym wpływem w innych krajach
Kompetencje społeczne
Rozumie ważność amerykańskich idei, kultury, instytucji i środowiska w rozwijaniu nowych relacji gospodarczych w Stanach Zjednoczonych i w gospodarce światowej
Jest przygotowany do współpracy w grupie mającej na celu zrozumienie wpływu rosnącej koncentracji sił rynkowych na ludzi i społeczeństwo w Stanach Zjednoczonych i na świecie
Umie pomagać innym w zrozumieniu wagi sił rynkowych w kształtowaniu formacji społecznych w Stanach Zjednoczonych i na świecie
Umie pomagać innym w zrozumieniu wagi rachunku kosztów i korzyści obecnych zmian rynkowych
Kryteria oceniania
Studenci będą oceniani na podstawie (1) obecności na zajęciach i aktywności (25%), (2) 10 stronicowego eseju (podwójne odstępy) na temat związany z tematyką zajęć (25%), (3) krótkich komentarzy na links przeczytanych przez studenta (25%), (4) pisemny (wypełnianie luk) egzamin końcowy na zakończenie semestru (25%).
Literatura
Lektury do zajęć:
Richard D. Wolff, Capitalism Hits the Fan: The Global Economic Meltdown and What to Do About It.
Wiele materiałów elektronicznych, w tym:
Ciekawy wykład Richarda D. Wolff'a autora skłaniającej do myślenia książki: "Capitalism Hits the Fan: The Global Economic Meltdown and What to Do About It", około 45 minut na YouTube, warte każdej minuty czasu:
http://www.youtube.com/watch?v=TZU3wfjtIJY
Richard Hanauer, miliarder, o tworzeniu miejsc pracy,
http://www.upworthy.com/when-they-say-cutting-taxes-on-the-rich-means-job-creation-theyre-lying-just-ask-this-rich-guy?c=ufb2
Ciekawy przegląd historii rządowych regulacji biznesu, lepsze i gorsze momenty:
Excellent overview of government and business regulation history, its ups and downs.
Corporate power, McDomination, Salon, 2/23/14,
http://www.salon.com/2014/02/23/mcdomination_how_corporations_conquered_america_and_ruined_our_health/
Plutocracy the first time around (1870s-80s), Steve Fraser, Moyers 4/6/15,
http://billmoyers.com/2015/04/06/plutocracy-first-time-around/
The corporate conquest of America, Thom Hartmann, Truthout, 4/13/15,
http://www.truth-out.org/opinion/item/376-unequal-protection-the-corporate-conquest-of-america
How big money is buying off private organizations and criticism of big money, Moyers, 4/8/15,
http://billmoyers.com/2015/04/08/big-chill-big-money-buying-criticism-big-money/
The Great American Class War: Plutocracy vs. Democracy, Bill Moyers, 12/13/13,
http://billmoyers.com/2013/12/13/the-great-american-class-war-plutocracy-versus-democracy/
Plutocracy: Political Repression in the US (2015), Films for Action, 11/7/15,
http://www.filmsforaction.org/watch/plutocracy/
Film obrazujący nierówności gospodarcze w USA, przez Mashable, FB 3/3/13,
http://mashable.com/2013/03/02/wealth-inequality/
Inny link do tego samego filmu (6,5 minuty)
http://www.youtube.com/watch?v=QPKKQnijnsM&feature=player_embedded
Richard Wilkinson o tym dlaczego nierówności społeczne są niedobre i jak wpływają na zdrowie, długość życia, zaufanie itp. TED talk, lipiec 2011:
http://www.ted.com/talks/richard_wilkinson?language=en
Inequality creates more deaths than car crashes, tobacco, and guns combined, Moyers 4/19/14,
http://billmoyers.com/2014/04/19/high-inequality-results-in-more-us-deaths-than-tobacco-car-crashes-and-guns-combined/#.VY1GJPrs9dk.twitter
The human cost of inequality in a neoliberal age, wywiad z Jamesem K Galbraithem, Truthout, 11/12/15,
http://www.truth-out.org/opinion/item/33622-james-k-galbraith-on-the-human-cost-of-inequality-in-the-neoliberal-age
The top 1/10 of 1 percent have as much wealth as the bottom 90% of the population, Bernie Sanders,
http://www.sanders.senate.gov/newsroom/must-read/bernie-sanders-is-right-the-top-01-percent-have-as-much-as-the-bottom-90-percent
The importance of enterprise structure in post-capitalism. Leslie Thatcher przeptuje Richarda Wolffa, Truthout, 2/25/14,
http://www.truth-out.org/news/item/22108-richard-wolff-enterprise-structure-is-key-to-the-shape-of-a-post-capitalist-future
Bill Moyers przepytuje Richarda Wolffa, Taming Capitalism Run Wild,
http://billmoyers.com/episode/full-show-taming-capitalism-run-wild/
Ciekawy artykuł Richarda Wolffa o środkach zastosowanych w czasie kryzysu do naprawy systemu, niewypowiedzianym układzie jaki przygotował FDR aby wymienić stworzenie rządowych miejsc pracy na poparcie kapitalizmu a nie socjalizmu, a także o debacie między ekonomistami keynesowskimi i neoklasycznymi (neoliberalnymi):
http://truth-out.org/news/item/9026-austerity-vs-keynesian-growth-vs-economic-democracy
Myths of economics 101. Robert Atkinson & Michael Lind, Salon, 7/8/13,
http://www.salon.com/2013/07/08/how_“econ_101”_is_killing_america/?utm_source=facebook&utm_medium=socialflow
US wealth distribution, Robert Reich,
https://www.facebook.com/photo.php?fbid=769023089776956&set=a.404595876219681.103599.142474049098533&type=1&theater
Capitalism isn’t working, and this is why, Thomas Picketty, The Guardian, 4/12/14,
http://www.theguardian.com/commentisfree/2014/apr/12/capitalism-isnt-working-thomas-piketty?CMP=fb_gu
Imagine Living in a Socialist USA, Recenzja nowej książki wydawnictwa HarperCollins, Common Dreams, 5/21/14,
http://www.commondreams.org/view/2014/05/21-0
6 things that should never be privatized—running water, prisons, fire departments, social security, medicare, gas and electricity, AlterNet,
5/27/14,
http://www.alternet.org/economy/6-things-should-never-be-privatized?paging=off¤t_page=1#bookmark
Harvard Business Review says today’s businessmen are ignoring the meaning of capitalism, Daily Kos, 6/15/14,
http://www.dailykos.com/story/2014/06/15/1304208/-Harvard-Business-Review-calls-bullshit-on-today-s-capitalists?detail=facebook
Bill Moyers przepytuje Arthura C. Brooksa z Am. Enterprise Inst., Conscience of a Compassionate Conservate, 7/25/14,
http://billmoyers.com/episode/full-show-the-conscience-of-a-compassionate-conservative/
10 reasons to hate capitalism, AlterNet, 8/12/14,
http://www.alternet.org/economy/10-reasons-hate-capitalism
The carnage of capitalism, Paul Buchheit, AlterNet 8/17/14,
http://www.alternet.org/economy/carnage-capitalism
25 images of the free market at work, AlterNet, 2/4/14,
http://www.alternet.org/25-horrifying-images-free-market-work
5 lessons from Naomi Klein’s new book, This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate, Moyers,
http://billmoyers.com/2014/09/03/5-crucial-lessons-for-the-left-from-naomi-kleins-new-book/
Socialism and Workers’ Self-Directed Enterprises, Richard D. Wolff, Truthout, 9/21/14,
http://truth-out.org/opinion/item/26323-socialism-and-workers-self-directed-enterprises
The Mondragon alternative to capitalism, Richard Wolff, The Guardian, Films for Action, FB 9/22/14,
http://www.filmsforaction.org/news/yes_there_is_an_alternative_to_capitalism_mondragon_shows_the_way/?utm_content=buffera5826&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer
What has happened to the American Dream for the world? Common Dreams, 10/30/14,
Statue of Liberty in the Fog, Common Dreams,
http://www.commondreams.org/views/2014/10/30/rise-america-rise
8 biggest victims of America’s predatory capitalist system, Salon, 9/4/13,
http://www.salon.com/2013/09/04/8_biggest_victims_of_americas_predatory_capitalism_partner/?
utm_source=facebook&utm_medium=socialflow
Half Has Never Been Told: Slavery and the Making of American Capitalism—and power, Edward Baptist, Salon, 11/9/14,
http://www.salon.com/2014/11/09/
it’s_symbolic_annihilation_of_history_and_it’s_done_for_a_purpose_it_really_enforces_white_supremacy_edward_baptist_on_the_lies_we_tell_about_utm_source=facebook&utm_medium=socialflow
The hidden history of prosperity, Robert Kuttner, American Prospect, Moyers, 10/8/14, FB 11/9/14,
http://billmoyers.com/2014/10/08/hidden-history-prosperity/
GOP’s secret weapon: How right-wing churches turn the 99 percent into the Tea Party, Michael Lerner, Salon, 11/10/14,
http://www.salon.com/2014/11/10/gops_secret_weapon_how_right_wing_churches_turn_the_99_percent_into_the_tea_party/?
utm_source=facebook&utm_medium=socialflow
Do we need re re-examine our economic system? Lawrence Mishel, Economic Policy Institute, Moyers, 11/19/14,
http://billmoyers.com/2014/11/19/washington-post-wage-freeze-brain-freeze/
Marcina Jakubowskiegp Open Source Ecology Farm w Missouri i jego wyklady TED o tym jak budować maszyny (traktory, maszyny produkujące cegły) z pomocą jego Global Village Construction Set. Jego wykłady przetłumaczono na 40 języków, w tym na Polski - fascynujące:
http://www.npr.org/player/v2/mediaPlayer.html?action=1&t=4&islist=false
Jego wykład TED:
http://www.ted.com/talks/lang/en/marcin_jakubowski.html
Link do Open Ecology Marcina Jakubowskiego:
http://opensourceecology.org/wiki/Marcin_Jakubowski
Plany traktora:
http://opensourceecology.org/wiki/LifeTrac
Lewis F. Powell, Jr. - Wikipedia
en.wikipedia.org/wiki/Lewis_F._Powell,_Jr.
Memo Powella (lub Manifest Powella): tekst i analiza
The Powell Memo (or the Powell Manifesto): Text and Analysis
reclaimdemocracy.org/powell_memo_lewis/
Inequality for All (DVD-2013)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: