Wizerunek Sokratesa w filozofii starożytnej 3800-WSFS24-M-OG
Sokrates wywarł zasadniczy wpływ na kształt filozofii europejskiej, a mimo to nie jest pewne, jakie głosił poglądy. Ten paradoks wynika z faktu, że już najwcześniejsze źródła odnoszące się do Sokratesa są niezgodne ze sobą. W trakcie wykładu przyjrzymy się wizerunkom Sokratesa skonstruowanym przez komediopisarzy (Arystofanes, Amejpsias, Eupolis) i wczesną literaturę sokratyczną, zastanowimy się nad związkami Sokratesa z filozofią przyrody (Archelaos), tragedią grecką (Eurypides) i sofistami, prześledzimy wpływ Sokratesa na filozofię starożytną czasów późniejszych. Postać Sokratesa będzie ukazana na szerokim tle filozofii i kultury greckiej w czasach przełomu, kiedy to Ateny stają się potęgą polityczną, a następnie ponoszą klęskę w wojnie peloponeskiej.
W nowożytnych badaniach, od czasów F. Schleiermachera, na czoło wysunęła się kwestia, na ile - na podstawie świadectw, które są niepełne i niezgodne ze sobą - możliwa jest rekonstrukcja poglądów historycznego Sokratesa. W odpowiedzi pojawiło się szereg propozycji, od próby wskazania oryginalnych poglądów Sokratesa (m.in. J. Burnet) po uznanie całej literatury sokratycznej za literacką fikcję (m.in. O. Gigon).
W trakcie wykładu przyjrzymy się głównym tezom i kontrowersjom, które wyłaniają się z badań nowożytnych nad postacią Sokratesa. Poddamy analizie kluczowe kwestie biograficzne i filozoficzne, prześledzimy najważniejsze źródła starożytne, odnoszące się do Sokratesa. Jako że postać Sokratesa będzie umieszczona na szerokim tle czasów klasycznych, wykład może być potraktowany jako pogłębienie i usystematyzowanie wiedzy o filozofii tego okresu.
Jednym z wątków wykładu będzie wpływ Sokratesa na filozofię czasów późniejszych. Przyjrzymy się obecności Sokratesa w filozofii i literaturze starożytnej: u cyników, epikurejczyków, stoików czy neoplatoników, a także naszkicujemy recepcję jego postaci w późniejszych epokach.
Rodzaj przedmiotu
ogólnouniwersyteckie
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
- student rozumie historyczny charakter kształtowania się idei filozoficznych;
- zna na poziomie rozszerzonym terminologię filozoficzną w języku polskim w wybranej subdyscyplinie filozoficznej;
Nabyte umiejętności:
- poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną;
- wykrywa zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określa relacje między tymi zależnościami;
Nabyte kompetencje społeczne:
- jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów;
- ma świadomość znaczenia europejskiego dziedzictwa filozoficznego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych oraz odpowiedzialności za jego zachowanie.
Kryteria oceniania
Zaliczenie pisemne na podstawie materiału przedstawionego na wykładzie
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2
Literatura
Teksty źródłowe:
Arystofanes, Komedie (wybór, różne przekłady)
Eurypides, Tragedie (wybór, różne przekłady)
Komedia grecka od Epicharma do Menandra, oprac. K. Bartol, J. Danielewicz, Warszawa 2011.
Ksenofont, Pisma sokratyczne, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1967.
Platon, Dialogi (wybór, różne przekłady)
Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, Wrocław 1991.
Opracowania:
Brill’s Companion to the Reception of Socrates, ed Ch. Moore, Leiden/Boston 2019.
A Companion to Socrates, ed. S. Ahbel-Rappe, R. Kamtekar, Blackwell Publishing 2006.
Chroust A.-H., Socrates, Man and Myth. The two Socratic Apologies by Xenophon, Notre Dame 1957.
Gigon O., Socrate. La sua immagine nella letteratura e nella storia, Milano 2015.
Guthrie W.K.C., Sokrates, tłum. K. Łapiński, S. Żuławski, Warszawa 2000.
Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, tłum. P. Domański, Warszawa 2003.
Kahn Ch., Platon i dialog sokratyczny. Wykorzystanie literackiej formy na użytek filozofii, tłum. M. Filipczuk, Warszawa 2018.
Patocka J., Sokrates. Wykłady z filozofii antycznej, tłum. K. Urbaniec, J. Bajger, Warszawa 2022.
Remembering Socrates. Philosophical Essays, ed. L. Judson, V. Karasmanis, Oxford 2006.
Socrates from Antiquity to the Enlightenment, v. 1; Socrates in the Nineteenth and Twentieth Centuries, v. 2, ed M. Trapp, London/New York, Routledge 2007.
The Trial and Execution of Socrates. Sources and Controversies, ed. Th. C. Brickhouse, N. D. Smith, Oxford Univ. Press 2002
Vlastos G., Socrates. Ironist and moral philosopher, Cambridge 1991.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: