Estetyczne problemy późnej nowoczesności 3800-PPE24-S-OG

Na seminarium będą dyskutowane filozoficzne wersje odpowiedzi na pytania o zakres i funkcje tego, co estetyczne w kontekście wiodących tendencji filozoficznych, artystycznych i kulturowych późnej nowoczesności. Podstawą do dyskusji będą najnowsze opracowania filozofów, teoretyków kultury i estetyków, jak również przykłady współczesnych praktyk artystycznych. W powyżej zarysowanych ramach na seminarium będą dyskutowane następujące grupy zagadnień:
-Retoryzacja współczesnej kultury a artystyczne gry z fikcjonalizacją;
W ramach postępujących procesów retoryzacji nowoczesnej kultury dochodzi do przesunięć prowadzących do „ufikcyjnienia” filozoficznej prawdy oraz do rozbicia stabilności jej dyskursu. Jeśli chodzi o filozofię, na tej drodze napotkamy nie tylko poglądy Nietzschego, ale i m.in. Vattima, Derridę, Lacoue-Labartha, Żiżka/Lacana czy Paula de Mana.
Vattimo metafizyczny dyskurs filozofii nazwie za Nietzschem – baśnią. O bajkowości filozoficznej opowieści snutej przez Zachód pisze również Lacoue-Labarthe. Na miejsce prawdy wkracza retoryka, która orientuje się na językowy charakter własnej praktyki. De Man podkreśla, iż proces ten prowadzi do tego, że filozofia nie objawia już prawdy, lecz ją produkuje. Labarthe mówi o nadmiarowości i samozwrotnym charakterze retorycznej reprezentacji. Powyższa sytuacja - jako że osadzona jest w szerszych procesach erodowania metafizycznego gruntu - nadaje widmowe barwy retorycznemu charakterowi nie tylko filozoficznego dyskursu, ale też i kulturze późnej nowoczesności.
Sztuka późnonowoczesna często wskazuje na samą siebie jako na reprezentację bez gruntu, „gra” złudzeniami o referencji. Sztuka awangardowa i neoawangardowa (od surrealizmu i dadaizmu począwszy) uczyni z owej gry złudzeniami o referencji świadomy artystycznie użytek, będący nie tylko signum temporis, ale i signum braku dwudziestowiecznych, filozoficznych nadziei na metafizycznie ugruntowaną prawdę
-Powtórzenie, różnica, różnicowanie, niezróżnicowanie
W tej części seminarium omawiane będą zagadnienia, które łączą się z dekonstruowaniem przez sztukę współczesną tradycyjnego sposobu dychotomicznych podziałów na wnętrze i zewnętrze. Proponowane tu lektury dotyczą współczesnej filozoficznej heterologii i dekonstrukcji oraz nowych filozoficznych formuł dla estetycznej indyferencji – doświadczenia źródłowego niezróżnicowania.
-Materialne, nieludzkie, cielesne, Obecne.
Przedmiotem namysłu seminaryjnego staną się tutaj te zjawiska sztuki współczesnej, które wymienionym wyżej pojęciom nadają nowe znaczenia i zastosowania. Czytane i dyskutowane będą teksty teoretyków, głównie filozofów nawiązujących do owych- stwarzanych przez sztukę – możliwości transformacji znaczeniowej takich pojęć, jak: materialność, obecność, to, co nieludzkie, cielesność w obrębie wybranych koncepcji filozoficznych ostatniego półwiecza (postmodernizm, performatyka, posthumanizm)
-Artystyczne praktyki performatywne i ich znaczenie dla humanistyki
Dyskutowane tu będzie panujące do niedawna przekonanie o rzekomym przejściu humanistyki współczesnej, a szczególnie – filozoficznego namysłu nad nowoczesnością – do nowego paradygmatu określanego w kategoriach zwrotu performatywnego. Zwrot ten jest związany z powodzeniem artystycznych praktyk performatywnych. Wobec tezy o rosnącej performatywności kultury współczesnej i tezy o potrzebie podejmowania teoretycznego nad nią namysłu, warto przyjąć postawę dystansu wobec tonacji entuzjazmu, z jakim współczesna humanistyka wita powszechną dziś modę na performatywność oraz - pewnej bezrefleksyjności, z jaką modzie tej ulega.

Rodzaj przedmiotu

seminaria monograficzne

Założenia (opisowo)

Warunkiem przyjęcia na seminarium jest znajomość głównych nurtów i pojęć filozofii współczesnej oraz ogólna orientacja w zakresie współczesnej kultury i sztuki

Koordynatorzy przedmiotu

Iwona Lorenc

Efekty kształcenia

Nabyta wiedza:
Student
1. Zna (w języku polskim) podstawową terminologię współczesnej filozofii i estetyki w zakresie omawianych tematów.
2. Ma szeroką znajomość i rozumie zależności między kształtowaniem się współczesnych diagnoz nowoczesności a zmianami w kulturze i sztuce

Nabyte umiejętności:
1.Umiejetność samodzielnego powiązania istniejących filozoficznych diagnoz późnej nowoczesności ze sposobami przejawiania się tego, co estetyczne;
2. Umiejętność analizy krytycznej istniejącej literatury w wyżej wymienionym zakresie
Student:
3. Samodzielnie interpretuje tekst filozoficzny, komentuje i konfrontuje tezy pochodzące z różnych tekstów;
4. Określa stopień doniosłości (relewancji) stawianych tez dla badanego problemu.

Nabyte kompetencje społeczne:
Student
1. Zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności oraz rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się
2. Uczestniczy w życiu artystycznym i kulturalnym, interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi i estetycznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego.

Kryteria oceniania

Praca studentów w ramach seminarium będzie oceniana na podstawie jakości wygłoszonego referatu i aktywności na zajęciach. Warunki uzyskania poszczególnych ocen:
- (dst): umiarkowana aktywność
-(dst +): umiarkowana aktywność, referat oceniony na ocenę dostateczną
- (db): częsta aktywność, referat oceniony na ocenę dobrą
- (db+): częsta aktywność , referat oceniony na dobry +
- (bdb): częsta aktywność oraz bardzo dobry referat

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze

Literatura

Literatura będzie modyfikowana i poszerzana na pierwszych zajęciach, zgodnie z oczekiwaniami uczestników. Poniższe propozycje mają wstępny charakter.

Retoryzacja współczesnej kultury a artystyczne gry z fikcjonalizacją

-G. Vattimo, Poza interpretacją, tłum. K. Kasia, Kraków 2012 (fragm.)
-G. Vattimo, Koniec nowoczesności, tłum. M. Surma-Gawłowska, Universitas, Kraków 2006 (fragm.)
-M. Zaleski, Nuda powtórzeń?, w: Nuda w kulturze, red P. Czapliński , P. Śliwiński (red.), Poznań 1999
-E. Escoubas,Obraz, fikcja i duch wspólnoty u Husserla, w: Fenomenologia francuska. Rozpoznania,interpretacje, rozwinięcia, red. J. Migasiński, I. Lorenc, przeł. P. Pieniążek,
-P. de Man, Ideologia estetyczna, Słowo, Obraz, Terytoria, Gdańsk,2000, (frag.)
-S. Żiżek, Kruchy absolut, czyli dlaczego warto walczyć o chrześcijańskie dziedzictwo”, przeł. M.Kropiwnicki, Warszawa 2005.,
- P. Lacoue-Labarthe, Typografie, przeł. J Momro, A. Zawadzki, Universitas, Kraków 2012 -J. Momro, Echa dekonstrukcji, w: P. Lacoue-Labarthe, j.w.
- H.Foster Powrót realnego. Awangarda u schyłku XX wieku, Kraków 2010 (frag.)
-S. Kracauer, Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, tłum. W. Wertenstein, Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975
- T.Pękala, Poetyzowanie świata, w: Estetyczne konteksty doświadczenia przeszłości, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2013.

Powtórzenie, różnica, różnicowanie, niezróżnicowanie
-Jaques Derrida - Teatr okrucieństwa i zamknięcie przedstawienia (w: Pismo i różnica); https://vdocuments.mx/jaques-derrida-teatr-okrucienstwa-i-zamkniecie-przedstawienia.html;

-Antonin Artaud – Teatr i jego sobowtór (pdf)
-J. Derrida, Psyche. Odkrywanie innego, w: Postmodernizm. Antologia przekładów pod red. Ryszarda Nycza, Kraków 1996
-Tomasz Załuski, Modernizm artystyczny i powtórzenie Universitas, Kraków 2008,
Rozdziały:
1.3. Powtórzenie jako iterowalność w filozofii Jacquesa Derridy (s. 49-88)
3. Heurystyka powtórzenia i praktyki artystyczne postmodernizmu
a/Manet (248-309)
b/ Strzeminski, Kobro (309-382)
c/ Daniel Buren (382-415)

Materialne, nieludzkie, cielesne, Obecne
-Zygmunt Bauman, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń 1995
-Rebecca Schneider, Kość Teatr Media Dłoń, tłum. M.Borowski, M.Sugiera, Dialog lipiec-sierpień 2017 (7-8)
-M. Bakke, Biotransfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu , Poznań 2015. (fragmenty)
-Karen Barad, Posthumanistyczna performatywność: ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie, tłum. J. Bednarek, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2012
-Marzena Adamiak, Materia w procesie. Metafizyka splątania Karen Barad wobec aporii dyskursu o wykluczeniach, w: Feministyczne nowe materializmy: usytuowane kartografie, red. O. Cielemęcka, M. Rogowska-Stangret. Lublin 2018

-Francois Lyotard, Fakt malarski dzisiaj, tłum. M. Murawska [w:] Główne problemy współczesnej fenomenologii, pod red. J. Migasińskiego, M. Pokropskiego, Warszawa 2017,

-F. Lyotard, Filozofia i malarstwo w epoce eksperymentu, w: Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz,, Kraków 1998
-F.Lyotard, Co malować?, tłum. M. Murawska, P. Schollenberger, Warszawa 2015,
-M. Murawska, Ludzkie versus nie-ludzkie. Negacja sztuki według Jeana-François Lyotarda, https://tekstualia.pl/files/1af0a3dd/murawska_m._-ludzkie_versus_nie-ludzkie....pdf

Artystyczne praktyki performatywne i ich znaczenie dla humanistyki
-Jon McKenzie, Performuj albo… Od dyscypliny do performansu, przeł. T.Kubikowski, Universitas, Kraków 2011
-E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, r. V,VI
-E. Domańska, Zwrot performatywny we współczesnej humanistyce, Teksty Drugie, nr 5, 2007
-T. Załuski, Sztuka jako produkcja relacji, w: powrót modernizmu? Red. T. Pękala. Lublin 2013

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3800-PPE24-S-OG w USOSweb