Osoba, osobowość i moralność w klasycznej filozofii indyjskiej 3800-OOM24-M
Indie (Azja Południowa) były jednym z dwóch najstarszych centrów kulturowych na świecie, obok Grecji, gdzie się pojawiła i prężnie rozwijała filozofia. Znajomość refleksji filozoficznej kultywowanej w innym kręgu kulturowym i językowym (Indie) wymusza nowe, świeże spojrzenie na filozoficzną tradycję Zachodu: w Indiach do podobnych problemów podchodzono niekiedy z innej perspektywy, stawiano czasem inne pytania, które nigdy nie pojawiały się na Zachodzie, albo też kwestie wydawałoby się oczywiste dla filozofa zachodniego nigdy nie były w Indiach poruszane. Do takich zagadnień należą pojęcia osoby i osobowości, które często dość odmiennie były przedstawiane w Indiach w zależności od konkretnego nurtu filozoficznego (szkoły), założeń metafizycznych itp. W skrajnej postaci dochodziło nawet do zaprzeczenia, jakoby osoba / osobowość była faktem, i traktowano te pojęcia wyłącznie jako wyimaginowany konglomerat bazowych czynników psychosomatycznych, które tylko czasowo współwystępują (np. buddyzm). Osoba / Indywiduum stała w centrum refleksji etycznej i była powiązana w sposób oczywisty z konkretnymi rozwiązaniami moralnymi i soteriologicznymi. Wyraźnie będę rozróżniał podczas wykładów pojęcia: moralność i etyka. Wiele nurtów klasycznej myśli indyjskiej zakładało, że ostatecznym celem człowieka jest wyzwolnie. Niektóre szkoły takie podejście krytykowały. Omówienie kwestii moralności będzie się wiązało z zarysowaniem kluczowych systemów wartości. Niekiedy przyjęte rozwiązania w kwestiach moralnych zakładały określoną ontologię. Wszystkie powyższe zagadnienia te będą omawiane z punktu widzenia głównych szkół filozoficznych w Indiach, m.in. z perspektywy szkoły analizy epistemologiczno-logicznej (njaja), dualistycznego nurtu ewolucyjnego (sankhja) i refleksji mistycznej (joga), szkoły metafizycznego idealizmu i monizmu (wedanta), różnych nurtów buddyzmu, dżinizmu oraz materialistów. Celem wykładów jest przybliżenie tej tematyki, a tym samym wzbogacenie refleksji nad tymi konceptami przez wskazanie nowych, czasem całkiem odmiennych perspektyw, jakie wykształciły się w innym kręgu kulturowym i językowym, tj. w klasycznej filozofii Indii (do XII w.).
Plan poszczególnych wykładów:
1-2) informacje wstępne nt. filozofii indyjskiej: podstawowe pojęcia, doksografia, chronologia
3) ogólne założenia systemów indyjskich dotyczące pojęć: osoba, osobowość, tożsamość, moralność, etyka, systemy wartości, soteriologia – przekrojowe ujęcie
4-5) osoba, osobowość, system wartości i moralność, w tym soteriologia, w szkole epistemologiczno-logicznej (nyāya) i szkole filozofii przyrody (vaiśeṣika)
6) osoba, osobowość, system wartości i moralność, w tym soteriologia, w dualistycznym nurcie ewolucyjnym (sāṃkhya) i w refleksji mistycznej (joga)
7) osoba, osobowość, system wartości i moralność, w tym soteriologia, w szkole egzegezy rytuału (mīmāṃsā)
8-10) osoba, osobowość, system wartości i moralność, w tym soteriologia, w różnych nurtach buddyzmu
11-12) osoba, osobowość, system wartości i moralność, w tym soteriologia, w dżinizmie
13) osoba, osobowość, system wartości i moralność, w tym soteriologia, w nurcie determinizmu (adżiwikizm)
14) osoba, osobowość, system wartości i moralność u materialistów i sceptyków w Indiach
15) podsumowanie
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
student zna i rozumie:
– miejsce i znaczenie filozofii indyjskiej w relacji do nauk oraz przedmiotową metodologiczną specyfikę filozofii
– podstawową terminologię filozoficzną (filozofia indyjska) w języku polskim
– podstawową terminologię filozoficzną (filozofia indyjska) w wybranym języku obcym (angielski)
– szczegółowe zagadnienia (rzeczowe i metodologiczne) i najważniejsze nowe osiągnięcia w ramach wybranej dyscypliny filozoficznej (filozofia indyjska)
– zależności między głównymi dyscyplinami filozoficznymi historyczny charakter kształtowania się idei filozoficznych w Azji Południowej
– normy konstytuujące i regulujące struktury i instytucje społeczne oraz źródła tych norm, ich naturę, zmianę i drogi wpływania na ludzkie zachowania w Azji Południowej
– kompleksową naturę języka oraz historyczną zmienność jego znaczeń rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultur Azji Południowej
– ogólne zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie Azji Południowej; rozumie fundamentalną rolę, jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury Azji Południowej
– miejsce i znaczenie dziedziny nauk humanistycznych w systemie nauk oraz specyfikę przedmiotową, metodologiczną i terminologiczną nauk humanistycznych (filozofia indyjska)
– rozwój idei filozoficznych w Azji i na Zachodzie
Nabyte umiejętności:
student potrafi:
– porównywać idee filozoficzne i ich rozwój w Azji Południowej i na Zachodzie
– ¬analizować proste argumenty filozoficzne, identyfikować składające się na nie tezy i założenia, ustalać zależności logiczne i argumentacyjne między tezami
– identyfikować proste strategie argumentacyjne w wypowiedziach ustnych i pisemnych
– dobierać strategie argumentacyjne, na poziomie elementarnym konstruować krytyczne argumenty, formułować odpowiedzi na krytykę
– pisać proste teksty o charakterze filozoficznym, z samodzielnym doborem literatury
– poprawnie stosować poznaną terminologię filozoficzną (filozofia indyjska)
– wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych (filozofia indyjska) a procesami społecznymi i kulturalnymi wykorzystywać znajomość języka obcego na poziomie B2 do: pisemnej i ustnej interpretacji przedstawionych informacji; dość swobodnego i poprawnego wyrażania swojej opinii na znane studentowi tematy; dokonuje syntezy przeczytanego tekstu bądź usłyszanej wypowiedzi; tworzy spójny i logiczny tekst na tematy mu znane w postaci np. opisu czy rozprawki; wygłasza, zgodnie z konwencją, prezentacje dotyczące tematów zawodowych i akademickich; nawiązuje rozmowę na tematy codzienne w sposób dość swobodny i zrozumiały.
– analizować i oceniać informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, z wykorzystaniem narzędzi wyszukiwawczych
Nabyte kompetencje społeczne:
student jest gotów do:
– identyfikowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności (filozofia pozaeuropejska)
– rozpoznawania braków w swojej wiedzy i umiejętnościach i poszukiwania możliwości usunięcia tych braków (filozofia pozaeuropejska)
– w sytuacji prowadzenia sporu filozoficznego efektywnego organizowania własnej pracy i krytycznej oceny jej stopnia zaawansowania
– przyjmowania nowych idei i ewentualnej zmiany stanowiska w świetle dostępnych danych i argumentów (filozofia pozaeuropejska)
– uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznegouczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego (filozofia pozaeuropejska)
– wykorzystywania wiedzy o kulturze danego obszaru językowego (Azja Południowa), zdobytej na zajęciach; sprawnego współpracowania w grupie; zidentyfikowania własnego stylu uczenia się i wybrania sposobów dalszego samokształcenia; akceptowania różnorodności postaw i opinii w kontaktach interpersonalnych
Kryteria oceniania
Praca pisemna na koniec semestru (praca o charakterze problematycznym, przekrojowym)
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 w semestrze
Literatura
*Balcerowicz, Piotr (2003) Historia klasycznej filozofii indyjskiej. Część pierwsza: początki, nurty analityczne i filozofia przyrody. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
*Balcerowicz, Piotr (2016) Historia klasycznej filozofii indyjskiej. Część trzecia: szkoły niebramińskie - adżiwikizm i dżinizm. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
*Frauwallner, Erich (1990) Historia filozofii indyjskiej, tom I-II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Anacker, Stefan (1984) Seven works of Vasubandhu, the Buddhist psychological doctor. Delhi: Motilal Banarsidass.
Bhattacharya, Ramakrishna (2009) Studies on Cārvāka/Lokāyata. Firenze: Società Editrice Fiorentina. [reprint: London–New York–Delhi: Anthem Press, 2011].
Biderman, Shlomo (1944) ‘Escaping the Paradox of Scripture: The Mīmāṃsā Solution’, ss. 87–103 w: Dwivedi, R.C. (1944) Studies in Mīmāṃsā. Dr. Mandan Mishra Felicitation Volume. New Delhi: Motilal Banarsidass.
Bronkhorst, Johannes (2019) A Śabda Reader: Language in Classical Indian Thought. New York: Columbia University Press.
Collett, Cox (1995) Disputed Dharmas: Early Buddhist Theories On Existence. Tokyo: The International Institute for Buddhist Studies.
Dasti, Matthew R.; Bryant, Edwin F. (eds.) (2014) Free Will, Agency, and Selfhood in Indian Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
Ganeri, Jonardon (2007) The Concealed Art of The Soul. Theories of Self and Practices of Truth in Indian Ethics and Epistemology. Oxford: Oxford University Press.
Ganeri, Jonardon (2017) The Oxford Handbook of Indian Philosophy. Oxford: Oxford University Press.
Ganeri, Jonardon (2017) Attention, Not Self. Oxford: Oxford University Press.
Gokhale, Pradeep P. (2015) Lokāyata/Cārvāka: A Philosophical Inquiry. Oxford: Oxford University Press.
Halbfass, Wilhelm (1992) On Being and What There Is: Classical Vaiśeṣika and the History of Indian Ontology. New York: SUNY Press.
Halbfass, Wilhelm (2008) Indie i Europa. Próba porozumienia na gruncie filozoficznym. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
Harvey, Peter (1995) The Selfless Mind. Personality, Consciousness and Nirvāṇaa in Early Buddhism. Oxon: Routledge-Curzon.
Hiriyanna, M. (1975) Indian conception of values. Mysore: Kavyalaya Publishers.
Inami, Masahiro (2001) "The Problem Of Other Minds In The Buddhist Epistemological Tradition". Journal of Indian Philosophy 29: 465–483.
Kumar, ShashiPrabha (2013) Classical Vaiśeṣika in Indian Philosophy. On knowing and what is to be known. Oxon: Routledge.
Larson, Gerald James (1998) Classical Sāṃkhya: An Interpretation of its History and Meaning. New Delhi: Motilal Banarsidass.
Mills, Ethan (2018) The Three Pillars of Skepticism in Classical India: Nāgārjuna, Jayarāśi, and Śrī Harṣa. Lanham–Boulder–New York–London: Lexington Books.
Mohanty, Jitendra Nath (2000) Classical Indian Philosophy. New Delhi: Oxford University Press.
Potter, Karl H. (1981) Encyclopedia Of Indian Philosophies Bibiography, Vol. 3: Advaita Vedānta up to Śaṃkara and his pupils. Delhi: Motilal Banarsidass.
Potter, Karl H. (1987) Encyclopedia of Indian Philosophies, Vol. 4: Sāṃkhya. Delhi: Motilal Banarsidass.
Potter, Karl H. (1999) Encyclopedia of Indian Philosophies, Vol. 8: Buddhist Philosophy from 100 to 350 A.D. Delhi: Motilal Banarsidass.
Potter, Karl H. (2006) Encyclopedia Of Indian Philosophies Bibiography, Vol. 11: Advaita Vedānta from 80 to 1200. Delhi: Motilal Banarsidass.
Potter, Karl H.(1977) Encyclopedia of Indian Philosophies, Vol. 2: Indian Metaphysics and Epistemology. The Tradition of Nyāya-Vaiśeṣika up to Gaṅgeśa. Delhi: Motilal Banarsidass.
Potter, Karl H.(1996) Encyclopedia of Indian Philosophies, Vol. 7: Abhidharma Buddhism to 150 AD. Delhi: Motilal Banarsidass.
Potter, Karl H.(2003) Encyclopedia of Indian Philosophies, Vol. 9: Buddhist Philosophy from 350 to 600 AD. Delhi: Motilal Banarsidass.
Siderits, Mark (2003) Personal Identity and Buddhist Philosophy. Empty Persons. Ashgate World Philosophies Series.
Siderits, Mark (2007) Buddhism as Philosophy: An Introduction. Hants: Ashgate Publishing Limited.
Westerhoff Jan (2018) The Golden Age of Indian Buddhist Philosophy in the First Millennium CE. Oxford: Oxford University Press.
Zimmer, Heinrich (1952) Philosophies of India. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
* Pozycje oznaczone gwiazdką (*) są pozycjami podstawowymi, w języku polskim. Pozostałe lektury mają charakter poszerzajacy i uzupełniający. Powyższa lista może zostać poszerzona w zależności od potrzeb i specyfiki danego nurtu filozoficznego.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: