Człowiek nieukończony. Patrystyczne i średniowieczne korzenie transhumanizmu 3800-NZ-M1-23

We współczesnym sporze ideowym o to, czym jest natura ludzka i jakie jest jej przeznaczenie myśl transhumanistyczna – zapoczątkowana przez takich myślicieli jak Max More, Ray Kurzweil czy Donna Haraway - wydaje się stać na antypodach ortodoksji chrześcijańskiej, a więc tych współczesnych doktryn, które komentując objawienie powołują się na szeroko rozumianą tradycje teologiczno-filozoficzną zapoczątkowaną przez Ojców Kościoła i rozwijaną przez myślicieli średniowiecza. Wielu współczesnych obrońców tejże tradycji oskarża bowiem transhumanizm o podważanie fundamentalnej wedle nich zasady chrześcijańskiego humanizmu: niezmienności stworzonej przez Boga ludzkiej natury. Transhumanizm głosi przecież, że człowiek nie tylko jest zdolny to przekroczenia swych ludzkich uwarunkowań, ale że wręcz uzdalnia go do tego wewnętrzny dynamizm „płynnej” w swej istocie natury, więcej jeszcze, że w wyniku warunkowanej przez kulturę przemiany, osiągnie status doskonałości przypisywany dotąd temu, co „boskie”. Transhumanistyczny projekt jawi się więc ostatecznie jego chrześcijańskim przeciwnikom jako zamaskowana przez naukową frazeologię, a w istocie demoniczna, pokusa przekroczenia ustanowionych przez Boga praw stworzenia analogiczna do Adamowej pokusy stania się niczym Bóg.

Problem polega jednak na tym, że głoszący konieczność wydobycia się ludzkości z zamknięcia w tzw. prawach natury transhumaniści są w wielu aspektach swej wizji człowieka bliżsi kierunkowi, w którym chrześcijańską antropologię rozwijali Ojcowie Kościoła niż twardo broniący tychże praw współcześni przedstawiciele teologii chrześcijańskiej. Zapominają oni bowiem, że chrześcijańska teologia choć zawsze głosiła wspaniałość ludzkiej natury stworzonej przez Boga, to zrazem w swych początkach przełamywała też grecki naturalizm, który stał właśnie na stanowisku niezmienności ludzkiej natury.

W czasie wykładu przedstawię wpierw, czym charakteryzował się właściwy dla religii archaicznych i w dużym stopniu kontynuowany na łonie filozofii greckiej naturalizm, a następnie na czym polegało jego przekroczenie w starożytnej i średniowiecznej myśli chrześcijańskiej. To zaś pozwoli mi podjąć zagadnienie czy i w jakim sensie wyrosłą na gruncie takiego przekroczenia teologiczną i filozoficzną wizję człowieka można określić jako pierwszą w myśli zachodniej postać idei transhumanistycznej.