Filozofia umysłu 3800-FU23-F
I semestr
Pierwszy semestr wykładów poświęcony jest przede wszystkim rekonstrukcji i analizie zagadnień metafizycznych oraz metodologicznych w obrębie filozofii umysłu. Wśród takich zagadnień znajdują się przykładowo kwestie: (i) natury i struktury stanów (zdarzeń, własności) mentalnych; (ii) kryteriów odróżnienia stanów mentalnych od stanów fizycznych; (iii) rodzajów stanów mentalnych; (iv) relacji wiążących stany mentalne ze stanami fizycznymi; (v) perspektyw redukowalności sfery mentalnej do fizycznej; (vi) przyczynowości mentalnej; (vii) istnienia umysłów innych podmiotów; (viii) istnienia jaźni i kryteriów tożsamości osobowej w czasie. W centrum dyskutowanych dociekań leży wszakże klasyczny problem psychofizyczny, który przejawia się w następujących pytaniach: (1) Czy sfera mentalna w ogóle istnieje? (2) Jeżeli sfera mentalna istnieje, to w jakich relacjach pozostaje do sfery fizycznej? (3) Jeżeli dziedzina fizyczna jest kauzalnie domknięta, to jak możliwa jest przyczynowość mentalna i w jaki sposób jest ona realizowana? Wspomniany problem sprowadza się w istocie do zagadnienia, jakie jest miejsce dla świadomego i aktywnego umysłu w świecie, który jest na wskroś fizyczny.
Plan wykładu w I semestrze uwzględnia kolejno następujące tematy:
1. Zagadnienia i problemy filozofii umysłu. Problematyka metafizyczna.
2. Stany mentalne: rodzaje, kryteria mentalności. Relacje psychofizyczne.
3. Rozwiązania dualistyczne (dualizm substancjalny - kartezjański i niekartezjański, dualizm własności, dualizm predykatów, dualizm hylemorficzny, dualizm emergentny).
4. Behawioryzm logiczny, metodologiczny i ontologiczny. Zagadnienie „innych umysłów”.
5. Teoria identyczności (typów, egzemplarzy). Argumenty i kontrargumentacje.
6. Materializm eliminacyjny.
7. Monizm anomalny.
8. Fizykalizm nieredukcyjny - funkcjonalizm, fizykalizm superwenientny (wieloraka realizacja, superweniencja, argumenty, zarzuty).
9. Niekonstruktywny naturalizm.
10. Zagadnienie przyczynowości mentalnej (zasada kauzalnego domknięcia, argument z przyczynowego wykluczenia, reakcje na argument.
11. Epifenomenalizm „stary” i „nowy”. Teoria podwójnego aspektu.
12. Instrumentalizm.
13. Rozwiązania emergentystyczne.
14. Panpsychizm.
15. Zagadnienie tożsamości osobowej: zagadnienia, stanowiska, argumentacje.
II semestr
Przedmiotem rekonstrukcji i krytycznej analizy w drugiej części wykładu będą między innymi następujące zagadnienia:
(i) Obliczeniowe modele umysłu [pojęcie maszyny Turinga, jego treść matematyczna i zastosowania w matematyce, obliczalność w sensie intuicyjnym i w sensie Turinga, teza Churcha-Turinga i jej znaczenie dla filozofii umysłu, analiza komputerowej metafory umysłu];
(ii) Teorie i pojęcie świadomości [historia pojęcia świadomości, rozróżnienie na trudny i łatwy problem świadomości, analiza najważniejszych rodzajów świadomości (świadomość dostępu, świadomość stanu, świadomość zjawiskowa), analiza natury i różnych aspektów świadomości: realizm vs. antyrealizm w odniesieniu do świadomości, analiza i krytyka koncepcji HoT i świadomości wnętrza, relacje między świadomością a intencjonalnością, rozróżnienie między własnościami świadomościowymi a funkcjonalnymi, status świadomości w kontekście sporu między różnymi wersjami redukcjonizmu i antyredukcjonizmu w filozofii umysłu];
(iii) Zagadnienie świadomości fenomenalnej, wrażeń i qualiów (korzenie tej problematyki: Locke (idee własności wtórnych), Hume (problem impresji i idei), Kant, Lotze, Peirce, problematyka wrażeń u Wittgensteina (doznania, język prywatny, pytanie o stanowisko Wittgensteina), wrażenia a własności intencjonalne w ujęciu W. Sellarsa, miejsce wrażeń w kontekście sporu redukcjonizm-antyredukcjonizm (tj. klasyczny emergentyzm, klasyczna teoria identyczności, nowsze postacie antyredukcjonizmu (Jackson, Nagel, Chalmers) i właściwe im argumenty (argumenty z wiedzy i argumenty modalne), krytyka nowego antyredukcjonizmu w kwestii świadomości i qualiów (Dennett, Churchland, Searle);
(iv) Zagadnienie intencjonalności [kryteria wyodrębniania stanów intencjonalnych, zagadnienie treści postaw sądzeniowych, różne koncepcje intencjonalności];
(v) Analiza sporu internalizmu i eksternalizmu w filozofii umysłu (internalizm i eksternalizm w odniesieniu do treści mentalnych, aktywny eksternalizm Chalmersa i Clarka);
(vi) Zagadnienie pojęcia i statusu psychologii potocznej, w tym analiza argumentów na rzecz eliminatywizmu;
(vii) Analiza zagadnień szczegółowych, dotyczących m.in. natury percepcji, introspekcji, pamięci, wyobraźni, emocji i empatii, itp.;
(viii) Zagadnienia istnienia umysłów zwierząt oraz możliwości poznania umysłów innych ludzi;
(ix) Analiza zagadnień związanych ze sferą wolicjonalną (wolna wola, wolicje, intencje, działania intencjonalne, usiłowania).
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza
Student:
- posiada uporządkowaną wiedzę szczegółową dotyczącą najważniejszych zagadnień i stanowisk w obrębie współczesnej filozofii umysłu;
- zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe dla współczesnej filozofii umysłu;
- zna zaawansowaną terminologię filozoficzną w języku polskim i angielskim z zakresu analitycznej filozofii umysłu.
Nabyte umiejętności
Student:
- czyta i interpretuje tekst filozoficzny;
- przytacza główne tezy analizowanych tekstów i potrafi krytycznie odnieść się do zawartej w nich argumentacji;
- potrafi przedstawić filozoficzny problem wraz z argumentacją na rzecz jego rozwiązania;
- poprawnie posługuje się terminologią filozoficzną.
Nabyte kompetencje społeczne
Student:
- potrafi w rzetelny i życzliwy sposób zrekonstruować stanowisko oponenta;
- potrafi w jasny i zrozumiały sposób prezentować swoje poglądy grupie;
- jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów;
- potrafi wysłuchać osobę o odmiennych poglądach i w sposób merytoryczny odnieść się do jej przekonań.
Kryteria oceniania
Obecność na wykładzie jest obowiązkowa – student ma prawo do 2 nieobecności w semestrze. Wykład kończy się egzaminem. Egzamin ma formę testu pisemnego zarówno w I semestrze, jak i w semestrze II. Ocena końcowa z przedmiotu jest średnią ocen z testu przeprowadzonego w I i II semestrze.
Literatura
Literatura obowiązkowa do egzaminu:
Kim J. (2011), Philosophy of Mind, 3rd edition, Boulder: Westview Press.
Mandlik P. (2013), This is Philosophy of Mind, Wiley-Blackwell.
Literatura pomocnicza:
Kim, J. (2002), Umysł w świecie fizycznym. Esej na temat problemu umysłu i ciała oraz przyczynowania mentalnego, Warszawa: IFiS PAN.
Żegleń, U. (2007), Filozofia umysłu. Dyskusja z naturalistycznymi koncepcjami umysłu, Toruń: Adam Marszałek.
Braddon-Mitchell D., Jackson F (2007), Philosophy of Mind and Cognition, 2nd edition, Oxford: Blackwell.
Heil J. (2013), Philosophy of Mind: A Contemporary Introduction, New York - London: Routledge.
Beckermann A. (2008), Analytische Einführung in die Philosophie des Geistes, Berlin - New York: de Gruyter.
Jaworski W. (2011), Philosophy of Mind: A Comprehensive Introduction, Oxford: Wiley-Bleckwell.
Kind A. (2019), Philosophy of Mind in the Twentieth and Twenty-First Centuries, New York - London: Routledge.
Westphal J. (2016), The Mind-Body Problem, Cambridge, MA: MIT Press.
Lowe E.J. (2000), An Introduction to the Philosophy of Mind, Cambridge: Cambridge University Press.
Campbell N. (2005), A Brief Introduction to the Philosophy of Mind, Peterboroug: Broadview Press
Carruthers P. (2004), The Nature of Mind. An Introduction, New York - London: Routledge.
Crane T. (2001), Elements of Mind. An Introduction to the Philosophy of Mind, Oxford: Oxford University Press.
Ravenscroft I. (2005), Philosophy of Mind. A Beginner's Guide, Oxford: Oxford University Press.
McLaughlin B., Beckermann A., Walter S. (eds.) (2011), The Oxford Handbook of Philosophy of Mind, Oxford: Clarendon Press.
Chalmers D.J. (ed.) (2002), Philosophy of Mind: Classical and Contemporary Readings, New York - Oxford: Oxford University Press.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: