Filozofia nauki 3800-FN24-M
Wykład poświecony jest wprowadzeniu do podstawowych problemów filozofii nauki i obejmuje m.in. następujące zagadnienia: metodologiczne konteksty odkrycia, uzasadnienia i badania, teorie racjonalności naukowej a historia nauki, pojęcie nauki, problem indukcji, kryterium demarkacji, baza empiryczna nauki, język obserwacyjny a język teoretyczny, neopozytywizm, falsyfikacjonizm, teoria naukowych programów badawczych, teorie racjonalności naukowej L. Laudana, filozofia nauki T. S. Kuhna, spór realistów z antyrealistami, argument z cudu na rzecz realizmu, argument z pesymistycznej metaindukcji, status bytów teoretycznych według W. V. O. Quine’a, empiryzm konstruktywny B. van Fraassena, twierdzenie o niezdeterminowaniu teorii przez dane, holizm, czynniki pragmatyczne a wartości poznawcze, fallibilizm, konwencjonalizm, paradoksy potwierdzania, nowa zagadka indukcji N. Goodmana, interpretacje prawdopodobieństwa (teoria matematyczna, interpretacja klasyczna, logiczna, subiektywistyczna, częstościowa), rola prawdopodobieństwa w nauce, modele wyjaśniania. Omawiane zagadnienia będą ilustrowane przykładami z historii nauki, przy czym duży nacisk zostanie położony na analizę ważnych wydarzeń z historii nauki z perspektywy rozmaitych koncepcji racjonalności naukowej. W tym kontekście zajmiemy się m.in. rewolucją kopernikańską, chemiczną i darwinowską oraz powstaniem mechaniki klasycznej, relatywistycznej i kwantowej.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Nabyta wiedza:
Student:
- ma rozszerzoną wiedzę o miejscu i znaczeniu filozofii nauki w relacji do innych dyscyplin filozoficznych oraz o jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej
- zna specjalistyczną terminologię z dziedziny filozofii nauki w języku polskim
- zna i rozumie główne stanowiska i kierunki współczesnej filozofii nauki
- zna idee i argumenty najważniejszych w XX i XXI wieku filozofów nauki
- zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne właściwe filozofii nauki
- zna metody interpretacji tekstu z dziedziny filozofii nauki
Nabyte umiejętności:
Student:
- wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł tradycyjnych i elektronicznych
- czyta i interpretuje tekst z dziedziny filozofii nauki
- słucha ze zrozumieniem ustnej prezentacji idei i argumentów z zakresu filozofii nauki
- poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną
- analizuje argumenty z zakresu filozofii nauki, identyfikuje ich kluczowe tezy i założenia
- wykrywa zależności między różnymi twierdzeniami i stanowiskami filozoficznymi
- dobiera strategie argumentacyjne, konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę
Nabyte kompetencje społeczne:
Student:
- zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego
- jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów
- efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia stopień jej zaawansowania
Kryteria oceniania
Osoby chcące uzyskać ocenę dostateczną (3,0) są zobowiązane do przygotowania pisemnego streszczenia lektury wskazanej przez prowadzącego. Uzyskanie wyższej oceny wymaga, oprócz obecności, napisania pracy pisemnej na uzgodniony z prowadzącym temat należący do zakresu problemowego wykładu.
Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 4 w okresie całego roku akademickiego
Literatura
„A Companion to the Philosophy of Science”, W. H. Newton-Smith (ed.), Blackwell Publishers, Malden, MA 2000.
„The Cambridge Companion to Darwin”, Hodge, J., Radick, G. (eds), Cambridge University Press, Cambridge 2009.
„The Oxford Handbook of Philosophy of Science”, P. Humphreys (ed.), Oxford University Press, Oxford 2016.
Ajdukiewicz, K., „Język i poznanie”, PWN, Warszawa 1985, t. I i II.
Carnap, R., „Wprowadzenie do filozofii nauki”, Fundacja Aletheia, Warszawa 2000.
Chakravartty, A. „A Metaphysics for Scientific Realism: Knowing the Unobservable”, Cambridge University Press, Cambridge 2007.
Chalmers, A. F., „Czym jest to, co zwiemy nauką? Rozważania o naturze, statusie i metodach nauki: wprowadzenie do współczesnej filozofii nauki”, Siedmioróg, Wrocław 1997.
Childers, T., „Philosophy and Probability”, Oxford University Press, Oxford 2013.
van Fraassen, „The Scientific Image”, Clarendon Press, Oxford 1980.
Goodman, N., „Fact, Fiction, and Forecast” , Harvard University Press, Cambridge, MA 1983.
Grobler, A., „Metodologia nauk”, Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
Hempel, C. G., „Filozofia nauk przyrodniczych”, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001.
- „Aspects of Scientific Explanations and other Essays in the Philosophy of Science”, The Free Press, New York 1965.
Kuhn, T.S., „Dwa bieguny: tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych”, PIW, Warszawa 1985.
- „Struktura rewolucji naukowych”, Fundacja Aletheia, Warszawa 2001.
- „Przewrót kopernikański”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2006.
Lakatos, I., „Pisma z filozofii nauk empirycznych”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
Laudan, L., „Progress and Its Problems: Towards a Theory of Scientific Growth”, University of California Press, Berkeley - Los Angeles 1978.
Losee, J., „Wprowadzenie do filozofii nauki”, Prószyński i S-ka, Warszawa 2001.
Newton-Smith, W.H., „The Rationality of Science”, Routledge, London-New York 1999.
Pietruska-Madej, E., „Metodologiczne problemy rewolucji chemicznej”, PWN, Warszawa 1975.
Popper, K., „Logika odkrycia naukowego”, PWN, Warszawa 1977.
Psillos, S., „Scientific Realism: How Science Tracks Truth”, Routledge, London & New York 1999.
Quine, W.V.O., „Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne”, PIW, Warszawa 1986.
Rosenberg, A., „Philosophy of Science. A Contemporary Introduction” (Third Edition), Routledge, New York 2012.
Rowbottom, D. P., „Probability”, Polity Press, Cambridge 2015.
Sady, W., „Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana”, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2013.
Schindler, S., „Theoretical Virtues in Science. Uncovering Reality through Theory”, Cambridge University Press, Cambridge 2018.
Sprenger, J., Hartmann, S., „Bayesian Philosophy of Science”, Oxford University Press, Oxford 2019.
Watkins, J., „Nauka a sceptycyzm”, PWN, Warszawa 1989.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: