Zbieranie kawałków świata” czyli myślenie montażem od Warburga do Didi-Hubermana 3700-AL-ZKSMM-OG

„Tam dokąd nie można dolecieć, trzeba dojść choćby kulejąc. Pismo powiada, że kuleć nie jest grzechem". Tym cytatem z wiersza Friedricha Rückerta, Zygmunt Freud kończy swój słynny tekst Poza zasadą przyjemności. Dzieło to odkrywa podmiot niepełny, rozbity, pokawałkowany, tym samym diagnozując naszą kondycję jako podmiotów kulejących. Tekst Freuda napisany został tuż po I wojnie światowej, kiedy to autor obserwował reperkusje urazów fizycznych wśród żołnierzy wracających z frontu. Freud opisuje w nim mechanizm działania traumy, która jak sam się wyrażał dokonuje nacięcia na „żywym pęcherzyku” (taką metaforą opisywał konstrukcję psychiczną podmiotu). Pytanie o zionący wyłom „w” podmiocie chcielibyśmy podczas kursu połączyć z pytaniem o montaż, owa specyficzna kondycja zbiega się bowiem z losami kinematografii, a w snutej na kursie opowieści – specyficznie z powstaniem montażu.
Postacią bezpośrednio inspirującą nas do takiego postawienia tej kwestii jest Aby Warburg. Autor słynnego Atlasu Mnemozyne (rozumianego przez nas jako projekt montażowy). W okresie choroby psychicznej Warburga napotkał na swej drodze psychoanalityka powiązanego z Freudem – Ludwika Binswangera, który nadzorował proces jego leczenia. Twierdził on, że podstawą działania Warburga jest zażegnanie niebezpieczeństwa rozpadu. Warburg niewątpliwie rozumiał Dionizyskie sparagmos - rozszarpywanie i scalania na nowo, w którym Sergiej Eisenstein twórca montażu filmowego upatrywał alegorii montażu jako takiego. Nasze pytanie będzie więc pytaniem o spoiwo. Tym samym wychodząc nieco poza ramy kinematografii chcemy spojrzeć na montaż z perspektywy filozoficznej. W obrębie naszych zainteresowań będzie więc nie tylko powstanie montażu filmowego i jego dalsze perypetie, ale również pytania jakie może prowokować zbieg w czasie narodzin kliniki i wielkich projektów montażowych. Sięgając po filozoficzne koncepcje montażu chcemy zapytać czy kondycja podmiotu, jako podmiotu pękniętego domaga się jakichś form jego scalania. Czy podmiot może być czymś do zmontowania? Mówiąc inaczej - czy zastajemy ludzkość „przy” taśmie montażowej czy – co bardziej niepokojące - ludzkość już „zmontowaną”?

Problematyka zajęć „Zbieranie kawałków świata czyli myślenie montażem od Warburga do Didi-Hubermana” będzie zogniskowana wokół zagadnienia montażu rozumianego jednak szerzej niż jedynie montaż filmowy. Fundująca zajęcia inspiracja projektami takimi jak Atlas Mnemosyne Wargurga, Pasaże Benjamina czy Historie(s) du Cinema Godarda pozwala nam na zadawanie pytań wykraczających poza obręb kinematografii. Głównym założeniem zajęć jest próba przemyślenia montażu i jego specyficznego, historycznego zbiegu z narodzinami kliniki.
Tytułowe „zbieranie kawałków świata”, jak Warburg określał pewne z form proto-montażowych, ujawnia jednocześnie naszą metodę. Będziemy zbierać i łączyć ze sobą fragmenty różnych dyskursów, czego ramy będą wyznaczać nazwiska Warburga i Didi-Hubermana.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Koordynatorzy przedmiotu

Adam Cichoń

Efekty kształcenia

Po zakończeniu zajęć, Student:
Z zakresu wiedzy zna i rozumie (K_W01, K_W05, K_W06)
- podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze
- podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury
- podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej

Z zakresu Umiejętności, potrafi: (K_U02, K_U04)
- dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
- rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności

Z zakresu Kompetencji społecznych jest gotów (K_K01, K_K07, K_K08, K_K09, K_K10)
- do podejmowania kształcenia przez całe życie
- przestrzega zasady tolerancji i ma poszanowanie dla różnic kulturowych
- docenia bogactwo kultury
- do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej
- do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim

Kryteria oceniania

Przygotowanie do zajęć, aktywność na zajęciach (ocena ciągła).
Egzamin będzie miał formę krótkiej rozmowy z prowadzącym na jeden z wybranych tematów poruszanych podczas zajęć
Na zajęciach dopuszczalne są dwie nieobecności.

Literatura

LiLiteratura:

• A. Warburg, Atlas obrazów Mnemosyne, Kraków 2016.
• A. Warburg, Od Florencji do Nowego Meksyku, Gdańsk 2019.
• K. Mazzucco, Projekt Mnemosyne Aby'ego Warburga, Gdańsk 2023.
• S. Eisenstein, Nieobojętna przyroda, Warszawa 1975.
• S. Eisenstein, Wybór pism, Warszawa 1959.
• W. Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, Poznań 1997.
• W. Benjamin, Pasaże, Kraków 2006.
• W. Benjamin, Twórca jako wytwórca, Poznań 1996.
• B, Brecht, Małe organon dla teatru, Warszawa 1955.
• Z. Freud, Poza zasadą przyjemności, Warszawa 1994.
• G. Deleuze, Kino, Gdańsk 2008.
• J. Ranciere, Modern Times: Temporality in Art and Politic, Londyn 2022.
• J-L.Godard, Historie(s) du cinema, 1989-1999.
• G. Didi-Huberman, Atlas albo Radosna wiedza podszyta niepokojem, Gdańska 2020.
• G. Didi-Huberman, The Invention of Hysteria: Charcot and the Photographic Iconography of the Salpetriere, Cambridge, Londyn 2003.
• G. Didi-Huberman, Strategie obrazów. Oko Historii, Warszawa 2011.
• G. Didi-Huberman, Obrazy mimo wszystko, Kraków 2008.

(ewentualne zmiany proponowanych lektur zostaną uzgodnione ze studentami na pierwszych zajęciach)

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-ZKSMM-OG w USOSweb