Umykając relatywizmowi i obiektywizmowi. Rozmontowywanie wiedzy 3700-AL-URO-qMF
W poszczególnych dyscyplinach problematyka wiedzy rozumiana jest na różne sposoby, co więcej nawet w ramach jednej dyscypliny różne szkoły podchodzą do niej inaczej. Punkt wyjścia kursu stanowi rozpoznanie wyrażone m.in. w pracach Michela Foucaulta, że nie tyle wiedza jest historyczna lecz historyczne i politycznie uwikłane są formy jej uznawania, re/produkowania i unieważniania. Uznanie historyczności i politycznego uwikłania wiedzy nie musi sprowadzać się do dominującej pod koniec XX wieku dyskusji czy w takim razie istnieje obiektywna prawda czy jedynie relatywne mniemanie. W ramach kursu przedstawione zostaną współczesne ujęcia lokalizujące opozycję obiektywizmu/relatywizmu jako element nowoczesnego świata. Ukazane zostaną również związki nowoczesnego dyskursu o wiedzy oraz sposobów jej re/produkcji z władzą, kolonializmem oraz wytwarzaniem nowoczesnego świata jako takiego. Wprowadzenie wiedzy jako narzędzia opresji przewidziane jest jedynie jako początkowa część kursu. Współczesne opracowania ukazują bowiem jak zróżnicowane wiedze i nie-wiedze występujące w różnych lokalnościach, relacjach czy światach są realnymi alternatywami dla nowoczesnej wiedzy i jej powiązań z władzą. Omówione zostaną tym samym ujęcia z pola epistemologii feministycznej umykającej wiedzy na służbie centralizujących struktur, patriarchalizmu czy wyzysku. W kontekście kolonializmu wprowadzone zostaną ujęcia dekolonialne ukazujące nie tylko jak nowoczesne infrastruktury rozmontowywały lokalne wiedze, ale również wprowadzające owe lokalne wiedze jako witalną propozycję również dla mieszkańców zachodu. W końcu w trakcie kursu omówione zostaną propozycje sposobów wytwarzania wiedzy, które byłyby ukierunkowane na sprawiedliwość wobec innych, jak i takich, które opierają się na zupełnie innych regułach niż okulocentryczne (“tekstocentryczne”) nowoczesne metody wytwarzania wiedzy.
Moduł poświęcony złożonej problematyce wiedzy – różnym sposobom jej konceptualizowania oraz badania. Współczesne opracowania z pola filozofii, antropologii kultury, socjologii czy STS ukazały lokalność, historyczność oraz przede wszystkim polityczność nowoczesnego (oraz ponowoczesnego) opozycji obiektywizmu/relatywizmu. Głównymi celami kursu są: 1) zapoznanie osób studenckich z koncepcjami pozwalającymi badać różne (nie tylko nowoczesne) wiedze, ich specyfiki i sposoby wytwarzania; 2) wyrobienie w osobach uczestniczących krytycznej uważności na polityczne uwikłanie różnych wiedz; 3) ukazanie zróżnicowania wiedz nie-nowoczesnych. Na zajęciach o charakterze konwersatoryjnym omawiane będą teksty filozoficzne, antropologiczne, socjologiczne, historyczne poświęcone zagadnieniom m.in. nowoczesnego wyobrażenia wiedzy, technonaukowej produkcji wiedzy, epistemologii feministycznych, problematyce dekolonialnej czy praktykom tworzenia wiedzy niepodporządkowanej.
W toku zajęć omówimy poniższe zagadnienia (z czego część tematów omawiana będzie podczas 2-3 spotkań):
1. Lokowanie nowoczesnych sposobów wytwarzania wiedzy
2. Technonauka
3. Epistemologie feministyczne
4. Wiedza i państwo
5. Wiedza i wytwarzanie świata
6. Nie-wiedze
7. Praktyki tworzenia wiedzy
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu zajęć:
Wiedza
Studentka zna:
- podstawową terminologię, trudności i kwestie sporne związane z pojęciem wiedzy zarówno z perspektywy filozoficznej jak i społecznej (K_W01, K_W02)
-rozumie zależności pomiędzy różnymi ujęciami wiedzy (K_W04)
-zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych (K_W07)
Umiejętności
Studentka potrafi:
-selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych (K_U01)
-dokonać analizy tekstów naukowy i artystycznych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych (K_U02)
-rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy związane z pojęciem wiedzy (K_U04)
Kompetencje społeczne
Studentka:
-jest gotowa do poznawania nowych metod badawczych (K_K03)
Kryteria oceniania
Konwersatorium zaliczane jest na ocenę.
Podstawowym warunkiem otrzymania oceny jest obecność. Możliwe są dwie nieobecności w semestrze. Trzecia i czwarta nieobecność wymagają już zaliczenia indywidualnego.
Na ocenę końcową składają się dwa elementy:
1. ocena ciągła - przygotowanie do zajęć oraz aktywny udział w dyskusjach i analizie tekstów
2. praca semestralna w formie krótkiego tekstu naukowego (5 stron) lub w innej formie z dołączonym objaśnieniem metodologicznym (np. film).
Temat i formę pracy semestralnej należy uzgodnić z prowadzącymi zajęcia przed końcem semestru.
Proponowana ocena końcowa będzie stanowiła wypadkową oceniania ciągłego i zaliczenia końcowego. Ocenie ciągłej będzie podlegało studenckie przygotowanie i aktywność na zajęciach.
Literatura
Literatura główna:
Foucault M., Porządek dyskursu, Gdańsk 2002;
Latour B., Nadzieja Pandory, Toruń 2013;
Verran H, Turnbull D., Science and other indigenous knowledge systems, [w:] Handbook of Science and Technology Studies, red. S. Jasanoff, G.E.et. al., Thousand Oaks 1995;
Graeber D., Utopia regulaminów, Warszawa 2016;
Tsing A.L., i in. "Feral Atlas: The More-Than-Human Anthropocene". Feral Atlas;
Wywiad z Karen Barad, [w:] Nowy materializm. Wywiady i kartografie, red. Dolphijn, et. al., Gdańsk-Poznań-Warszawa 2018;
Chakrabarty D., Prowincjonalizacja Europy, Poznań 2011.
Lorde A., The Master's Tools Will Never Dismantle the Master's House,https://collectiveliberation.org/wp-content/uploads/2013/01/Lorde_The_Masters_Tools.pdf;
Hartman S., The Anarchy of Colored Girls Assembled in a Riotous Manner, https://doi.org/10.1215/00382876-6942093;
Literatura dodatkowa:
Tsing, A.L., Mushroom at the End of the World: On the Possibility of Life in Capitalist Ruins, Princeton 2015;
Mignolo W., Decolonizing Western Epistemology/Building Decolonial Epistemologies,https://doi.org/10.5422/fordham/9780823241354.003.0002;
Foucault M., Hermeneutyka podmiotu, Warszawa 2012;
Haraway D., Staying with the Trouble, Durham 2016;
Merchant C., Death of Nature: Women, Ecology, and the Scientific Revolution, San Francisco 1982;
Burchard M.,et. al., Co-writing, Co-knowing. Transforming Epistemologies, “Praktyka Teoretyczna” 2013, nr 4, s. 89-111;
Scott J., Seeing like a State, Yale 1999;
Holbraad M., Introduction: The Question of Truth in the Historiography and Ethnography, [w:] Truth in Motion, Tegoż, Chicago 2012;
Strathern M., Relation. An Anthropological Account, Durham 2020;
Hill Collins P., Black Feminist Thought, London 2009;
Dera A., Filozofia, nauka, feminizm, Toruń 2022;
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: