Transformacja, demokracja, nowoczesność. Wybrane problemy filozofii politycznej 3700-AL-TDN-qDP
Co jest najważniejsze dla nowoczesnej demokracji: zmiana, równość czy wolność? Demokracja, w której żyjemy, ulega erozji czy się rozwija? Czytając autorów nowożytnych wyodrębnimy najpierw kluczowe pojęcia do rozumienia przeobrażeń społecznej rzeczywistości, zasad przejścia od monarchii w demokrację oraz pozycji człowieka.
Operując swobodniej terminami takimi jak ancien regime, trójpodział władz, umowa społeczna, cogito czy miłość własna prześledzimy Uwagi o rządzie polskim Rousseau, spisane w roku 1772, by zobaczyć bezpośrednie odniesienia między filozofią i polityką. Zastanowimy się, czemu rady filozofa nie zapobiegły rozbiorom Polski. Zderzymy też wrażliwego bohatera pism Rousseau z kartezjańskim cogito, aby wybrzmiało dramatyczne napięcie, obecne w naszej cywilizacji, między racjonalnością a uczuciem, umysłem i ciałem, światem duchowym i przyrodą. Romantyczną przemianę Gustawa w Konrada zinterpretujemy posiłkując się myślą Hegla, szukając głębokich powiązań między filozofią polityczną a literaturą. Postaramy się zrozumieć argumenty przemawiające za tym, że przemiana jest najbardziej stałą własnością zachodniego świata. Do naszych czasów przewędrujemy śladem współczesnych interpretacji myśli Rousseau, by przyjrzeć się relacji między seksualnością, problemem płci a polityką. Poruszymy też kwestię duchowego wyzwolenia szukając inspiracji zarówno na Wschodzie jak w dynamice zbawienia.
Zdaniem wielu, żyjemy w czasach ponowoczesnych. W epoce post-demokracji, post-prawdy. Jedną z reakcji na to przeświadczenie jest tak zwany „powrót do antyku”, by tam – wstecz ponad łukiem dziejów – odkrywać na nowo źródłowe relacje między człowiekiem, myślą, uczuciem i instytucjami państwa. Zaprzyjaźnieni z kluczowymi problemami nowożytnej demokracji, sięgniemy po dwa naczelne teksty klasycznej filozofii politycznej, by zobaczyć, jak Platon i Arystoteles definiowali przyczyny transformacji. Tym samym wypełnimy profil filozofii politycznej, mając na celu wspólne sformułowanie wniosków, postawienie nowych pytań o pokusy wyzbycia się wolności czy zaniedbania postulatów równości. Filozofowie polityczni pomogą nam odpowiedzieć, kiedy i dlaczego, chcąc najlepiej dla demokracji, sami stwarzamy zagrożenie tyranią, wedle maksymy Video meliora proboque, deteriora sequor, „Widzę i rozumiem, co dobre, a gorsze wybieram” z VII księgi Metamorfoz Owidiusza.
Na każde zajęcia lektura długości ok. 25 stron.
Pod koniec semestru - napisanie pracy 5-8 stron, w sesji krótka rozmowa o pracy
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
K_W02, K_W06
Rozumienie kluczowych zagadnień filozofii politycznej. Poznanie źródłowych tekstów nowożytnych, poświęconych filozoficznym problemom demokracji: Tocqueville’a, Rousseau i Monteskiusza. Konfrontacja starożytnych i współczesnych tekstów: od Platona do Butler. Opanowanie narzędzi z warsztatu filozofa politycznego takich jak ancien regime, umowa społeczna, idea, metafizyka, fenomenologia, dynamika Zachodu. Poznanie cyklów transformacji u Platona i klasyfikacji ustrojów według Arystotelesa.
K_U02
Lektura tekstu filozoficznego ze zrozumieniem; rozwinięcie filozoficznej intuicji; rozpoznanie roli kierunków filozofii w dziejach Europy; szukanie rozwiązań na problemy współczesności w dziełach mędrców; odnajdywanie emocji w strukturze tekstu filozoficznego, porównywanie sedna tekstu filozoficznego z pokrewnymi dziełami literackimi.
K_K03, K_K08
Dyskusja w grupie, śmiałość głoszenia własnych opinii, wspólne szukanie sensu filozoficznego tekstu, otwarcie na różnorodność punktów widzenia oraz swobodne operowanie nimi do analizy kolejnych zagadnień.
Kryteria oceniania
Najważniejsza jest obecność, dyskusja, zaangażowanie w lekturę i w rozumienie tekstu. Dopuszczalne nieobecności: 2. Powyżej dwóch nieobecności ustala się z prowadzącą sposób zaliczenia materiału.
Literatura
Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce (II), r. XXI
Monteskiusz, O duchu praw, ks. XX
J. J. Rousseau, Umowa społeczna, księga I
J. J. Rousseau, Uwagi o rządzie polskim
Kartezjusz, Medytacje (I i II)
A. Mickiewicz, Dziady, (Wielka Improwizacja)
G. F. Hegel, Fenomenologia Ducha, V,B, b-c Prawo serca i obłęd zarozumiałości, Cnota i bieg świata
P. Manent, Przemiany rzeczy publicznej. Od Aten do całej ludzkości, Wprowadzenie
A. Bloom, Love and Friendship, esej The Fall of Eros
C. Habib, Le Consentement amoureux, rozdział Naissance de l’amour
J. Butler, Uwikłani w płeć, cz. III, r. 4: Cielesne inskrypcje, performatywne subwersje. Od wnętrza do performatywnej płci. (
Jogasutry przypisywane Patańdżalemu, Joga Klasyczna. Filozofia i praktyka (wydanie BKF/PWN 2014)
Św. Augustyn, Państwo Boże, ks. XIV
Arystoteles, Polityka, ks. III
Platon, Państwo, ks. VIII
Timothy Snyder, Droga do niewolności, r. I, (Indywidualizm i totalitaryzm (2011))
Ralph Dahrendorf, Pokusy wyzbycia się wolności. Intelektualiści w czasach próby, r. 26 (Rok 2001, czyli nowe kontroświecenie)
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: