Spotkanie kultur w zwierciadle źródeł – hiszpańskie i indiańskie przekazy o konkwiście. 3700-AL-SKZHI-OG

W trakcie zajęć studenci zapoznają się z wyborem tekstów opisujących spotkania cywilizacji Starego i Nowego Świata, które miały miejsce u zarania epoki nowożytnej; na liście lektur znajdują się zarówno teksty o charakterze relacji historycznych, mające fundamentalne znaczenie dla zrozumienia procesu konkwisty i kolonizacji (m.in. listy Kolumba i Cortésa czy kroniki autorów indiańskich), jak i dzieła literackie, filozoficzne, teologiczne i publicystyczne odnoszące się bezpośrednio do fenomenu spotkania cywilizacji (Brevísima relación Bartolomégo de las Casas i inne teksty związane z tzw. kontrowersją z Valladolid, bulle papieskie) i wyzyskujące tę tematykę do własnych celów (utwory renesansowych i oświeceniowych pisarzy i myślicieli). Szczególna uwaga poświęcona zostanie tekstom poświęconym kulturze, obyczajom i wierzeniom ludności podbitych przez Hiszpanów ziem, a więc refleksji, z której narodzi się później antropologia kulturowa.
Celem lektury tekstów źródłowych i towarzyszącej jej dyskusji nie jest odtworzenie przebiegu wydarzeń historycznych epoki konkwisty ani realiów kulturowych przedkolonialnego i kolonialnego Nowego Świata, lecz przybliżenie sposobu, w jaki kultura europejska i rdzenne kultury Ameryk radziły sobie z doświadczeniem odmienności kulturowej i jakie strategie przyjmowały, by nazwać i opisać obcą rzeczywistość. Dwa zjawiska, które przez cały czas trwania zajęć pozostaną w centrum uwagi, to przekład międzykulturowy oraz poszukiwanie analogii do zjawisk zakorzenionych w kulturze, z której wywodzi się autor tekstu.
W miarę potrzeb i możliwości tematyka zajęć może zostać również rozszerzona poza ramy czasowe wczesnej nowożytności, zarówno w dalszą przeszłość ‒ do antyku i średniowiecza ‒ jak i w czasy późniejsze. Część zajęć poświęcona jest współczesnym konsekwencjom europejskiego kolonializmu – zjawiskom takim jak rasizm i stereotypizacja rasowo-etniczna (w tym autostereotypizacja), metysaż kulturowy, zawłaszczenie kulturowe (cultural appropriation) – analizowanym za pomocą podstawowych narzędzi studiów postkolonialnych.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Konieczna (przynajmniej bierna) znajomość języka angielskiego.

Koordynatorzy przedmiotu

Katarzyna Granicka
Szymon Gruda

Efekty kształcenia

Student w zakresie wiedzy:
- zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury
- zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych
- zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych
Student w zakresie umiejętności:
- potrafi selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych
- potrafi dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
- potrafi sformułować problem badawczy
- potrafi przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane pracom akademickim
Student w zakresie kompetencji społecznych:
- przestrzega zasady tolerancji i ma poszanowanie dla różnic kulturowych
- docenia bogactwo kultury
- jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej
- szanuje etyczny wymiar badań naukowych

Kryteria oceniania

Przygotowanie do zajęć, znajomość omawianych tekstów i aktywne uczestnictwo w ich analizie i dyskusji nad nimi. Na koniec roku student przygotowuje esej na uzgodniony z prowadzącymi temat, związany z poruszaną na zajęciach problematyką. Dopuszcza się 2 nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze.

Literatura

Przedstawiona bibliografia ma charakter orientacyjny: wybór konkretnych tekstów zależy m.in. od zainteresowań i oczekiwań grupy. Wszystkie teksty źródłowe studenci otrzymują w formie elektronicznej.
Bibliografia podmiotowa:
de Ayala, Felipe Guaman Poma: Nueva corónica y buen gobierno, dowolne wydanie.
Boccaccio, Giovanni: De Canaria, dowolne wydanie.
Bogowie i ludzie z Huarochirí, tłum. i oprac. Jan Szemiński, Kraków 1985.
de las Casas, Bartolomé: Krótka relacja o wyniszczeniu Indian, tłum. K. Niklewiczówna. Poznań 1988.
Doctrina christiana en lengua española y mexicana (1548), tłum. i oprac. Katarzyna Granicka (fragmenty)
Cortés, Hernán: Listy o zdobyciu Meksyku tłum. M. Mróz i R. Tomicki, Gdańsk 1997.
Diaz del Castillo, Bernal: Pamiętnik żołnierza Korteza, tłum. A.L. Czerny, Łódź 1986.
de Durán, Diego: Historia de las Indias en Nueva España e islas de la Tierra Firme, dowolne wydanie.
Eiríks saga Rauða (Saga o Eryku Rudym), dowolne wydanie.
Ginez de Sepulveda, Juan: Democrates secundus, sive de iustis belli causis apud Indios, dowolne wydanie.
Herodot: Dzieje, dowolne wydanie.
Inkowie o Inkach. Antologia, wybór i tłum. Jan Szemiński. Warszawa 2015.
Listy o odkryciu Ameryki, wybór i red. J. Kieniewicz, tłum. J. Perlin, A. Rurarz, J. Szymanowska. Gdańsk 1995.
Mikołaj V: Dum Diversas (bulla)
Mikołaj V: Romanus Pontifex (bulla)
de Montaige, Michel: Próby, dowolne wydanie.
Nuñez Cabeza de Vaca: Naufragios, dowolne wydanie.
Paweł III: Sublimis Deus (bulla)
Pizarro Pedro: Relacja o odkryciu i podoboju Królestwa Peru, tłum. Maria Mróz. Gdańsk 1995.
Polo, Marco: Opisanie świata, dowolne wydanie.
Rousseau, Jean-Jacques: Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi, dowolne wydanie.
de Sahagún, Bernardino: Primeros Memoriales, paleografia, tłum. i red. T.D. Sullivan. Norman 1997.
de Sahagún, Bernardino: Florentine Codex. General History of the Things of New Spain, tłum. i red. A.J.O. Anderson i C.E. Dibble. Salt Lake City 1981.
Tacyt: Germania, dowolne wydanie.
Titu Cusi Yupanqui (Diego de Castro): Relación de como los españoles entraron en el Pirú, dowolne wydanie.
de la Vega, Inca Garcilaso: O Inkach uwagi prawdziwe, tłum. J. Szemiński, Warszawa 2000.
Voltaire: Kandyd, dowolne wydanie.
Zmierzch Azteków. Kronika zwyciężonych: indiańskie relacje o podboju, wybór i red. M. León-Portilla, tłum. A.M. Garibay, tłum. z języka hiszpańskiego J. Ficowski, M. Sten. Warszawa 1967.
Bibliografia przedmiotowa
Adams, Percy G.: The Discovery of America and European Renaissance Literature [w:] "Comparative Literature Studies" t. 13, nr. 2, 1976.
Burkhart, Louise M.: The Slippery Earth: Nahua-Christian Moral Dialogue in Sixteenth-Century Mexico, Tucson 1989.
Brown, Michael F.: Who owns native culture. Cambridge 2004.
Ellingson, Ter: The Myth of the Noble Savage. Berkeley 2001.
Greer, Margaret R., Mignolo, Walter D. i Quilligan Maureen: Rereading the Black Legend: The Discourses of Religious and Racial Difference in the Renaissance Europe. Chicago 2007.
Grützmacher, Łukasz: Jak konkwistador, który niczego nie podbił, został synem Słońca. Zapis niezwykłego doświadczenia Alvara Nuñeza Cabezy de Vaca [w:] Zwyczajny człowiek w niezwyczajnej sytuacji. Próba przekazania doświadczenia nieposiadającego wzoru opisywalnośc, red. Hanna Gosk, Warszawa 2009.
Keen, Benjamin: The Black Legend Revisited: Assumptions and Realities, The Hispanic American Historical Review, t. 49, nr 4.
Lewis, Hanke: Aristotle and the American Indians: a Study in Race Prejudice in the Modern World, London 1971.
Lockhart, James: The Nahuas after the Conquest. A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries, Stanford 1992.
Lockhart, James: We People Here: Nahuatl Accounts of the Conquest of Mexico, Berkeley and Los Angeles 2004.
Olko, Justyna: Obcy, poganie, barbarzyńsy. Stereotypy etniczne we wczesnokolonialnym Meksyku [w:] Europejczycy, Afrykanie, Inni. Studia ofiarowane Profesorowi Michałowi Tymowskiemu, red. J. Pysiak, B. Nowak, M. Nagielski, Warszawa 2011.
Olko, Justyna: Odrzucani, (prze)tłumaczeni, oswojeni. Hiszpanie i konkwista w źródłach indiańskich ze środkowego Meksyku [w:] Zwyczajny człowiek w niezwyczajnej sytuacji. Próba przekazania doświadczenia nieposiadającego wzoru opisywalnośc, red. Hanna Gosk, Warszawa 2009.
Synowiec, Aleksandra: Dzieci szóstego słońca. W co wierzy Meksyk, Warszawa 2018
Tazbir, Janusz: Polscy przyjaciele i wrogowie konkwistadorów [w:] Odrodzenie i Reformacja w Polsce, nr. 12, 1967.
Todorov, Tzvetan: Podbój Ameryki. Problem innego, tłum. J. Wojcieszak, Warszawa 1996.
Tomicki, Ryszard: Ludzie i bogowie. Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty, Wrocław 1990.
Tomicki, Ryszard: Synowie Słońca, synowie Boga. „Zderzenie języków” podczas podboju Meksyku, [w:] Między drzewem życia a drzewem poznania. Księga ku czci prof. Andrzej Wiercińskiego, red. M. Ziółkowski, A. Sołtysiak, Warszawa-Kielce 2002.
Wood, Stephanie: Transcending Conquest: Nahua Views of Spanish Colonial Mexico, Norman 2003.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-SKZHI-OG w USOSweb