Powojenne migracje na terenie Polski w świetle badań antropologicznych (1944-58) 3700-AL-PMTP-qDP
W oparciu o teksty naukowe, fragmenty relacji historii mówionej oraz materiały archiwalne będziemy starali się zobaczyć i zrozumieć świat, który otaczał powojennych migrantów na terenach na terenach, które mieściły się w granicach powojennej Polski.
Zajęcia rozpoczną się od wprowadzenia najważniejszych dla dalszych rozważań pojęć oraz zagadnień z zakresu historii migracji pierwszych lat powojennych, a także metodologii badań biograficznych. W kolejnych blokach tematycznych omówimy kwestie rzeczywistości społecznej w momencie zakończenia wojny oraz budowania nowego porządku społecznego, specyfiki zasiedlania Ziem Zachodnich i Północnych oraz sytuacji ludności autochtonicznej na wspomnianych terenach (wraz z próbami jej repolonizacji, propagandą Ziem Odzyskanych oraz wysiedleniami). Podejmiemy również problem powojennych powrotów ludności (z robót przymusowych obozów koncentracyjnych czy miejsc ucieczki lub ukrycia), a także temat repatriacji z Kresów oraz Akcji Wisła (skupiając się na zróżnicowanych doświadczeniach poszczególnych grup migracyjnych). Przyjrzymy się również sytuacji ludności żydowskiej w nowej rzeczywistości społecznej (po Zagładzie). Podejmiemy temat stosunku migrantów do zastanej/opuszczanej przestrzeni (poniemieckiej/pożydowskiej; zastanych miejsc pamięci), omówimy problem szabru, mienia przesiedleńczego, a także relacji między grupami osiedleńczymi oraz pamięci tych wydarzeń.
W ciągu ostatnich lat badania związane z okresem końca II wojny światowej oraz pierwszych lat po jej zakończeniu zwracają coraz większą uwagę badaczy. Popularność takich prac, jak „Wielka Trwoga…” Marcina Zaremby czy „1945. Wojna i pokój” Antoniny Grzebałkowskiej świadczy o potrzebie zrozumienia mechanizmów zmiany, jaka dokonała się w tamtym czasie. Proponowane przeze mnie zajęcia mają na celu przede wszystkim zmapowanie zganień związanych ze światem, który został na nowo ukonstytuowany po wojnie, a dzięki temu także zrozumienie często niejednoznacznej tożsamości współczesnego społeczeństwa polskiego.
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Wiedza:
absolwent zna i rozumie
K_W02 Zna podstawową terminologię związaną z badaniami postmigracyjnymi i rozumie ich rolę w narracjach historycznych i tożsamościowych
K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury związanych z badaniami postmigracyjnymi
Umiejętności:
absolwent potrafi
K_U01 selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych dotyczących zagadnień postmigracyjnych
K_U03 Skontekstualizować tekst źródłowy w odniesieniu do czasu jego powstania i momentu lektury
Kompetencje społeczne:
absolwent
K_K07 przestrzega zasady tolerancji, rozumie dziedzictwo kulturowe i ma poszanowanie dla różnic kulturowych
K_K08 docenia bogactwo kultury
K_K09 jest gotów do świadomego uczestnictwa w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim
K_K10 szanuje etyczny wymiar badań naukowych
Kryteria oceniania
Ocena końcowa będzie wypadkową: aktywności na zajęciach (50%) i wyników testu końcowego z wiedzy z lektur omawianych na zajęciach (50%).
Nieobecność na 2 zajęciach nie wymaga zaliczenia. Na kolejnych 2 – wymaga specjalnego zaliczenia materiału z wybranych 2 zajęć, na których studenta_tki nie było. Ogólna dopuszczalna liczba nieobecności: 4.
Literatura
Achremczyk, Stanisław, Historia Warmii i Mazur, T II. „1772-2010”, Olsztyn 2011, (s. 1038-1148).
Bagaż doświadczeń i wspomnień. Relacje osadników polskich na Warmii i Mazurach po 1945 roku, red. Bojarski, P., Jankowska, E., Olsztyn 2017.
Berendt, Grzegorz, Emigracja ludności żydowskiej z Polski w latach 1945–1967, „Polska 1944/45/1989. Studia i Materiały” 2006, 7.
Czyżeski, Marek, Repatrianci i wypędzeni: wzajemne uprzedzenia w relacjach biograficznych, [w:] „Kultura i społeczeństwo. Biografia a tożsamość narodowa”, red. Kłoskowska, A., T. XXXIX, Nr 4, Warszawa 1995, s. 113-126.
Domagała, Tadeusz, Miasta wschodniopruskie w okresie zimowej ofensywy Armii Czerwonej w 1945 roku, [w:] „Odbudowa miast historycznych”, red. Lubocka-Hoffmann M., Elbląg 1998, s. 40-54.
Drozd, Roman, Hałagida, Igor, Ukraińcy w Polsce 1944-1989, Gdańsk 1999, s. 10-13?)
Przeszłość zapamiętana. Narracje z pogranicza, red. Sakson A., Traba R., Olsztyn 2007, s. 119-157.
Gieszczyński, Witold, Państwowy Urząd Repatriacyjny w Osadnictwie na Warmii i Mazurach (1945-1950), Olsztyn 1999, s. 21-86.
Grajek, Stefan, Po wojnie i co dalej : Żydzi w Polsce, w latach 1945-1949, Warszawa 2003.
Hałagida, Igor, Pierwsze lata Ukraińców na zachodnich i północnych ziemiach Polskipo przesiedleniu w ramach akcji „Wisła” (1947-1952), [w:] „Akcja »Wisła«”, red. Strasz M., Warszawa 2003. s. 125-141.
Kabzińska, Iwona, O syndromie pogranicza (ponownie), [w:] „Etnograficzne wędrówki po obszarach antropologii”, red. Smyrski, Ł., Waszczyńska, K., Warszawa 2013, s. 113-135.
Kaźmierska, Kaja, Badania biograficzne w naukach społecznych, [w:] „Przegląd Socjologii Jakościowej”, T. IX, Nr 4., red. Kaźmierska, K., Łódź 2013, s. 6-14.
Kielar, Marzanna, Poza ideologicznymi podziałami. Wybrane aspekty „stawania się ojczyzny” w mazurskich wsiach, [w:] „Borussia” red. Traba, R., nr 20/21, Olsztyn 2000, s. 90-112.
Kurkowska-Budzan, Marta, Informator, świadek historii, narrator. Kilka wątków epistemologicznych i etycznych „oral history", „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” 2011, nr 1, s. 9-34.
Lewandowska, Izabela, Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1946-1989, Olsztyn 2012, s. 19-47; 118-127.
Poniedziałek, Jacek, Postmigracyjne tworzenie tożsamości regionalnej: studium współczesnej warmińsko mazurskości, Olsztyn 2011, s. 233-301.
Sakson, Andrzej, Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945-1997, Instytut Zachodni, Poznań 1998, s. 153-189.
Tomkiewicz, Ryszard, Życie codzienne mieszkańców powojennego Olsztyna, 1945-1956, Olsztyn 2003, s. 13-37.
Tomkiewicz, Ryszard, Władze lokalne, a proces repolonizacji, [w:] „Wysiedlać, czy repolonizować? Dylematy polskiej polityki wobec Warmiaków i Mazurów po 1945 roku”, red. Filipkowski, T., Gieszczyński, W., Olsztyn 2001, s. 89-103.
Traba, Robert, Mogiły wrogów? Wschodniopruskie cmentarze wojenne w perspektywie przemian kulturowych 1915-1995, [w:] „Przegląd zachodni”, red. H. Dmochowska , nr 3, 1997, s. 55-71.
Vetulani, Cecylia, Pionierzy i zabytki, Olsztyn 1972, (s.21-174).
Węgrzyn, Ewa, Emigracja ludności żydowskiej z Polski do Izraela w latach 1956–1959. Przyczyny, przebieg wyjazdu, proces adaptacji w nowej ojczyźnie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 2010, 137.
Wylegała, Anna, Przesiedlenia a pamięć, Toruń 2014, s. 65-83.
Zientara-Malewska, Maria, Śladami Twardej drogi, Warszawa 1966.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: