Karol Darwin SUPERSTAR. Literatura fantastyczna i teoria ewolucji 3700-AL-KDS-OG

Darwinizm przenikał do kultury bardzo powoli. Po okresie fascynacji osobą jego twórcy w końcu XIX wieku nastąpiły dekady zmierzchu zainteresowania ewolucją. Kryzys pogłębiło wykorzystanie eugeniki w celach ideologicznych przez totalitarne reżimy pierwszej połowy XX wieku. Później wraz z powstaniem Nowoczesnej Syntezy neodarwinizm stał się ważnym tematem literatury popularnonaukowej – powstały książki opisujące dokonania Darwina, propagujące teorię, a nawet używające darwinizmu, by tworzyć lekkie teksty rozrywkowe. W tej chwili najczęściej używa się w tym celu tez psychologii ewolucyjnej. Wciąż powstają książki zwalczające darwinizm i neodarwinizm oraz dzieła broniące myśl Darwina przed takimi atakami. Co więcej, emocje nadal wzbudza sam uczony – jego życie i osobowość są wciąż tematem debat – jednocześnie powstają inspirowane teorią ewolucji teksty fantastyczne.
Celem konwersatorium jest właśnie pokazanie jak od 150 lat teoria ewolucji wpływa na kulturę popularną, a zwłaszcza inspiruje twórców literatury fantastycznej Podczas zajęć będziemy czytać zarówno teksty literackie z przełomu 19. i 20. wieku (Herbert George Wells, Arthur Conan Doyle) jak i utwory dwudziestowiecznych pisarzy sięgających niekiedy po konwencję science fiction (Kurt Vonnegut, Doris Lessing, William Golding). Omówimy także przykładowe fantazje twórców literatury neowiktoriańskiej (John Fowles, John Darnton, Tracy Chevalier) . Kontekstem dla naszych rozważań będą poświęcone teorii ewolucji i biografii jej twórcy teoretyczne teksty pisane od lat 70. ubiegłego wieku autorstwa m.in. Billa Brysona, Richarda Dawkinsa i Edwarda O Wilsona. Spotkania podzieliłam na trzy cykle tematyczne:
• Darwiniści: wiktoriańscy super-bohaterowie (wiktoriańskie i neowiktoriańskie fantastyczne opowieści o darwinistach)
• Karol Darwin Superstar (teksty fikcyjne inspirowane biografią Karola Darwina, kreujące/dekonstruujące jego mit)
• Super-jaskiniowcy contra homo sapiens (fantastyczne opowieści rozgrywające się w czasach prehistorycznych)
• Teoria ewolucji super-istot (teksty science fiction osadzone w rzeczywistości, w której ewolucja potoczyła się inaczej.
Autorzy tej literatury są zafascynowani teorią Darwina, która mówi o początkach i rozwoju gatunków – w tym ludzkości. Co więcej, sama biografia uczonego także poddaje się mitologizacji, gdyż pokazuje tworzenie naukowego paradygmatu. Autorzy kultury popularnej tworzący na przełomie XX i XXI wieku darwinowskie opowieści podkreślają nieodmiennie trudy, jakie podejmował Darwin, jego konsekwencję i upór w obliczu traum, rozterek i choroby. Jego życie jest mitologizowane (ikona wielkiego uczonego) i demitologizowane zarazem (człowiek taki jak my).

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Znajomość języka angielskiego na poziomie B2+ (niektóre teksty są dostępne jedynie w języku angielskim)

Koordynatorzy przedmiotu

Dominika Oramus

Efekty kształcenia

Wiedza:
Absolwent
• zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i przyrodniczych i rozumie ich rolę kulturze
• rozumie różne teorie przyrodoznawcze oraz sposób ich funkcjonowania w przestrzeni społecznej i kulturowej
• zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych
• poszerza znajomość współczesnych nurtów i kierunków rozwoju badań nad przyrodą i kulturą

Umiejętności
Absolwent
• potrafi dokonywać analizy tekstów naukowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych
• potrafi krytycznie odnieść się do tekstu popularnonaukowego z pogranicza nauk humanistycznych i przyrodoznawczych z wykorzystaniem właściwego dla danej dyscypliny aparatu pojęciowego
• analizuje napisane w języku obcym teksty popularnonaukowe z zakresu wybranych dyscyplin w dziedzinie nauk humanistycznych
• potrafi docenić różnorodność opinii zawartych w lekturach oraz przedstawionych w dyskusjach i wykorzystać je jako źródło inspiracji

Kompetencje społeczne
Absolwent
• jest gotów do poznawania nowych metod badawczych
• jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze

Kryteria oceniania

Ocena końcowa będzie wypadkową następujących ocen cząstkowych:
40% aktywność w czasie zajęć (w tym prezentacje)
60% zaliczenie ustne
Dopuszczalna liczba nieobecności – 3 w semestrze

Literatura

Boyd, Brian Joseph Carroll i Jonathan Gottschall (red) “Evolution, Literature and Film. A Reader”, Columbia University Press, Nowy Jork 2010
Brennan, Marie, “Historia naturalna smoków,” tłum. Dorota Żywno, Zysk I s-ka, Poznań, 2017.
Browne, Janet „Darwin. O powstawaniu gatunków. Biografia”, tłum. Piotr Jastrzębiec, Muza, Warszawa 2008
Bryson Bill, „Krótka historia prawie wszystkiego”, tłum. Jacek Bieroń, Zysk i S-ka, Poznań 2006.
- „Krótka historia geniuszy”, tłum. Agnieszka Sobolewska, Prószyński i S-ka, Warszawa 2012
Chevalier, Tracy „Dziewczyna z muszlą”, tłum. Maria Olejniczak-Skarsgard, Albatros, Warszawa 2011
Conan Doyle, Arthur, Świat zaginiony”, tłum. Tadeusz Evert, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1997
Conniff, Richard „Poszukiwacze gatunków. Bohaterowie, głupcy i szalony pościg, by zrozumieć życie na Ziemi”, tłum Zofia Łomnicka, Prószyński i S-ka, Warszawa, 2011
Darnton, John. The Darwin Conspiracy, New York: Anchor Books, 2005
Darwin, Karol „O powstawaniu gatunków”, tłum. Szymon Dickenstein i Józef Nusbaum, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009
- „Pochodzenie człowieka”, tłum. M. Ilecki, wyd. Biblioteka Analiz Jirafa Roja, Warszawa, 2009
-“Listy wybrane z pomocą Stephena Jaya Goulda” tłum. Teresa Opalińska, Prószyński i S-ka, Warszawa, 1999
- „Autobiografia”, tłum. Szymon Dickenstein i Józef Nusbaum, PWRiL, Warszawa 1959.
- „Podróż na okręcie ‘Beagle’, tłum. Kazimierz Szarski, Egis Libron, Kraków 2008
- notatniki (fragmenty) www.darwin.online,
www.darwinproject.ac.uk/death-of-anne-darwin
Dawkins Richard, „Ślepy zegarmistrz”, tłum. Antoni Hoffman, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986
-„Samolubny gen”, tłum. Marek Skoneczny, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996
- „Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen”, tłum. Joanna Gliwicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003
- „The Likelihood of God” (artykuł) dostępne na http://old.richarddawkins.net/articles/95-the-likelihood-of-god
Fowles, John “Kochanica Francuza”, tłum. Wacława Komarnicka, Rebis, Poznań 2008
Golding, William „Spadkobiercy”, tłum. Ryszarda Grzybowska, Czytelnik, Warszawa, 1992
Gribbin, John and Michael White “Darwin: Żywot uczonego” , tłum. Hanna Pawlikowska-Gannon, Prószyński i S-ka. Warszawa 1998.
Hallman, Tony.”Ewolucja i zagłada,” tłum. Marcin Ryszkiewicz, Prószyński i S-ka. Warszawa, 2006.
Harrison, Harry. „Na zachód od Edenu.” Tłum. Janusz Pultyn, Amber, Warszawa, 2001.
Landau, Misia “Human Evolution as Narrative”, “American Scientist”, 72:262-268, dostępny na www.unc.edu/~akakalio/Landau.,
Lessing, Doris „Piąte dziecko”, tłum. Anna Gren, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 2005
Lomax, Dean R. „Jak naprawdę żyły dinozaury. Zachowania zwierząt ukryte w skamieniałościach.” Tłum. Andrzej Hołdys, Prószyński i S-ka. Warszawa, 2021.
Miller, Geoffrey „Umysł w zalotach. Jak wybory seksualne kształtował naturę człowieka”, tłum. Małgorzata Koraszewska, Rebis, Poznań 2004
Oramus, Dominika „Darwinowskie paradygmaty. Mit teorii ewolucji i jej twórcy w kulturze współczesnej.” Copernicus Center Press, Kraków, 2015.
Stone Irving, „Opowieść o Darwinie”, tłum. Hanna Pawlikowska-Gannon, Muza, Warszawa 2011.
Stringer, Christopher i Robin McKie, Afrykański Exodus. Pochodzenie człowieka współczesnego. Tłum. Andrzej Jacek Tomaszewski, Prószyński i S-ka. Warszawa 1999.
Vonnegut, Kurt „Galapagos”, tłum. Dariusz Józefowicz, Czytelnik, Warszawa, 1992
Wells, H.G. A Story of the Stone Age”, pierwodruk „The Idler” Maj 1897
White, Michael i John Gribbin Darwin. Żywot uczonego, przełożyła Hanna Pawlikowska-Gannon, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999
Wilson, Edward O. „O naturze ludzkiej”, tłum. Barbara Szacka, Zysk i S-ka, Poznań, 1998

Oraz polecane filmy

„Był sobie człowiek”, reż. Albert Barillé, France 3, 1978
“Darwin”, reż. Peter Greenaway, Les Editions Audivisuelles, Antenne 2, Channel 4, R.A.I. 2, Telepool I Time Warner, 1992
„Darwin. Miłość i Ewolucja” reż. Jon Amiel Creation, Ocean Pictures, BBC Films and HanWay Films, 2009
„Dzika przyszłość”, John Adams, Animal Planet, 2004
„Ewolucja”, reż. Ivan Reitman, Columbia TriStar Home Entertainment 2001
“Galapagos”, 2006, prod. Richard Burton, Peter Scoones, BBC.
„Goryle we mgle”, reż. Michael Apted, Universal Studios i Warner Bros, 1988
„Homo sapiens” reż. Jacques Malaterre , France 3 Cinema, Borealis Productions Pixcom, 2005
„Karol Darwin i drzewo życia”, 2009, David Attenborough, BBC.
„Klan niedźwiedzia jaskiniowego”, reż. Michael Chapman, Warner Bros, 1986
“Oa, ostatni neandertalczyk” reż. Jacques Malaterre , France 3 Cinema, 2010
„Odyseja rodzaju ludzkiego ” reż. Jacques Malaterre, France 3, Transparences Produstions i 17 Juin Production, 2002
“Prehistoryczna Planeta”, 2002, prod. John Lynch, Discovery Channel i NBC.
„Walka o ogień”, reż. Jean-Jacques Annaud, International Cinema Corporation, 1981

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-KDS-OG w USOSweb