Informacja – technologia – rewolucja: ICT we współczesnym świecie 3700-AL-ITR-qDP

Wytwarzanie, przetwarzanie i użytkowanie informacji uległo głębokiej zmianie. Problemem stał nie jak dotychczas niedobór informacji lecz jej nadmiar. Wykształcenie się „infosfery” doprowadziło do zmiany relacji łączących wytwórców i użytkowników informacji z informacją. Niewiedza (brak informacji) przestała być okolicznością etycznie usprawiedliwiającą. Nowa skala informacji i nowe technologie służące do jej przetwarzania rodzą nowe problemy społeczne i polityczne. Jakiej zmianie uległa prywatność, czyli możliwość kontrolowania wrażliwych informacji na swój temat? Jakie problemy powstają w związku ze zautomatyzowanym przetwarzaniem informacji? Czy wykształcenie się „infosfery” jako nowego środowiska życia rodzi szczególne problemy polityczne? Jakie są etyczne konsekwencje konfliktów w „infosferze” i za pomocą jakich narzędzi próbuje się je regulować lub rozwiązywać? Na tego rodzaju pytania będziemy szukać odpowiedzi na naszym seminarium.

Nowe technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) nie są jedynie narzędziami, za pomocą których radzimy sobie ze światem. Współcześnie stały się one systemami formującymi rzeczywistość i w coraz większym stopniu wpływają na to, jak pojęciowo ujmujemy rzeczywistość, nasz stosunek wobec niej i relacje między nami. Pojawienie się infosfery, będące konsekwencją rozwoju tych nowych technologii doprowadziło zdaniem Luciano Floridiego do czwartej – po kopernikańskiej, darwinowskiej i freudowskiej – rewolucji turingowskiej.
Pierwszy blok zagadnień będzie obejmował powstanie infosfery jako nowego środowiska życia. We współczesnym społeczeństwie informacyjnym jesteśmy „zanurzeni” w informacji, co oznacza, że żadne z naszych działań nie jest możliwe bez nieustannego dostępu do informacji, jej przetwarzania i wykorzystywania. Nowe technologie informacyjno-komunikacyjne zrodziły nieznane dotychczas problemy społeczne i polityczne.
Drugim ważnym blokiem zagadnień jest zmiana rozumienia podmiotowości i relacji władzy. Współczesne państwo nie może istnieć bez zarządzania informacją, a bycie obywatelem wiąże się z koniecznością dostępu do pewnych istotnych informacji, bez których udział w procesie politycznym nie jest możliwy. Nowe technologie informacyjno-komunikacyjne zmieniły zarówno wpływ państwa na tworzenie, przetwarzania i użytkowanie informacji, jak i stosunki między władzą państwową i innymi ponadpaństwowymi podmiotami władzy i obywatelem. Prześledzimy konsekwencje tych zmian, między innymi wpływ na rozumienie praw obywatelskich.
Kolejnym ważnym blokiem zagadnień jest nowy wymiar konfliktów w społeczeństwie informacyjnym. Konflikty toczą się obecnie przede wszystkim w infosferze i są prowadzone i rozstrzygane za pomocą nowych narzędzi – przede wszystkim nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. W tym bloku zajęć przenalizujemy nowe normatywne problemy wywoływane przez te nowe konflikty oraz próby ich rozwiązywania za pomocą nowych instrumentów dążących do harmonizowania sprzecznych interesów znajdujących wyraz w tych konfliktach.
Kolejnym blokiem zagadnień będą kwestie związane z coraz szerszym wykorzystywaniem sztucznej inteligencji w wytwarzaniu i przetwarzaniu informacji. W coraz większym stopniu jesteśmy oceniani i wyceniani przez maszyny. Decyzje podejmowane przez nie zależą w dużej mierze od danych, czyli informacji, na których się opierają. Innym istotnym problemem jest dostępność informacji o tym, w jaki sposób przebiegają te procesy. Niektóre techniki przetwarzania informacji związane z wykorzystaniem sztucznej inteligencji z istoty wykluczają bowiem dostępność do informacji – nie mamy możliwości zajrzenia do „czarnej skrzynki”, w której informacje są przetwarzane. Wreszcie, automatyczne przetwarzanie informacji wykorzystywane w jest w procesach decyzyjnych doniosłych dla życia jednostki, np. ważne decyzje ekonomiczne, decyzje związane z zatrudnieniem, decyzje podejmowane w ramach wymiaru sprawiedliwości. Przyjrzymy się współczesnym procesom związanym ze zautomatyzowanym wytwarzaniem i przetwarzaniem informacji.
W społeczeństwie informacyjnym wiele decyzji podejmowanych wcześniej przez ludzi zostało algorytmizowanych. Algorytmy wykorzystywane są do doradzania albo rozstrzygania, jak dane czyli informacje powinny być intepretowane i jakie działania powinny zostać w konsekwencji podjęte. Tworzenie takich algorytmów rodzi wiele problemów etycznych i politycznych. Pojawia się pytanie, jakie informacje można uznać za rozstrzygające w tym kontekście, jakie metody sprawdzania i kontroli informacji są dopuszczalne, wreszcie – jakie sposoby wykorzystania informacji wytworzonych przez algorytmy są akceptowalne w społeczeństwie demokratycznym.
Ostatni blok zajęć poświęcony będzie społecznym i politycznym problemom dotyczącym pragmatycznego aspektu informacji. Gdy ilość informacji przekracza możliwości przetwarzania ludzkiego umysłu, przyciągnięcie uwagi do pewnych informacji zyskuje szczególne znaczenie. „Ekonomia uwagi” w społeczeństwie informacyjnym ma dalekosiężne konsekwencje dla tworzenia przekonań – od tego, na jakie informacje ludzie zwrócą uwagę, zależeć będzie, jaką wiedzą będą dysponować i jakie przekonania będą żywić. Ekonomiczne i polityczne konsekwencje tego faktu są oczywiste, podobne jak skala problemów społecznych z nimi związanych. Zastanowimy się jak te procesy wpływają na wolność i samookreślenie jednostki i jakie mechanizmy trzeba wprowadzić, by procesy demokratyczne mogły nadal działać.