Grzeczność i inkluzywność w języku 3700-AL-GIJ-OG

W ostatnich dziesięcioleciach i latach wzrasta tempo zmian etykietalnych w języku i procesów inkluzywnych w społeczeństwie. Wobec tego warto się zastanawiać, co jest istotą grzeczności jako takiej i jak przekłada się to na jej językowe przejawy w zależności od okoliczności historycznospołecznych i kulturowych. Ważne jest uświadomienie, jak język funkcjonuje w społeczeństwie, jak kształtuje postrzeganie i wpływa na przekaz międzypokoleniowy stereotypów. Istotne jest przy tym rozumienie takich procesów jak tabuizacja, eufemizacja, apelatywizacja, stygmatyzacja, melioracja i pejoratywizacja językowa. Ważne jest uświadomienie sobie, jakie obecnie mamy podejście do różnych społeczności i grup środowiskowych, z czego ono wynika i jakie podejście chcielibyśmy widzieć u następnych pokoleń. Ważna jest świadomość, z czego wynika zmienność tych postaw. Zjawiska te będziemy się starać rozpatrywać nie tylko z perspektywy językoznawczej, lecz także psycholingwistycznej, socjolingwistycznej i historycznokulturowej. Celem zajęć jest wspólne rozważenie tych zagadnień oraz wykształcenie krytycznego myślenia o inkluzywności i różnych sposobach dyskryminacji oraz roli języka w tych zjawiskach.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo)

Do uczestnictwa w zajęciach nie jest wymagane formalne zaliczenie innych przedmiotów. Od uczestników zajęć nie oczekuje się przed rozpoczęciem kursu opanowania szczególnego zakresu wiedzy czy umiejętności. Przydatna będzie podstawowa wiedza o środkach językowych oraz umiejętność otwartego myślenia, chęć uczestniczenia w dyskusji i do pracy w zespole.

Koordynatorzy przedmiotu

Ewa Rudnicka

Efekty kształcenia

Po ukończeniu zajęć Student/ka zna i rozumie:

 terminologię nauk humanistycznych, w szczególności językoznawstwa i socjolingwistyki [K_W01]
 rozumie zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych i społecznych [ K_W04]
 i wykorzystuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych i publicystycznych [K_W05]
 wie, jak można interdyscyplinarnie podchodzić do badań dotyczących języka [K_W07]
 zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych i społecznych [K_W08]

Student/ka potrafi:
 samodzielnie selekcjonować informacje pochodzące z różnych źródeł oraz dokonać ich krytycznej oceny [K_U01]
 samodzielnie dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia badawcze (analityczne) do materiałów źródłowych [K_U02]
 samodzielnie opracować i zaprezentować wyniki swoich analiz i refleksji [K_U07]
 rozpoznać i nazwać podstawowe problemy językowe i kulturowe oraz samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych [K_U04, K_U05]
 uczestniczyć w dyskusjach naukowych [K_U06]
 przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców [K_U11]
 rozumie i stosuje reguły pracy zespołowej [K_U12]

Student/ka jest gotów/wa:
 do kształcenia ustawicznego (lifelong learning) [K_K01]
 do własnego rozwoju naukowego w zakresie nauk humanistycznych [K_K03]
 potrafi dobierać odpowiednie środki do realizacji samodzielnie podjętych zadań [K_K04]
 szanuje zasady tolerancji i wykazuje wrażliwość wobec różnic kulturowych [K_K07]
 ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej [K_K08]
 świadomie uczestniczy w życiu kulturalnym i społeczeństwie obywatelskim [K_K09]
 stosuje zasady etyki badań i dyskusji naukowych [K_K10/I]

Kryteria oceniania

Podstawą zaliczenia zajęć jest:
a) aktywne uczestnictwo w zajęciach,
b) wykonywanie na bieżąco zadań związanych z zajęciami,
c) referat na temat jednego z określonych zagadnień,
d) obecność na zajęciach (z prawem do dwóch nieobecności w semestrze).

Kryteria oceny referatu:
a) trafność interpretacji referowanego materiału,
b) umiejętność krytycznego podejścia do materiału,
c) sposób przedstawienia wyników pracy.

Zaliczenie na ocenę:
ocena ciągła (przygotowanie do zajęć i aktywność) 55%,
referat na jeden z tematów zajęć 45%.
Warunkiem uzyskania zaliczenia z przedmiotu jest obecność na zajęciach (z prawem do dwóch nieobecności w semestrze).

Literatura

Opracowania (w wyborze):
Anusiewicz J., Marcjanik M. 1992, Polska etykieta językowa (Język a Kultura, t. 6), Wrocław.
Branka M., Cieślikowska D. (red.), 2010, Edukacja antydyskryminacyjna. Podręcznik trenerski, Kraków.
Danielewiczowa M. 1993, O pojęciu konotacji wartościującej, [w:] R. Grzegorczykowa, Z. Zaracz (red.), Studia semantyczne, Warszawa , s. 131-142.
Dąbrowska A. 1998, Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie, Warszawa.
Godlewski G. (red.), 2003, Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, rozdz. IV: Współbycie w słowie, Warszawa, s. 153-188.
Jarosz M. 2021, Działania aktywistów języka inkluzywnego w mediach społecznościowych a społeczne postrzeganie feminatywów, “Studia Medioznawcze” , t.22, nr 2, s. 995–1014.
Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska 2010, Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Lublin.
Kołodziejek E. 2022, Normatywne aspekty komunikacji inkluzywnej, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. 21, s. 23-34.
Kołodziejek E. et al. 2021, Poradnik: Jak mówić i pisać o grupach narażonych na dyskryminację. Etyka języka i odpowiedzialna komunikacja, cz. 1 i 2, online: https://etykajezyka.pl/wp-content/uploads/2021/03/ETYKA-JEZYKA-Poradnik-FH-WYDANIE-1.pdf (część 1.), https://etykajezyka.pl/wp-content/uploads/2022/01/ETYKA-JEZYKA-Poradnik-FH-WYDANIE-2.pdf (część 2.).
Laskowska E. 1992, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz.
Szarfenberg R. 2008, Pojęcie wykluczenia społecznego, [w:] M. Duda, B. Gulla (red.), Przeciw wykluczeniu społecznemu, Kraków.
Małocha-Krupa A. 2018. Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław.
Marcjanik M. 1993, Granice polskiej grzeczności językowej, „Poradnik Językowy”, z. 67, s. 375-382.
Marcjanik M. 2007, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.
Nasalski I. 2020, Funkcje i dysfunkcje języka inkluzywnego, ze szczególnym uwzględnieniem asymetrii rodzajowej w języku polskim, „Socjolingwistyka”, t. 34, s. 275 –294.
Pajdzińska A. 1991, Wartościowanie we frazeologii, w: Język a kultura, t. 3: J. Puzynina i J. Anusiewicz (red.), Wartości w języku i tekście, Wrocław, s. 15-28; także online: http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/.
Puzynina J. 1986, O zasadach współdziałania językowego, „Prace Filologiczne”, t. XXXIII, s. 61-66.
Witek M. 2013, Akty mowy, [w:] J. Odrowąż-Sypniewska (red.), Przewodnik po filozofii języka, Kraków.
Zdunkiewicz-Jedynak D. 2021, Poprawne vs. właściwe użycie języka. Uwagi w kontekście „Słownika właściwych użyć języka”, „Język Polski”, nr 2.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 3700-AL-GIJ-OG w USOSweb