Historia literatury perskiej (L) 3600-7-IR3-HLP(L)
Wykład ma na celu zapoznanie studentów z dziedzictwem literatury perskiej, jednej z najstarszych na świecie, której najwcześniej poświadczone teksty mają ok. 3000 lat (tzw. „Starsza Awesta”). Na początku przedmiotem wykładu będzie literatura okresu staroirańskiego. Omówiona zostanie problematyka związana z ustną literaturą Ariów w epoce przedawestyjskiej i jej śladów w Aweście, a także związków z najstarszymi zabytkami literackimi Indii (Rigweda, Wedy). Następnie charakterystyka zachowanego korpusu tekstów wchodzącego w skład Awesty z rozróżnieniem na tzw. starszą i młodszą Awestę ze zwróceniem uwagi na różnice merytoryczne i językowe. Rodzaje literackie występujące w tekstach awestyjskich, problem pochodzenia języka awestyjskiego i terytorium zajmowanego przez lud posługujący się językiem znanym z tego zabytku. Awesta jako część tradycji religijnej zoroastryzmu i jej wpływ w epokach późniejszych po dziś dzień. Omówienie zagadnień związanych z pismem awestyjskim i datowaniem pierwszych prób ujęcia ustnej tradycji awestyjskiej w postaci pisanej od schyłku epoki Sasanidów.
Następnie zostanie zaprezentowana spuścizna piśmiennicza Iranu Achemenidów w języku staroperskim. Związek języka i piśmiennictwa awestyjskiego z językiem i tradycją staroperską. Kwestia stosunku Achemenidów do zoroastryzmu i jej odzwierciedlenie w tekstach. Charakterystyka zachowanych tekstów staroperskich i ich analiza jako zabytku języka, kultury i literatury. Problem przetrwania / nieprzetrwania tradycji piśmienniczej i kulturowej Achemenidów w następnych epokach. Jej wpływ na kształtowanie się kultury Iranu w czasach współczesnych. Świadectwa tradycji literackiej (oratury) w pozostałych językach irańskich okresu staroirańskiego. Kształtowanie się języków średnioirańskich i zanik tradycji Iranu Achemenidów w okresie pomacedońskim i partyjskim (zachwianie ciągłości kulturowej). Tradycja ustna epoki Arsakidów i pierwociny klasycznej epiki irańskiej.
Następne partie wykładu poświęcone zostaną literaturze okresu średnioirańskiego z naciskiem na literaturę w języku średnioperskim (pahlawi), przedyskutowane zostaną kwestie pochodzenia języka i jego związków ze staroperskim. Charakterystyka literatury epoki Sasanidów – charakter religijny większości dzieł i silne związki z tradycją awestyjską. Główne gatunki literackie – komentarze do Awesty, traktaty religijne, zbiory tradycji, mitologia, traktaty prawne i naukowe, literatura świecka (dworska i dydaktyczna), ślady poezji epickiej i dydaktycznej. Produkcja literacka w języku średnioperskim w epoce muzułmańskiej. Pozostałości oficjalnego piśmiennictwa państwowego w postaci inskrypcji królewskich i korespondencji. Literatura chrześcijańska w języku średnioperskim. Zabytki piśmiennictwa w języku partyjskim, literatura manichejska i psałterze chrześcijańskie. Świadectwa piśmiennictwa w pozostałych językach średnioirańskich – baktryjskim, sogdyjskim, chotano-sakijskim. Kultura wschodnich obszarów świata iranskiego w przeddzień najazdów arabskich. Ślady literatury średnioperskiej zachowane w piśmiennictwie arabskim i perskim okresu muzułmańskiego i ich znaczenie dla rekonstrukcji spuścizny literackiej i kulturowej Iranu przed islamem. Znaczenie literatury i kultury okresu średnioirańskiego dla cywilizacji Iranu w epoce muzułmańskiej.
Pierwsze świadectwa kształtowania się języka i literatury nowoperskiej po inwazjach arabskich w „wiekach milczenia” (VII-IX w.). Pierwszy okres rozkwitu literatury i kultury perskiej IX-XI w.
|
W cyklu 2024L:
Wykład ma na celu zapoznanie studentów z dziedzictwem literatury perskiej, jednej z najstarszych na świecie, której najwcześniej poświadczone teksty mają ok. 3000 lat (tzw. „Starsza Awesta”). Ta partia wykładu poświęcona będzie literaturze okresu średnioirańskiego z naciskiem na literaturę w języku średnioperskim (pahlawi), przedyskutowane zostaną kwestie pochodzenia języka i jego związków ze staroperskim. Charakterystyka literatury epoki Sasanidów – charakter religijny większości dzieł i silne związki z tradycją awestyjską. Główne gatunki literackie – komentarze do Awesty, traktaty religijne, zbiory tradycji, mitologia, traktaty prawne i naukowe, literatura świecka (dworska i dydaktyczna), ślady poezji epickiej i dydaktycznej. Produkcja literacka w języku średnioperskim w epoce muzułmańskiej. Pozostałości oficjalnego piśmiennictwa państwowego w postaci inskrypcji królewskich i korespondencji. Literatura chrześcijańska w języku średnioperskim. Zabytki piśmiennictwa w języku partyjskim, literatura manichejska i psałterze chrześcijańskie. Świadectwa piśmiennictwa w pozostałych językach średnioirańskich – baktryjskim, sogdyjskim, chotano-sakijskim. Kultura wschodnich obszarów świata iranskiego w przeddzień najazdów arabskich. Ślady literatury średnioperskiej zachowane w piśmiennictwie arabskim i perskim okresu muzułmańskiego i ich znaczenie dla rekonstrukcji spuścizny literackiej i kulturowej Iranu przed islamem. Znaczenie literatury i kultury okresu średnioirańskiego dla cywilizacji Iranu w epoce muzułmańskiej. |
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Student po ukończeniu kursu przewidzianego programem:
Wiedza:
- ma podstawową wiedzę w zakresie teorii nauk humanistycznych niezbędnych do rozumienia wybranych aspektów kultury w powiązaniu z literaturoznawstwem [K_W04];
- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową o literaturze i piśmiennictwie Iranu; potrafi nazwać i scharakteryzować najważniejsze zjawiska/prądy/ teksty/ literatury/piśmiennictwa Iranu [K_W05];
- potrafi nazwać i scharakteryzować podstawowe zjawiska kulturowe i literackie Iranu [K_W10];
- ma podstawową wiedzę o zasadach przekładu z języka perskiego [K_W15];
- ma podstawową orientację we współczesnym życiu kulturalnym Iranu [K_W16];
- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla wybranych teorii i szkół badawczych w zakresie studiów nad kulturą oraz literaturoznawstwem [K_W18];
- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury właściwe dla rodzimych tradycji Iranu [K_W19].
Umiejętności:
- potrafi wskazać źródła różnic kulturowych krajów Orientu [K_U02];
- potrafi czytać, analizować i interpretować teksty literackie i/lub inne dzieła twórczości kulturalnej (film, prasa, piśmiennictwo o charakterze społecznym) prawidłowo umieszczając je w kontekście kulturowym [K_U06];
- umie porównać i dostrzec zależności między wybranymi tekstami literackimi i/lub innymi dziełami twórczości kulturalnej (film, prasa, piśmiennictwo o charakterze społecznym), a zagadnieniami tradycji i współczesności [K_U07];
- potrafi zanalizować najważniejsze zjawiska/prądy sztuki (malarstwa, rzeźby, architektury, innych dziedzin sztuki) [K_U08];
- rozumie najważniejsze zagadnienia intelektualne, dylematy, preferencje estetyczne formułowane wewnątrz kultury [K_U10];
- potrafi przełożyć teksty literackie/piśmiennictwa z języka perskiego na język polski [K_U14];
- potrafi interpretować kluczowe pojęcia kultury Iranu poprzez analizę językową/ filologiczną [K_U15];
- potrafi poprawnie funkcjonować w środowisku językowym i kulturowym Iranu [K_U17];
- posiada umiejętność prezentacji zagadnień szczegółowych z zakresu problematyki kulturowej Iranu w języku polskim oraz w języku perskim z uwzględnieniem tradycji intelektualnej [K_U21].
Kompetencje:
- rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie [K_K01];
- potrafi odpowiednio określić cele i sposoby ich osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, zawodowej i społecznej [K_K04];
- ma świadomość odmienności kulturowej i jej źródeł religijnych, filozoficznych, obyczajowych oraz jej znaczenia dla rozumienia współczesnego świata [K_K05];
- widzi potrzebę prowadzenia dialogu międzykulturowego [K_K06];
- ma świadomość znaczenia kultury Iranu w kulturze światowej [K_K07];
- działa na rzecz udostępniania i promowania spuścizny kulturowej i językowej Iranu [K_K08];
- dostrzega pozytywne wartości społeczno-kulturowe Iranu, z których może czerpać dla osobistego rozwoju i efektywnej komunikacji międzykulturowej [K_K09].
Kryteria oceniania
W ocenie będą stosowane następujące kryteria:
- bieżące przygotowanie do zajęć;
- możliwość zlecenia studentom pracy semestralnej;
- obecność na wykładzie;
- wiedza, umiejętności i kompetencje wykazane na egzaminie ustnym.
Literatura
M. Składankowa, Kultura Perska, Warszawa 1995
M. Składankowa, Zrozumieć Iran, Warszawa 1996
J. Rypka, Historia literatury perskiej i tadżyckiej, Warszawa 1970
J. Rypka, The History of Iranian Literature, Dordrecht 1968
E. G. Browne, A Literary History of Persia, Cambridge 1956
|
W cyklu 2024L:
M. Składankowa, Kultura Perska, Warszawa 1995 |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: