Socjologia Queer 3402-10SOCQUEER
Podstawowe moduły przedmiotu
Socjologia seksualności i badania queer – wprowadzenie
Podstawowe założenia seksuologii i seksuologii społecznej. Poglądy Freuda i przełom w badaniu seksualności. Powstanie seksuologii społecznej i społecznych badań nad seksualnością. Teoria orientacji seksualnej i badania Kinsey’a. Różnica pomiędzy podejściem seksuologicznym a podejściem socjologicznym. Teresa de Lauretis i powstanie teorii queer. Podstawowe terminy badań queer.
Filozoficzne podstawy socjologii queer
Michel Foucault: teoria społeczeństwa dyscyplinarnego, pojęcie wiedzy-władzy, narodziny seksualności. Feministyczna krytyka teorii Foucualta. Wnioski dla badań queer.Filozofia poststrukturalistyczna: Derrida, Deleuze. Psychoanaliza Lacana. Marksizm i material queer. Fenomenologia queer.
(Homo)seksualność jako przedmiot badań socjologicznych
Perspektywa socjologii dewiacji i wczesne badania nad „środowiskami homoseksualnymi”. Interakcjonizm, społeczny konstruktywizm i koncepcja „roli homoseksualnej”. Studia lesbijsko-gejowskie: Didier Eribon.
Historia myśli feministycznej i jej znaczenie dla badań queer
Esencjalizm i konstruktywizm w myśli feministycznej. Mary Wollstonecraft, „babcia” feminizmu. Mill i Taylor: feminizm w myśli liberalnej. Klasyczka liberalizmu: Betty Friedan. Filozofia polityczna Seyli Benhabib. Feminizm marksistowski. Feminizm kulturowy i problem (re)konstrukcji kobiecości: Kate Millet, Sulamith Firestone, Marylin French. Mary Daly: Gyn/Ecology. Écriture féminine: Hélèn Cixous, Luce Irigaray, Julia Kristeva. Feminizm korporalny: Elisabeth Grosz, Chrisine Buttersby i Susan Bordo.
„Klasyczne” stanowiska badań queer
Judith Butler: Problem reprezentacji i feministycznego „my”. Performatywna teoria płci. Inicjacyjny, imitacyjny, iterabilny proces materializowania płci. Matryca heteroseksualna. Konstruowanie nieheteroseksualności. Kontrowersje wokół teorii płci jak(o) drag. Rewolucja (homo)seksua, post-„płciowy” i post-„seksualny” lesbianizm. Krytyka stanowiska Butler: Benhabib i Nussbaum.
Gayle Rubin „Rozmyślając o seksie”: polityczny charakter seksualności, reglamentacja przyjemności seksualności, system segregacji seksualnej. Eve Kosofsky-Sedgwick: spór o „szafę” (closet) i coming out, pojęcie „homospołeczności” jego znaczenie. Lee Edelman: spór o queerową przyszłość, queer temporability. Jack Halberstam i „męskość opisująca ciało oznaczone kulturowe jako kobiece" – queer a transgender studies.
Transpłciowość i interpłciowość w badaniach społecznych
Podstawowe pojęcia studiów transpłciowych: trans, cis, inter, gender bending, genderqueer, drag i inne. Transpłciowość w dyskursie medycznym. Transpłciowość i niecispłciowość w badaniach socjologicznych. Trangender studies Sandy Stone i Susan Stryker. Krytyka perpektywy transpłciowej (niecispłciowej): studia gejowskie (Katz), feminizm (Raymond i Jeffreys). Paul B. Preciado i problem normatywnej polityki hormonalnej. Wybrane obszary socjologicznych badań nad transpłciowość: doświadczenie osób niecispłciowych, seksualność a transpłciowość, socjologia rodziny transpłciowej. Polskie badania transpłciowe: Kłonkowska, Bieńkowska. Transgender studies z perspektywy transaktywisty: Wiktor Dynarski.
Polskie studia queer: wybrane przykłady
Pismo Interalia. (Prze)twarzanie polskiego queer: Joanna Mizielińska, Tomasz Basiuk, Dominika Ferens, Tomek Sikora, Robert Kulpa. Badania kulturowe Tomasza Basiuka. Badania literackie: Marzena Lizurej, Wojciech Śmieja, Łukasz Smuga, Dominika Ferens, Tomasz Basiuk, Tomek Sikora, Błażej Warkocki, Krzysztof Zabłocki, Tomasz Kaliściak i in., Queer materialny: Tomasz Sikora i Rafał Majka. Lesbian studies i badania nad rodzinami queer: Joanna Mizielińska, Agata Stasińska, Matra Olasik. Gender bending i metodologia queer: Monika Kłosowska. Aktywizm LGBTQ w Polsce: Justyna Struzik. (Nie)męskość gejowska: Bartek Lis i Jacek Kochanowski. Queer visual art: Rafał Morusiewicz. Badania filozoficzno-historyczne Remigiusza Ryzińskiego.
Polityka queer
(Pre)historia queer: przestrzenie nieheteronormatywności w różnych czasach i miejscach. USA: społeczne warunki powstania ruchu społecznego LGBT, początek: faza homofilna, wydarzenia w Stonewall i ruch wyzwolenia lesbijek i gejów, wybuch epidemii HIV/AIDS i homofobiczny backlash. Performatywny ruch queer: ACT Ap, Queer Nation. Europa bez ruchu społecznego LGBT? Polska: okres PRL i pierwsze, podziemne, grupy LGBT, akcja Hiacynt, Warszawski Ruch Homoseksualny i inne organizacje „czasów przełomu”. Współczesny pejzaż polskich organizacji LGBTQ+. Aktywiści i aktywistki LGBTQ+ w „wielkiej polityce”: Anna Grodzka, Robert Biedroń. Polski backlesh 2015 i reakcja środowisk i organizacji LGBTQ+.
Wprowadzenie do performatyki queer
Performatyka: pomiędzy wiedzą o teatrze a antropologią. Performatyka w badaniach queer: społeczne i indywidualne (prze)tworzenie płci i seksualności. Socjologiczne i antropologiczne teorie performatywne: Goffman, Turner, Schechner. Symulacje i symulakra: wokół teorii Jeana Baudrillarda. Spektakl: koncepcja Guy Deborda. Płeć i seksualność jako element Spektaklu.
Postkolonialne inspiracje w socjologii queer
Badania postkolonialne: podstawowe parametry, pojęcia, nazwiska. Płeć i seksualność jako „kolonialny balast”. Dyskurs orientalistyczny a normy seksualne. Płciowa/seksualna mimikra. Język jako pole walki: bell hooks. Nie-Zachodni „queer”: wybrane przykłady.
Społeczna teoria queer: próba (re)konceptualizacji
Queer. Spektakl. Pęknięcie. Opór. Subwersja. RóżNICa (płeć, seksualność). Niesubordynacja ciała. Radość pożądania. Zycie jako dzieło sztuki.
Rodzaj przedmiotu
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
WIEDZA
uczestniczki i uczestnicy zajęć znają podstawowe nurty w socjologii seksualności i w badaniach queer;
analizują płeć i seksualność jako zjawisko biologiczno-społeczne, potrafią wyjaśnić procesy społecznego tworzenia seksualności, potrafią krytycznie analizować i oceniać zachowania seksualne.
UMIEJĘTNOŚCI
uczestniczki i uczestnicy zajęć rozumieją źródła i cechy typowych i nietypowych zachowań seksualnych;
potrafią postrzegać ich uwarunkowania;
potrafią działać w sposób sprzyjający społecznej akceptacji zróżnicowania zachowań seksualnych.
KOMPETENCJE
uczestniczki i uczestnicy zajęć potrafią dyskutować i pracować w grupie;
potrafią przekazywać wiedzę na temat różnorodności seksualnej i brać czynny udział w debacie na ten temat.
Kryteria oceniania
Podstawowym kryterium jest znajomość literatury przedmiotu i umiejętność jej stosowania do analizowania problemów związanych z przemianami wzorów płci i seksualności we współczesnym świecie.
Metody zaliczenia są ustalane konsensualnie co rok.
Literatura
Literatura podstawowa
Judith Butler, Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, Krytyka Polityczna, Warszawa 2008;
tejże, Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu, Warszawa 2010,
Michel Foucault, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia (wyd. dowolne); Michel Foucault, Historia seksualności, Czytelnik, Warszawa 2000 (cz. I: Wola wiedzy);
Steven Seidman, Społeczne tworzenie rzeczywistości, PWN, Warszawa 2012. Joanna Mizielińska, (De)konstrukcje tożsamości. Podmiot feminizmu a problem wykluczenia, Gdańsk 2004;
Joanna Mizielińska, Justyna Struzik, Agnieszka Król, Różnym głosem. Rodziny z wyboru w Polsce, PWN , Warszawa 2017.
Jacek Kochanowski, Fantazmat zróżnicowany. Socjologiczne studium przemian tożsamości gejów, Kraków 2004;
Jacek Kochanowski, Spektakl i wiedza. Perspektywa społecznej teorii queer, W-Z, Łódź 2008.
Jacek Kochanowski, Socjologia seksualności. Marginesy, PWN, Warszawa 2013.
Paweł Dybel, Zagadka „drugiej płci”. Spory wokół różnicy seksualnej w psychoanalizie i feminizmie, Kraków 2006;
Gayle Rubin, Rozmyślając o seksie. Zapiski w sprawie teorii radykalnej polityki seksualności, „Lewą Nogą”, 2004, 16;
Donna Haraway, Manifest cyborgów. Nauka, technologia i feminizm socjalistyczny lat osiemdziesiątych, „Przegląd Filozoficzno-Literacki”, 2003, 1 (3);
bell hooks, Margines jako miejsce radykalnego otwarcia, „Literatura na Świecie”, 2008, 1-2; Rosemarie Putnam Tong, Myśl feministyczna. Wprowadzenie, PWN, Warszawa 2002;
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: