Pierwsze szkoły antropologiczne i ich mistrzowie: problematyka kultury 3402-10PSAL
Tematem kursu jest proces kształtowania się antropologii kulturowej jako odrębnej dyscypliny naukowej i pola badawczego. Odtworzymy główne założenia kolejnych szkół antropologicznych od drugiej połowy XIX wieku do połowy XX wieku, skupiając się na przyjmowanej przez nie wizji antropologii oraz metodach badania zjawisk kulturowych. Przyjrzymy się też społecznemu i kulturowemu kontekstowi, w jakim funkcjonowała sama antropologia – prześledzimy związki klasycznych teorii antropologicznych z szerszymi tendencjami w kulturze Zachodu oraz z problemami społecznymi widocznymi w rodzimych społeczeństwach antropologów.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uczestnicy zajęć:
- znają najważniejsze klasyczne teorie antropologiczne i metody analizy zjawisk kulturowych.
- potrafią krytycznie zestawiać ze sobą poznane teorie i wskazywać ich ograniczenia.
- potrafią odnosić klasyczne teorie antropologiczne do ich szerszego kontekstu społeczno-kulturowego.
Kryteria oceniania
Praca pisemna na jeden z 4 tematów podanych na początku semestru.
Literatura
Lektury ogólne:
R. Deliège, Historia antropologii, Warszawa 2011.
A. Paluch, Mistrzowie antropologii społecznej, Warszawa, 1990
Teksty do poszczególnych zajęć – większość z jednego zbioru:
Ewa Nowicka, Świat człowieka – świat kultury, Warszawa 2007 (dalej jako ŚC-ŚK).
1. Korzenie antropologii kulturowej
W. Burszta, „My” i „oni” – czyli antropologiczne badania nad kulturą, [w:] tenże, Wymiary antropologicznego poznania kultury, Poznań 1992 (fragment), s. 15-31.
2. Ewolucjonizm – Henry Lewis Morgan, Edward Tylor, James Frazer
J. Frazer, Złota gałąź, Warszawa 1962, r. 3: „Magia sympatyczna”, s. 37-69.
M. Sahlins, Ewolucja: konkretna i ogólna, ŚC-ŚK, s. 648-669.
3. Dyfuzjonizm i historyzm – Friedrich Ratzel, Franz Boas
F. Ratzel, Antropogeografia, ŚC-ŚK, s. 301-314.
F. Boas, Cele badań antropologicznych, ŚC-ŚK, s. 249-263.
F. Boas, Ograniczenia antropologicznej metody porównawczej, ŚC-ŚK, s. 264-273.
4. Konfiguracjonizm – Ruth Benedict
R. Benedict, Różnorodność kultur, ŚC-ŚK, s. 357-371
R. Benedict, Północno-zachodnie wybrzeże Ameryki, ŚC-ŚK, s. 372-402.
R. Benedict, Chryzantema i miecz, Warszawa 1999, rozdz. 5: „Dłużnik wobec stuleci i świata”, s. 97-110; rozdz. 6: „Spłata jednej dziesięciotysięcznej”, s. 111-127; rozdz. 7: „Dług, który «najtrudniej unieść»”, s. 128-137.
5. Szkoła kultury i osobowości – Ralph Linton, Margaret Mead
R. Linton, Rola kultury w kształtowaniu osobowości, ŚC-ŚK, s. 458-473.
M. Mead, Dojrzewanie na Samoa, ŚC-ŚK, s. 474-503.
M. Mead, Płeć i charakter, w: T. Hołówka (red.), Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa 1982, s. 112-41.
6. Szkoła francuska – Émile Durkheim
E. Durkheim, Elementarne formy życia religijnego, Warszawa 1990, s. 19-40, 180-208.
M. Douglas, Czystość i zmaza, Warszawa 2007, rozdz. 2: „Świecka nieczystość”, s.71-81; rozdz. 3: „Obrzydliwości Księgi Kapłańskiej”, s. 82-96; rozdz. 7: „Granice zewnętrzne”, s. 147-62.
7. Szkoła francuska – Marcel Mauss
M. Mauss, Szkic o darze. Forma i podstawa wymiany w społeczeństwach archaicznych, ŚC-ŚK, s. 107-168.
M. Mauss, Sposoby posługiwania się ciałem, w: tenże, Socjologia i antropologia, Warszawa 1973, s. 533-566.
8. Szkoła francuska – Robert Hertz, Lucien Lévy-Bruhl
L. Lévy-Bruhl, Działania umysłowości prelogicznej, ŚC-ŚK, s. 230-246.
9. Funkcjonalizm – Alfred Reginald Radcliffe-Brown, Bronisław Malinowski,
A. R. Radcliffe-Brown, O pojęciu funkcji w naukach społecznych, ŚC-ŚK, s. 591-598.
B. Malinowski, Argonauci zachodniego Pacyfiku, ŚC-ŚK, s. 507-552.
B. Malinowski, System własności ziemskiej, ŚC-ŚK, 553-570.
10. Funkcjonalizm – Edward Evans-Pritchard, Ernest Gellner
E. Evans-Pritchard, Wódz w lamparciej skórze, ŚC-ŚK, s. 612-621.
E. Evans-Pritchard, Czarownictwo jako wyjaśnienie nieszczęśliwych wydarzeń, ŚC-ŚK, s. 621-637.
A. Flis (red.), Ernest Gellner. Miedzy filozofią a antropologią, Lublin 1989, „Specyfika państwa muzułmańskiego” (fragment), s. 94-98; „Święci Atlasu”, s. 135-169.
11. Strukturalizm – Claude Lévi-Strauss
C. Lévi-Strauss, Trójkąt kulinarny, „Twórczość”, nr 2/1972, s. 71-80.
C. Lévi-Strauss, Struktura mitów, ŚC-ŚK, s. 756-775.
12. Strukturalizm – Edmund Leach
E. Leach, Kultura i komunikowanie, Warszawa 2010, „Wstęp: empiryści a racjonaliści”, s. 5-11; rozdz. 2: „Zagadnienia terminologiczne”, s. 12-22. rozdz. 6: „Teorie czarownictwa”, s. 36-44; rozdz. 7: „Symboliczne uporządkowanie świata…”, s. 45-49; rozdz. 13: „Przykłady kodowania binarnego”, s. 75-89; rozdz. 17: „Obrzędy przejścia”, s. 109-112 (skrócona wersja w: ŚC-ŚK).
13. Szkoła manchesterska – Max Gluckman, Victor Turner
V. Turner, Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Kraków 2007, rozdz. 1: „Symbole w obrzędach Ndembu”, s. 27-59; rozdz. 4: „Pomiędzy (betwixt and between): faza liminalna w rites de passage”, s. 111-131.
V. Turner, Liminalność i communitas, [w:] E. Nowicka (red.) Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004, s. 240-66.
14. Ekologia kulturowa i materializm kulturowy – Julian Steward, Marvin Harris
M. Harris, Matka krowa, ŚC-ŚK, s. 670-682
M. Harris, Potlacz, ŚĆ-ŚK, s. 683-694.
15. Malinowski raz jeszcze – projekcja dokumentu
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: