Zależność między językiem a tożsamością narodową I 3221-S2-4MJ11S
Podczas seminarium omawiany jest skład narodowościowy ludności Białorusi w różnych okresach historycznych, ze szczególnym uwzględnieniem mniejszości polskiej. Zwracana jest uwaga na częste utożsamianie narodowości z wyznaniem: katolik - Polak, prawosławny - ruski.
Ukazywana jest pozytywna rola procesów białorutenizacyjnych (w latach 20. i 90. XX w.) w kształtowaniu świadomości narodowej Białorusinów oraz destrukcyjna rola procesów rusyfikacyjnych, zarówno historycznych, jak i obecnego. Historia białoruska świadczy o tym, że ze wszystkich elementów określenia narodowości - terytorium, gospodarki, kultury, psychiki itd. - język był podstawowym czynnikiem. Miał priorytet nad terytorium, ponieważ to na podstawie języka było określane terytorium, a nie odwrotnie. To właśnie język stał się ważnym czynnikiem jeśli nie prawnego, to rzeczywistego uznania Białorusinów jako narodu przez carat w 1897 roku, podczas spisu ludności imperium rosyjskiego. Zwracana jest uwaga na aktualność stwierdzenia językoznawcy białoruskiego Jazepa Losika, który w latach 20. XX w. powtarzał swoim studentom, że w przypadku Białorusi język określa politykę, gospodarkę i system społeczny. Rezygnacja z języka białoruskiego przyczynia się do szybszej asymilacji Białorusinów i unifikacji z Rosjanami.
Obecna polityka językowa na Białorusi nie sprzyja rozwojowi języka białoruskiego. Oficjalne uznanie języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego doprowadziło do niewątpliwej przewagi języka rosyjskiego nad białoruskim, jeśli chodzi o sfery użycia.
Na zajęciach omawiane są czynniki wpływające na świadomość narodową, tożsamość (lokalną i ponadlokalną) i tolerancję na Białorusi oraz znaczenie historii i pamięci historycznej na pograniczach Białorusi. Mieszkańcy pogranicza zdają sobie sprawę z procesów interferencyjnych, dlatego często mówią o swoim języku jako "mieszanym", a nawet o "mieszanym" świecie. W świadomości mieszkańców wiejskich terenów pograniczy Białorusi zakorzeniona jest swojskość i lokalność, dlatego dzielą ludzi na "swoich" i "obcych".
Szczególna uwaga poświęcana jest językowi i świadomości językowej na pograniczach Białorusi. Przedstawiana jest sytuacja socjolingwistyczna na pograniczach: białorusko-polskim, polsko-białorusko-bałtyckim, polsko-białorusko-ukraińskim oraz białorusko-rosyjskim.
NAKŁAD PRACY STUDENTA – BILANS PUNKTÓW ECTS
Obciążenie studenta na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli
akademickich: 30 godz. ECTS: 4, w tym:
Udział w zajęciach 30 godz. - ECTS
Obciążenie studenta związane z nauką samodzielną (w tym przygotowanie do zajęć)
: godz. i przygotowanie do zaliczenia końcowego godz.120 - 3ECTS
Rodzaj przedmiotu
Założenia (opisowo)
Efekty kształcenia
Po ukończeniu przedmiotu
1. WIEDZA: student zna i rozumie w pogłębionym stopniu:
- specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach białorutenistycznych na poziomie rozszerzonym
- główne teorie badań literaturoznawczych i językoznawczych oraz filologiczne metodologie badawcze
- podstawowe kierunki badań białorutenistycznych
- rolę Białorusi we współczesnym świecie oraz jej wpływ na kształtowanie się białoruskiej literatury i języka
- proces kształtowania się języka literackiego na Białorusi
- wpływ polityki i historii na rozwój białoruskiego języka literackiego
- terytorialne uwarunkowania procesu zróżnicowania języka białoruskiego
- specyfikę języka lub literatury białoruskiej w odniesieniu do innych języków lub literatur
- specyfikę metodologiczną i przedmiotową oraz terminologię wykorzystywaną w badaniach translatologicznych
- znaczenie emigracji w kształtowaniu się kultury i języka białoruskiego
- najważniejsze pojęcia i zasady z zakresu prawa autorskiego oraz konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej
2. UMIEJĘTNOŚCI: student potrafi:
- wykorzystywać rozszerzone terminy lingwistyczne w procesie analizy zjawisk językowych
- sporządzać samodzielne analizy literackie lub lingwistyczne o charakterze porównawczym z wykorzystaniem odpowiednich metod i narzędzi badawczych
- ocenić poprawność struktur językowych w różnych wypowiedziach
- rozpoznać złożone struktury językowe i dokonać ich oceny pod względem poprawności
- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w aspekcie synchronicznym i diachronicznym
- ocenić znaczenie poszczególnych zjawisk językowych w kontekście współczesnej sytuacji polityczno-społecznej na Białorusi i jej pograniczach
- prezentować poglądy badaczy dotyczące literatury białoruskiej i języka białoruskiego i formułować wnioski oraz tworzyć syntetyczne podsumowania dotyczące rozwoju literatury i języka
- wykorzystywać rozszerzone terminy translatologiczne w procesie analizy przekładów
- przygotowywać samodzielne analizy przekładów, uwzględniając i konfrontując ze sobą wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie
- ocenić znaczenie poszczególnych tłumaczy z języka białoruskiego na polski i polskiego na białoruski w kontekście ich oddziaływania na proces polsko-białoruskiej wymiany kulturowej
- rozpoznawać znaczenie poszczególnych wydarzeń historycznych w kontekście dokonań europejskich dla rozwoju literatury białoruskiej i języka białoruskiego
- ocenić rolę emigracji białoruskiej w kształtowaniu języka i literatury i przedstawić wnioski w oparciu o wyniki najnowszych badań w tej dziedzinie
- samodzielnie zdobywać wiedzę i poszerzać swoje umiejętności badawcze oraz zdolności przydatne w przyszłej karierze zawodowej
3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE: student jest gotów do:
- prawidłowego identyfikowania i rozstrzygania dylematów związanych z wykonywaniem zawodu
- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego, w tym dziedzictwa Białorusi
- systematycznego uczestnictwa w życiu kulturalnym, korzystając z różnych mediów i różnych jego form, w tym w życiu kulturalnym Białorusi
Kryteria oceniania
- bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność (w tym przygotowanie pisemnego opracowania wybranej pozycji naukowej) – 30% oceny końcowej;
- przygotowanie konspektu pracy magisterskiej – 40% oceny końcowej;
- opracowanie bibliografii pracy magisterskiej – 30% oceny końcowej.
Literatura
1. Barszczewska N., Chaustowicz M., Timoszuk M. (red.), Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia, t. 1-3, Warszawa 2016.
2. Bednarczuk L., Stosunki etnolingwistyczne na obszarze Wielkiego Księstwa Litewskiego, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. VI. Lublin 1992.
3. Lycz L., Belaruskaja nacyja i mova, Mińsk 1994.
4. Sabalenka E., Nacyjanal’ny sklad nasel’nictva Belarusi, w: Pytanni bilinhvizmu i uzaemadzejannja mou, Mińsk 1982.
5. Smułkowa E., Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa 2002.
6. Smułkowa E. (red.), Język a tożsamość na pograniczu kultur, Białystok 2000.
7. Smułkowa E., Engelking A. (red.), Pogranicza Białorusi w perspektywie interdyscyplinarnej, Warszaa 2007.
8. Snapkouskaja S., Szlachi vychavannja nacyjanal’naj samasvjadomasci u pedahahicznaj spadczyne Vaclava Lastouskaha, w: Belarusika – Albaruthenica 4, Mińsk 1995.
9. Sjańkevicz V., Da pytańnja pol’skae mjanszyni na Belarusi, w: “Zapisy” 14, New York 1976.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: