Sztuki performatywne jako niematerialne dziedzictwo kulturowe - międzynarodowa i krajowa polityka kulturalna w Polsce i Indonezji 3102-LSPND-OG

W 2023 roku przypada 20. rocznica uchwalenia przez Organizację Narodów Zjednoczonych dospraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) Konwencji o Ochronie Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego (Intangible Cultural Heritage/ICH). Konwencja ta była przełomowa ze względu nazaakcentowanie rangi, znaczenia i potrzeby ochrony również niematerialnych aspektów kultury, a nie wyłącznie materialnych, np. różnego rodzaju obiektów i artefaktów muzealnych.

Sztuki performatywne, w tym muzyka, stanowią niezwykle ważną sferę życia społecznego i kulturalnego. Praktyki muzyczne są uważane za „ważne aktywa kulturowe, które należy chronić”(Sweers & Ross 2020). Są one także szczególnie podatne na praktyki eksponowania (cultural display) i prezentacji (showcasing) na potrzeby turystów (Acciaioli 1985). W związku z tym stanowią one obszar, w którym wpływ (zarówno pozytywny, jak i negatywny) wspomnianej Konwencji UNESCO oraz polityki kulturalnej jest szczególnie widoczny i oddziałuje w dużej mierze na jednostki, a także całe społeczności lokalne.

Na zajęciach zostaną omówione zagadnienia dotyczące polityki niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO oraz Polski i Indonezji. Kraje te reprezentują odpowiednio społeczeństwa europejskie i postkolonialne oraz względnie homogeniczne i wysoce zróżnicowane. Oprócz zagadnień terminologii dotyczącej niematerialnego dziedzictwa, przeanalizowane zostaną wybrane przykłady sztuk performatywnych z obu krajów, stanowiące najbardziej interesująceprzypadki polityki kulturowej. Indonezja jest jednym z wiodących krajów Azji Południowo-Wschodniej w zakresie niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Siedem indonezyjskich sztuk performatywnych zostało wpisanych na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości, sygnowaną przez UNESCO; z kolei setki sztuk performatywnych znajdują się na listach krajowych i regionalnych. Jeśli chodzi o Polskę, to kilkanaście z 85elementów kultury niematerialnej na liście krajowej można zaliczyć do kategorii sztukperformatywnych. Na liście UNESCO Polska posiada cztery elementy kultury, ale jak dotąd żadnego z kategorii sztuk performatywnych.

Na zajęciach postaramy się odpowiedzieć między innymi na następujące pytania związane z polityką kulturalną:

--Czy i w jaki sposób fakt uwzględnienia określonych sztuk performatywnych na międzynarodowej lub krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego pomaga (lub utrudnia) kontynuację lokalnych praktyk muzycznych?
--Jakie podmioty inicjują procesy selekcji i wpisywania elementów kultury na listy niematerialnego dziedzictwa; kto posiada siłę sprawczą i decyzyjną w zakresie dziedzictwa kulturowego?
--Jakie konkretne metody i działania („najlepsze praktyki”/best practices) mogą zapewnić ciągłość lokalnych tradycji i praktyk?
--W jaki sposób zachowana jest równowaga pomiędzy ochroną a kreatywnością w procesie podtrzymywania tradycji lokalnych?

Biorąc pod uwagę „znaczenie ICH jako głównej siły napędowej różnorodności kulturowej i gwarancji zrównoważonego rozwoju” (UNESCO 2003), zastanowimy się również nad rolą niematerialnego dziedzictwa w promowaniu afirmowanych przez UNESCO wartości wzajemnego poszanowania kultury, współpracy i pokoju, a także nad procesami globalizacji wartości, ustawodawstwa i zasad polityki kulturowej.

Zajęcia mają charakter interdyscyplinarny. Problematyka poruszana na nich uwzględnia perspektywy trzech dziedzin nauki: studiów nad dziedzictwem (heritage studies), antropologii i etnomuzykologii.

Zajęcia zawierają elementy analityczno-badawcze: zespołowe ćwiczenia dotyczące identyfikacji, opisu i analizy wybranych elementów kultury o potencjale wpisania na krajową lub międzynarodową listę dziedzictwa kulturowego.

Materiały przeznaczone do zajęć obejmują między innymi przykłady video wybranych sztuk performatywnych.