Funkcjonalny opis języka 3007-L1A1FO
Wykład ma za zadanie:
- przedstawić systematycznie wiedzę potrzebną do zaliczenia przedmiotu;
- zapoznać studenta z problematyką z zakresu fonologii (segmentalnej i suprasegmentalnej) i fonetyki artykulacyjnej,
- zapoznać słuchaczy z rolą, jaką odgrywają fonetyka i fonologia w profilaktyce, diagnozie i terapii logopedycznej.
Pierwsze wykłady wprowadzają w terminologię związaną z fonologią i fonetyką. Po przedstawieniu zagadnień wstępnych omawiane są problemy dystrybucji, opozycji i wariantywności głosek oraz najważniejsze typy procesów fonologicznych. Wyjaśniania jest klasyfikacja upodobnień oraz zagadnienia związane z normą wymawianiową. W dalszej części wykładu prezentowane są sposoby wizualizacji fonacji i artykulacji w instrumentalnych badaniach fonetycznych. Objaśniana jest charakterystyka fonetyczna głosek języka polskiego (samogłosek i spółgłosek) z uwzględnieniem współczesnych wyników badań fonetyczno-instrumentalnych oraz terminologii stosowanej w światowych i polskich opisach fonetyczno-artykulacyjnych.
Ćwiczenia mają za zadanie:
- pogłębić wiedzę wyniesioną z wykładu;
- nauczyć studentów praktycznego wykorzystania wiedzy z zakresu fonologii i fonetyki artykulacyjnej;
- zmobilizować studentów do systematycznej pracy.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2023L: | W cyklu 2024L: |
Efekty kształcenia
Po zakończeniu cyklu wykładów i ćwiczeń student będzie potrafić:
WIEDZA
- opisać mechanizmy tworzenia głosek
- scharakteryzować system fonologiczny polszczyzny;
- zinterpretować fonologicznie zjawiska fonetyczne;
- scharakteryzować dystrybucję, opozycję, wariantywność w odniesieniu do różnych poziomów opisu językowego.
UMIEJĘTNOŚCI
- wyjaśnić mechanizm koartykulacji;
- rozpoznać w potoku mowy elementy, których realizacja jest zgodna z systemem fonologicznym współczesnej polszczyzny;
- rozpoznać zjawiska z zakresu zaburzeń w realizacji fonemów;
- zbudować jedno- i wielowymiarowe opozycje dla jednostek z różnych podsystemów języka (morfemika, składnia);
- wykorzystać wiedzę z zakresu fonetyki do rozumienia struktury tematyczno-rematycznej wypowiedzi;
- wykorzystać wiedzę z zakresu fonetyki w morfonologii i morfemice.
Kryteria oceniania
- ocena ciągła (bieżące przygotowanie do zajęć i aktywność)
- zaliczenie ustne
- zaliczenie pisemne, obejmujące wiedzę z ćwiczeń i wykładu; warunkiem zaliczenia jest uzyskanie co najmniej 60% punktów
Praktyki zawodowe
nie dotyczy
Literatura
Benni, T., Palatogramy polskie. Kraków1931.
Dłuska M., Fonetyka polska. Artykulacja głosek polskich, wyd. 2, Warszawa–Kraków 1981.
Dróżdż-Łuszczyk K., Problemy z interpretacją fonologiczną wybranych głosek zwarto-wybuchowych, „LingVaria” 2 (36), s. 75–84 (online: https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.36.05).
Dróżdż-Łuszczyk K., Siudzińska N., Reinterpretacja systemu fonologicznego współczesnego języka polskiego, "Język Polski" (w druku).
Dukiewicz L., 1978, Intonacja wypowiedzi polskich, Wrocław.
Dukiewicz L, Sawicka I., Fonetyka i fonologia, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, red. H. Wróbel, Kraków 1995.
Dunaj B. , Zasady poprawnej wymowy polskiej, „Język Polski”, z. 86, s. 161–172, 2006.
Jassem W., Illustrations of the IPA: Polish. „Journal of the International Phonetic Association“ 33/1, s. 103-107, 2003.
Klebanowska B., Interpretacja fonologiczna zjawisk fonetycznych w języku polskim, Warszawa 2007.
Koneczna H., Zawadowski W., Przekroje rentgenograficzne głosek polskich, Warszawa 1951.
Laskowski R., System fonologiczny języka polskiego [w:] Encyklopedia języka polskiego, Wrocław 1999.
Lorenc A., Żygis M., Mik Ł., Pape D., Sóskuthy M., Articulatory and acoustic variation in Polish palatalised retroflexes compared with plain ones, „Journal of Phonetics”, Volume 96, (online: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0095447022000560).
Lorenc A., Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa 2016.
Lorenc A., Król D., Klessa K., An acoustic camera approach to studying nasality in speech: The case of Polish nasalised vowels, „Journal of Acoustical Society of America” 144 (6), s. 3603–3617, 2018.
Lorenc A., Charakterystyka artykulacyjna polskich sybilantów retrofleksyjnych. Badanie z wykorzystaniem artykulografii elektromagnetycznej, „Logopedia” 47(2), s. 157-176, 2018.
Łobacz P., Polska fonologia dziecięca, Warszawa 1996.
Madelska L., Słownik wariantywności fonetycznej współczesnej polszczyzny, Kraków 2005.
Madelska L., Witaszek-Samborska M. ,Zapis fonetyczny. Zbiór ćwiczeń, Poznań 1997.
Milewski S., Frekwencja fonemów w tekstach mówionych dzieci w wieku przedszkolnym, Gdańsk 1997, Logopedia 24.
Milewski S., Lingwistyczne i dydaktyczne aspekty analizy fonemowej, Lublin 1999.
Rocławski B., Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Warszawa 1981.
Rocławski B., Zarys fonologii, fonetyki i fonostatystyki współczesnego języka polskiego, wyd. II uzupełnione, Gdańsk 1986, Wydawnictwo Uczelniane UG.
Rybka P., Międzynarodowy alfabet fonetyczny w slawistyce, Wydawnictwo, Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2015.
Siudzińska N., Problemy z interpretacją fonologiczną samogłosek nosowych w języku polskim, „LingVaria” 2 (36), s. 63–74 (online: https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.36.04).
Słownik wymowy polskiej, 1977, red. M. Karaś, M. Madejowa, Warszawa.
Wierzchowska B., Wymowa polska, Wrocław, 1970.
Wierzchowska B., Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław 1980.
Wiśniewski M., Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego, Toruń 2001.
Uwagi
|
W cyklu 2023L:
Nie ma możliwości eksternistycznego zaliczenia zajęć. Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze (dwie na wykładzie i dwie na ćwiczeniach). Z uczestniczenia w zajęciach nie zwalnia również zaliczenie gramatyki opisowej języka polskiego na kierunku filologia polska. |
W cyklu 2024L:
Nie ma możliwości eksternistycznego zaliczenia zajęć. Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze (dwie na wykładzie i dwie na ćwiczeniach). Z uczestniczenia w zajęciach nie zwalnia również zaliczenie gramatyki opisowej języka polskiego na kierunku filologia polska. |
Więcej informacji
Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: