Praktyki wielojęzyczności: literatura, media i film 3007-C461ER1
Fenomen wielojęzyczności obejmujący też wszelką różnorodność o podłożu dialektalnym (regionalnym i środowiskowym) w literaturze i mediach (film i reklama) nie jest niczym nowym, występuje w nich od lat choćby w postaci tzw. stylizacji różnojęzycznych i dialektalnych. Najnowsze zjawiska głównie literackie w tym zakresie często przekraczają granice tradycyjnej stylizacji, przechodząc do niestylizacyjnego, samodzielnego użycia wielojęzycznego tworzywa. Przykładów należy szukać np. w literaturze nurtu śląskiego ("Drach" S. Twardocha) oraz śląskiej literaturze regionalnej powstającej w języku/etnolekcie śląskim (np. dwujęzyczny "Kōmisorz Hanusik i Sznupok" M. Melona). Obserwowana przez nas wielojęzyczność obejmuje zatem różne języki i odmiany dialektalne: śląski, kaszubski, niemiecki, jidysz, polszczyznę Żydów, bałak lwowoski, huculszczyznę, gwarę poznańską, język wilamowski i in.
W filmie mamy do czynienia z wewnętrzną wielojęzycznością, która zdradza podobieństwa do funkcji obcojęzycznego tworzywa w literaturze, i nią – jak w przypadku obrazu "Kamerdyner" – będziemy się zajmować po pierwsze. Po drugie – będzie nas interesować przekład medialny na inny język, np. listy dialogowej i przekład intermedialny (audiodeskrypcja).
Szczególnie ważne z tego punktu widzenia wydają się powieści kryminalne Konrada Lewandowsiego ulokowane fabularnie w różnych regionach międzywojennej Polski (Lwów-Warszawa, Łódź, Katowice), w których dochodzi do głosu bałak lwowoski, śląszczyzna czy jidysz/polszczyzna Żydów. Podobne znaczenie mają też dla nas tzw. etno- i retrokryminały Małgorzaty i Michała Kuźmińskich dziejące się w różnych środowiskach etnicznych, czemu towarzyszy odpowiednia ekspozycja językowa, np.: dialektu Bergitka Roma języka romskiego, języka jidysz, góralszczyzny, języka angielskiego czy też śląszczyzny. To samo da się powiedzieć o powieściach kryminalnych Marka Krajewskiego, choć repertuar i nasycenie wielojęzycznością są u tego autora bardziej ograniczone (niemczyzna, jidysz, bałak lwowski, język rosyjski).
Przedmiotem zainteresowania uczestników seminarium mogą stać się teksty literackie w mniejszym stopniu „wielojęzyczne”, takie jak np. „Serce węża” Radka Raka, a dostarczające znakomitego materiału do badań stylistycznych nad zróżnicowaniem językowym w tej powieści. To samo dotyczy dzieł filmowych oraz bogatego środowiska komunikacji medialnej, w których ta wielojęzyczność może przejawiać się mniej ostentacyjnie.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po ukończeniu seminarium student w obszarze
1) wiedzy:
a) zna różnicowanie stylistyczne współczesnej kultury literackiej;
b) rozpoznaje heterogeniczne wartości kulturowe i literackie;
2) umiejętności:
a) potrafi przygotować konspekt pracy magisterskiej;
b) umie twórczo stosować narzędzia i metody filologiczne do najświeższej twórczości literackiej;
3) postaw:
a) docenia wartość samodzielnej i oryginalnej pracy naukowej;
b) dostrzega różnorodność kultury i potrafi przypisać jej odpowiednią wartość.
Kryteria oceniania
Praca magisterska.
Praktyki zawodowe
Nie zostały przewidziane.
Literatura
Berezowska Anna, 2015, Językowa realizacja diegezy w polsko-niemieckich filmach fabularnych, w: Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce – Nauki humanistyczne i społeczne, t. I: cz. III, Poznań, s. 14-20.
Berezewski Leszek, 1997, Dialect in Translation, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Brzezina Maria, 1986, Polszczyzna Żydów, Warszawa; Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Brzezina Maria, 1989, Polszczyzna Niemców, Warszawa-Kraków: PWN.
Brzezina Maria,1997, Stylizacja rosyjska. Stylizacja językowa i inne ewokanty rosyjskości w utworach literackich ukazujących okres zaborów, Warszawa: "Energeia".
Ciesłowska Klaudia, 2017, Realizacja stylizacji na polszczyznę Żydów w angielskich przekładach „Meira Ezofowicza” Elizy Orzeszkowej, „Rocznik Naukowy Lingwistycznej Szkoły Wyższej w Warszawie. Language and Literary Studies of Warsaw” 7, s. 71-93.
Ćwirlej Ryszard, 2016, Śliski interes, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Muza.
Ćwirlej Ryszard, 2017, Ręczna robota, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Muza.
Dubisz Stanisław, 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945-1975), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kamerdyner (2018) film, reż. Filip Bajon, scenariusz M. Piepka, M. Klat, M. S. Pruski, zdjęcia Ł. Gutt, muzyka A. Łazarkiewicz, montaż M. Fiedler, czas 2 godz. 30 min.
Kamerdyner. Miłość. Wojna. Zbrodnia, 2018, Klat Marek (autor), Paliński Paweł (autor), Piepka Mirosław (autor), Pruski Michał (autor), Warszawa: Wydawnictwo Agora, e-book.
Krajewski Marek, 2011, Głowa Minotaura, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Krajewski Marek, 2013, W odchłani mroku, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Krajewski Marek, 2018, Pojedynek, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Krajewski Marek, 2019, Mock. Golem, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Krajewski Marek, 2017, Mock. Ludzkie zoo, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Kresa Monika, 2019, Filmowa stylizacja gwarowa na przykładzie lwowskiego bałaku w polskich filmach fabularnych (1936-2012), Warszawa: nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2009, Sekret Kroke, Warszawa : Świat Książki
Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2011, Klątwa Konstantyna, Warszawa: Świat Książki - Grupa Wydawnicza Weltbild.
Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2017, Kamień, Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie – Publicat.
Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2015, Śleboda, Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie – Publicat.
Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2016, Pionek, Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie – Publicat.
Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2019, Mara, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Landolfi Tommaso, 2016, Dialog o głównych systemach, w: tenże, Morze Karaluchów, A. Wasilewska (wyb. i posł.), H. Kralowa, A. Wasilewska (przeł.), Wrocław: Biuro Literackie.
Lehr-Spławiński Piotr, 2020, Selektywna wielojęzyczność w Nowolipiu Józefa Hena. Jidysz jako język domyślny, w: Dwujęzyczność w Polsce. Od badań współczesnych rodzin dwujęzycznych do analiz wielojęzyczności historycznej i literackiej, Jadwiga Cook i Agnieszka Libura (red.), Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, s. 125-152.
Lehr-Spławiński Piotr, 2020, Literacka wielojęzyczność i jej ograniczenia na przykładzie gwary miejskiej cockney, polszczyzny Żydów i etnolektu śląskiego, w: Dwujęzyczność w Polsce. Od badań współczesnych rodzin dwujęzycznych do analiz wielojęzyczności historycznej i literackiej, Jadwiga Cook i Agnieszka Libura (red.), Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT, s. 95-123.
Lehr-Spławiński Piotr, 2019, Literacka i filmowa wielojęzyczność jako kwestia zaufania, w: Zaufanie do mediów – między brakiem a naiwnością, Michał Drożdż (red.), Tarnów: Biblos, s. 293-310.
Lehr-Spławiński Piotr, 2017, Stylizacja gwarowa, obcojęzyczność i polszczyzna ogólna w tyglu „aparycji językowej” na przykładzie ostatnich powieści Szczepana Twardocha, „Studia Pragmalingwistyczne” R. 9, s. 221-245.
Lehr-Spławiński Piotr, 2017, Stylizacja staroflamandzka w filmie Młyn i krzyż, czyli słowo na ścieżce dźwiękowej i w refleksji o filmie, „Forum Artis Rhetoricae”, z. 3, s. 79-95.
Lewandowski Konrad, 2007, Bogini z labradoru: powieść kryminalna, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Lewandowski Konrad, 2009, Perkalowy dybuk: powieść kryminalna retro, Poznań; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat.
Lewandowski Konrad, 2010, Śląskie dziękczynienie: powieść kryminalna retro, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
Mayenowa Maria Renata, 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.
Melon Marcin, 2016, Kōmisorz Hanusik i Sznupok, Kotōrz Mały: Silesia Progress.
Miławska Małgorzata, 2015, Język bohaterem filmu. Analiza lingwistyczna „Dnia świra” Marka Koterskiego, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Pułaczewska Hanna, 2012, Komunikacja wielojęzyczna w sztuce filmowej, w: Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, E. Kulczycki, M. Wendland (red.), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, s. 191-204.
Skowronek Bogusław, 2013, Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Spitzer Leo,1972, Wielojęzyczność jako środek stylistyczny i wyraz wyobraźni fonetycznej, w: Vossler Karl, Spitzer Leo, Studia stylistyczne, M.R. Mayenowa, R. Handke (wyb. tekstów i oprac.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 236-267.
Treder Jerzy, 2006, Współczesne tendencje rozwoju kaszubszczyzny, "Acta Cassubiana", t. IX, s. 123-130.
Treder Jerzy, 2010, Język arcydzieła kaszubskiej prozy, w: Aleksander Majkowski, Żëcé i przigodë Remusa: zvjercadło kaszubskji, J. Treder (przyp.), J. Borzyszkowski, A. Kuik-Kalinowska, J. Treder (wstęp), Gdańsk: Instytut Kaszubski, s. 97-220.
Wyderka Bogusław, 2016, Gwara w twórczości nowej fali prozaików śląskich. Wojciech Kuczok i Szczepan Twardoch, „Stylistyka”, 25, s. 409–427.
Wyderka Bogusław, 2017, O stylizacji gwarowej dyskusyjnie (na materiale wybranych utworów współczesnej prozy polskiej), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LXIV, s. 333-351.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: