Wprowadzenie do językoznawstwa diachronicznego 3003-11A1JD

Student:
WIEDZA
1. Zna i rozumie na poziomie podstawowym rolę refleksji literaturoznawczej i językoznawczej w kształtowaniu kultury;
2. Ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu filologii polskiej w relacji do innych nauk oraz o specyfice przedmiotowej i metodologicznej filologii polskiej, w szczególności metod badawczych językoznawstwa diachronicznego.
3. Zna podstawową terminologię językoznawczą w języku polskim, w szczególności tę dotyczącą językoznawstwa diachronicznego.
4. Ma podstawową wiedzę o powiązaniach filologii polskiej z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi, w szczególności wiedzę dotyczącą interdyscyplinarności dialektologii, onomastyki itp.;
5. Zna zależności między głównymi subdyscyplinami filologii polskiej;
6. Ma uporządkowaną wiedzę ogólną i szczegółową obejmującą terminologię, teorie i metodologie z zakresu językoznawstwa diachronicznego;
7. Zna i rozumie główne kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii i językoznawczych;
8. Zna i rozumie diachroniczny charakter kształtowania się koncepcji badań językoznawczych;
9. Ma świadomość kompleksowej natury języka polskiego oraz jego złożoności i historycznej zmienności znaczeń, w szczególności definiuje najważniejsze zmiany w systemie językowym wynikające z ewolucji języka
10. Zna podstawowe metody badawcze właściwe dla językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego;
11. Wykorzystuje narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej, w szczególności nowoczesne narzędzia badawcze – kwerendy słownikowe (słowniki elektroniczne);
12. Wymienia prasłowiańskie prawa głosowe.
13. Rozpoznaje najważniejsze zjawiska językowe, które zaszły we wskazanych wyrazach.

UMIEJĘTNOŚCI
1. Wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, w szczególności sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.
2. Pisząc pracę zaliczeniową, samodzielnie zdobywa wiedzę i rozwija umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego;
3. Umie posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej;
4. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą;
5. Ma umiejętność właściwego doboru argumentów, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz umiejętność poprawnego formułowania wniosków, które wykorzystuje przy pisaniu pracy zaliczeniowej.
6. Przytacza główne tezy badaczy językoznawstwa, stosownie do ich istotności.
7. Formułuje w mowie i na piśmie problemy badawcze właściwe dla filologii polskiej, stawia tezy oraz artykułuje własne poglądy w sprawach językoznawczych;
8. Dobiera strategie argumentacyjne, na poziomie elementarnym konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę;
9. Prowadzi na poziomie podstawowym pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego lub kierownika zespołu badawczego;
10. Klasyfikuje języki do konkretnych rodzin językowych.
11. Rekonstruuje formy wyrazowe, w których zaszły poznane przez niego zjawiska.
12. Sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.
13. Opisuje zabytek charakterystyczny dla języka ssc.
14. Wskazuje najważniejsze różnice i podobieństwa między różnymi językami słowiańskimi.
15. Wiąże fakty językowe z faktami kulturowymi.
16. Formułuje hipotezy dotyczące etymologii wybranych wyrazów pospolitych i nazw własnych.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE
1. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju;
2. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów;
3. Pisząc pracę, samodzielnie podejmuje i inicjuje proste działania badawcze;
4. Pisząc pracę, efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia jej stopień zaawansowania;
5. Rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność przekazywanej wiedzy, z uczciwością naukową oraz rzetelnością i uczciwością w sytuacji prowadzenia sporów naukowych i ideowych;
6. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym;
7. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;
8. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych;
9. Traktuje język jako integralną część kultury danego narodu.
10. Postrzega języki słowiańskie jako należące do jednej rodziny językowej;
11. Docenia piękno języka polskiego i jego różnorodność w porównaniu z innymi językami słowiańskimi i indoeuropejskimi.

Metody nauczania: wykład, ćwiczenia przedmiotowe, pokaz, praca z tekstem, pogadanka i in.
Warunki zaliczenia wykładu:
Zaliczenie sprawdzianu na ocenę (40% oceny końcowej)

Warunki zaliczenia ćwiczeń (na ocenę)
1. Napisanie pracy rocznej z dowolnego, samodzielnie wybranego tematu na ok. 7-10 stron (30% oceny końcowej)
2. Praca na zajęciach i zaliczenie sprawdzianu końcowego bądź sprawdzianów cząstkowych (30% oceny końcowej).

PUNKTY ECTS:

Aby zaliczyć przedmiot, studenci muszą zdobyć 4 punkty ECTS, które odpowiadają 120 godzinom nakładu pracy. Rozkładają się one następująco:

- udział w ćwiczeniach: 30 godzin (1 ECTS);
- udział w wykładzie: 30 godzin (1 ECTS);
- przygotowanie do zajęć oraz napisanie pracy: 60 godzin (2 ECTS).

NIEOBECNOŚCI NA ĆWICZENIACH:

1. Studenci mają prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.
2. Jeśli studenci ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymują zaliczenia z zajęć.
3. Jeśli studenci chcą usprawiedliwić nieobecności, muszą w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).
4. Studenci ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności w sposób wskazany przez osobę prowadzącą zajęcia.

Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:
a. pkt 17 par. 2,
b. pkt 4.5 par. 17,
c. par 33.

ZASADY WYKORZYSTYWANIA NARZĘDZI SI:

1. Jeśli student chce na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:
a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,
b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.

2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.

3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:
a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub
b. w sposób z nią nieuzgodniony,

osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.

Podstawa:

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki
2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia.
3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim.

W wypadkach uzasadnionych - po konsultacji z kierownikiem jednostki dydaktycznej - jednorazowo zajęcia mogą być przeprowadzone zdalnie z wykorzystaniem platform uniwersyteckich.

Literatura obowiązkowa:

Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku, t. I-VI, Kraków 2007-2016.
Bartula Czesław, Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym, Warszawa 1981.
Boryś Wiesław, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Brückner Aleksander, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1927 (lub inne wyd.).
Bubak Józef, Księga naszych imion, Wrocław 1993.
Bystroń Jan S., Nazwiska polskie, Warszawa 1993.
Cienkowski Witold, Tajemnice imion własnych, Warszawa 1992, cz. 4: Nazwy geograficzne, s. 122–154.
Derwojedowa Magdalena, Gałczyńska Alicja, Gruszczyński Włodzimierz, Kopcińska Dorota, Linde-Usiekniewicz Jadwiga, Winiarska-Górska Izabela, Język polski. Kompendium, red. M. Derwojedowa, H. Karaś, D. Kopcińska, Warszawa 2005, rozdz. X. Historia języka polskiego, s. 651-812.
Dąbrowska Anna, Język polski. A to Polska właśnie, Wrocław 2005.
Długosz-Kurczabowa Krystyna, Dubisz Stanisław, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998 (lub wyd. nast.).
Dubisz Stanisław, Język, historia, kultura, t. 1. (wykłady, studia, analizy), t. 2. (wykłady, studia, szkice), t. 3. (wykłady, rozprawy, rozważania), Warszawa 2002, 2007, 2012 (wybrane fragmenty).
Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1991 (wybrane hasła).
Języki indoeuropejskie, red. L. Bednarczuk, t. II, Warszawa 1988.
Karaś H. (opr. i wybór), Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego, Warszawa 2001.
Krygier Łączkowska Agnieszka, Europejczycy, Słowianie, Polacy. Na czym polega pokrewieństwo językowe? (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2011/1 (5) , s. 88-120, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2011_1_5/Krygier.pdf
Majewicz Alfred F., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa 1989.
Malec Maria, Imiona i nazwiska w kulturze polskiej: tradycja i współczesność, Kraków 1996.
Mańczak Witold, Wieża Babel, Wrocław 1999.
Moszyński Leszek, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.
Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, pod red. K. Rymuta, Kraków 1996-2005, t. 1. A-B – t. 6. L-Ma.
Polskie nazwy własne: encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Warszawa 1998 (wybrane artykuły)
Popowska-Taborska Hanna, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Wrocław 1991 (wybrane fragmenty).
Rospond Stanisław, Mówią nazwy, Warszawa 1974.
Rymut Kazimierz, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. I-II, Kraków 1999-2001.
Siatkowska Ewa, Szkice z dziejów literackich języków słowiańskich, Warszawa 2004.
Sławski Franciszek, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków t. 1-5, Kraków 1952-1982.
Słowiańskie języki literackie. Rys historyczny, red. B. Oczkowa i E. Szczepańska przy współpracy T. Kwoki, Kraków 2011.
Słowniki dawne i współczesne. Internetowy przewodnik edukacyjny, red. Mirosław Bańko, Magdalena Majdak, Maciej Czeszewski, Warszawa 2011, www.leksykografia.uw.edu.pl
Steinke Klaus, Aktualna dyskusja o praojczyźnie Słowian (Sławski vs. Mańczak), [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 199-203.
Szymański Tadeusz, Język prasłowiański w ujęciu Franciszka Sławskiego, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 337-341.
Wicherkiewicz Tomasz, Języki mniejszościowe i regionalne w Europie – problemy typologii, [w:] Języki mniejszości i języki regionalne, red. E. Wrocławski, J. Zieniukowa, Warszawa 2003, s. 73-78.

Literatura dodatkowa:

Apostołowie Słowian. Żywoty Konstantyna i Metodego. Przekład ze staro-cerkiewno-słowiańskiego. Wstęp i objaśnienia T. Lehr-Spławiński, uzupełnienia, komentarz i posłowie L. Moszyński, Warszawa 1988.
Atlas języków. Pochodzenie i rozwój języków świata, red. B. Comrie, S. Matthews, M. Polinsky, Poznań 1998.
Austin P. K., 1000 języków, Wydawnictwo Bosz 2009.
Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1-2, Warszawa 2000.
Bańkowski Andrzej, Etymologiczny słownik mowy polskiej, t. 3. R, Częstochowa 2014.
Bednarczuk Leszek, Rozpad języka prasłowiańskiego w świetle badań Tadeusza Milewskiego i nowszych hipotez etnogenetycznych, [w:] Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998, s. 329-336.
Bobrowski Ireneusz, Zaproszenie do językoznawstwa, Kraków 1998.
Bogusławski Andrzej, Drzazgowska Ewa, Język w refleksji teoretycznej. Przekroje historyczne, t. 2, Warszawa 2016, rozdz. 4. Różnorodność i zmienność języków, zwłaszcza podrozdz. 1. Różnorodność języków. Pokrewieństwo języków i ich zróżnicowanie genealogiczne, s. 703-728, oraz podrozdz. 3. Zmiany w języku, s. 744-768.
Brajerski Tadeusz, Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin 1990 (lub inne wyd.)
Brzozowska Małgorzata, Etymologia i konotacja słowa. Studia semantyczne, Lublin 2009.
Dalewska-Greń Hanna, Języki słowiańskie, Warszawa 2002 (rozdz. V. Języki literackie i pisownia, s. 560-606).
Długosz-Kurczabowa Krystyna, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003 (wstęp, wybrane hasła).
Długosz-Kurczabowa Krystyna, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Warszawa 2008 (wybrane hasła).
Dubisz Stanisław, Między dawnymi a nowymi laty. Eseje o języku, Warszawa 1988 (wybrane fragmenty).
Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002.
Fross Henryk, Franciszek Sowa, Twoje imię. Przewodnik onomastyczno-hagiograficzny, Kraków 1995.
Garczyńska Justyna, Najdawniejsze podziały Słowiańszczyzny w świetle danych językowych i archeologicznych, „Prace Filologiczne” 2000, XLV, s. 187-194.
Grzegorczykowa Renata, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa 2007.
Jakubowicz Mariola, Dzieje Słowian w świetle rekonstruowanej leksyki prasłowiańskiej, [w:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. J. Rusek, W. Boryś, L. Bednarczuk, Kraków 2002, s. 125-131.
Jakubowicz Mariola, Z warsztatu badań etymologicznych – od Pokornego do Borysia, „Poradnik Językowy” 2010, nr 7, s. 38-49.
Kaleta Zofia, Nazwisko w kulturze polskiej, Warszawa 1998.
Karłowicz Jan, Słownik gwar polskich, t. I-VI, Kraków 1900-1911.
Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. , Słownik języka polskiego, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-warszawski/).
Kupiszewski Władysław, Dlaczego Agnieszka a nie Ines?, Warszawa 1991.
Leśny Jan, Konstantyn i Metody. Apostołowie Słowian – dzieło i jego losy, Poznań 1987.
Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego,Warszawa 1951 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-lindego/).
Lisowski Tomasz, Pisownia polska. Główne fazy rozwoju (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/3-4 (3-4), s. 117-131, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/kwartalnik_numer_3-4.html
Łuczyński Edward, Maćkiewicz Jolanta, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2009.
Mańczak Witold, Polski słownik etymologiczny, Kraków 2017.
Mareš Franciszek, Pierwszy słowiański język literacki i początki piśmiennictwa słowiańskiego, „Nauka dla Wszystkich” 1994, nr 461.
Oczkowa Barbara, Kilka uwag o współczesnych słowiańskich standardach językowych, [w:] Zrozumieć słowiańszczyznę, red. M. Dąbrowska-Partyka, Kraków 2010, s. 19-27.
Piotrowski Tadeusz, Słowniki języka polskiego, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993, s. 571-588.
Piotrowski Tadeusz, Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2002.
Prasłowiańszczyzna i jej rozpad, red. J. Rusek i W. Boryś, Warszawa 1998.
Rojszczak-Robińska Dorota, Język a Kościół (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010/2 (2), s. 76-91, http://www.kwartjez.amu.edu.pl/teksty/teksty2010_2_2/Rojszczak.pdf
Rospond Stanisław, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław... 1984.
Rymut Kazimierz, Nazwy miast Polski, Wrocław... 1987.
Siatkowska Ewa, Miejsce języka staro-cerkiewno-słowiańskiego wśród literackich języków słowiańskich, w: Językowy świat Słowian, red. J. Mindak-Zawadzka,, I. Doliński, Warszawa 2009, s. 175-184.
Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, red. A. Cieślikowa, t. 1-6, Kraków 2000-2002.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880-1895 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-geograficzny).
Słownik gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie, t. 1-7, Kraków 1979-2007.
Słownik języka polskiego, wyd. staraniem M. Orgelbranda, t. I-II, Warszawa 1861.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958-1969.
Słownik polszczyzny XVI wieku, red. R. Mayenowa, F. Pepłowski, Wrocław 1966-2010 (również: http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-polszczyzny-xvi-wieku).
Słownik polszczyzny XVII i 1. poł. XVIII wieku: http://sxvii.pl/.
Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk Kraków 1953-2002.
Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. 1-7, Wrocław 1965-1984.
Sobotka Piotr, Etymologizowanie i etymologia: od semantyki ontologicznej do etymologii hermeneutycznej, Warszawa 2015.
Spis miejscowości w Polsce, red. G. Strycharz, Katowice 2005.
Strzelczyk Jerzy, Apostołowie Europy, Warszawa 1997; rozdz. VIII. Współpatroni Europy. Konstantyn/Cyryl i Metody – apostołowie Słowian, s. 141-175.
Taszycki Witold, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Kraków 1927 i wyd. nast.
Urbańczyk Stanisław, Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, wyd. 3 poszerz., Kraków 1991 lub wydania wcześniejsze; pierwsze: Wrocław 1967.
Walczak Bogdan, Język polski wśród języków świata u progu trzeciego tysiąclecia, w: Literatura, kultura i język polski w kontekstach i kontaktach światowych, pod red. K. Meller, M. Czermińskiej, P. Flicińskiego, Poznań 2007, s. 89–99.
Walczak Bogdan, Z zagadnień warsztatu badań etymologicznych (teoria i metodologia w najnowszych słownikach etymologicznych języka polskiego), „Studia Językoznawcze” USz, t. 7, 2008, s. 179-190.
Tokarz Emil, Powstawanie nowych standardów językowych u Słowian, [w:] Słowiańszczyzna w kontekście przemian Europy końca XX wieku. Język – tradycja – kultura, red. Emil Tokarz, Katowic 2001, s. 157-164.
Żmigrodzki Piotr, Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków 2008.
Żmigrodzki Piotr, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2003.

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3003-11A1JD w USOSweb