Zdrowie w kulturze: interdyscyplinarne wprowadzenie do critical health studies 3002-KON2024K1
W ramach bloków tematycznych poruszane będą między innymi zagadnienia związane z praktykami i narzędziami diagnozy,
farmaceutyzacją i farmakofobią, medykalizacją, niepełnosprawnością, zarządzaniem ryzykiem, urynkowieniem opieki medycznej,
indywidualizacją odpowiedzialności za zdrowie. Studenci będą pracować na materiałach źródłowych dotyczących bieżących, poruszanych
w debacie publicznej, a istotnych w kontekście tematu kwestii, przede wszystkim związanych ze zdrowiem psychicznym
(neuroróżnorodność, debata wokół skuteczności leków psychiatrycznych, „self-diagnosis”) czy żywieniem (stygmatyzacja otyłości,
koncepcja „intuitive eating”, kultura diety).
BLOKI TEMATYCZNE I PORUSZANE ZAGADNIENIA:
MEDYCYNA JAKO KULTURA I SYSTEM
zagadnienia: kultura medyczna Zachodu; medycyna jako system społeczny; społeczno-kulturowe uwarunkowania i funkcje opieki
zdrowotnej; edukacja medyczna; społeczna rola lekarza; rola chorego, rola pacjenta; ubezpieczenia zdrowotne; opieka zdrowotna;
medycyna jako kultura: symbole, mity, rytuały
DIAGNOZA I: DEFINICJE ZDROWIA I CHOROBY, NORMA I PATOLOGIA
zagadnienia: modele relacji lekarz-pacjent: paternalistyczny, inżynierski, partnerski; sposoby definiowania zdrowia i choroby; chorowanie;
disease, illness, disorder; sickness behavior; niepełnosprawność; diagnoza nozologiczna i funkcjonalna; społeczna funkcja diagnozy;
reifikacja; etykietowanie, stygmatyzacja;
DIAGNOZA II: POMIAR ZDROWIA, KLASYFIKACJE I „FAKTY”
zagadnienia: systemy klasyfikacyjne ICD i DSM – historia, ewolucja, kontrowersje; definicja zdrowia w naukach ekonomicznych; wskaźniki
pomiaru zdrowia i choroby; Global Burden of Disease; norma i patologia; Evidence Based Medicine i Evidence Based Practice.
REDUKCJONIZMY I PRZEMIANY PARADYGMATYCZNE; MODELE ZDROWIA PSYCHICZNEGO
zagadnienia: modele: biomedyczny, psychologiczny, biopsychospołeczny, środowiskowy; ewolucja szpitalnictwa: od modelu azylowego do
środowiskowego; redukcjonizmy; dyskurs EBM w retoryce CBT; analiza konfliktu na linii przedstawicieli nurtów psychodynamicznych i CBT: wartości, argumenty, koncepcje podmiotu, kultury i zdrowia.
RYZYKO, ODPOWIEDZIALNOŚĆ, DYSCYPLINA
zagadnienia: „społeczeństwo ryzyka” a zdrowie; indywidualizacja odpowiedzialności za zdrowie; neoliberalizm a zdrowie; healithism;
moralny wymiar chorowania
MEDYKALIZACJA
zagadnienia: źródło kategorii „medykalizacji”; medykalizacja jako hegemonia; argumenty za i przeciw; medykalizacja porodu i żałoby:
analiza debaty publicznej; Kultura Głuchych
LEK JAKO OBIEKT I SYMBOL
zagadnienia: redukcjonizm biomedyczny i farmaceutyzacja a farmakofobia; postawy społeczne wobec leków; medykalizacja
psychodelików i „renesans psychodeliczny” a psychofarmakofobia; historia i konteksty leków psychotropowych: kontrowersje, konteksty
lokalne i ekonomiczne; konsumeryzm zdrowotny: leki a suplementy; relacja pacjent-lek-lekarz; lek jako obiekt relacji; lek jako symbol.
SPOŁECZNY OBIEG WIEDZY EKSPERCKIEJ: PRZYPADEK DEBATY WOKÓŁ SKUTECZNOŚCI SSRI
zagadnienia: dyskursy eksperckie i paraeksperckie w debacie publicznej; popularyzacja wiedzy naukowej a problem translacji i
ekskluzywności wiedzy medycznej; demokratyzacja wiedzy naukowej a asymetria relacji pacjent-lekarz; popularność koncepcji
biomedycznych u laików a popularność koncepcji holistycznych u ekspertów; odpowiedzialność społeczna środowiska profesjonalnego
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ: NEURORÓŻNORODNOŚĆ
zagadnienia: analiza ruchu „neuroróżnorodności” a przemiany paradygmatów, oddolne ruchy pacjenckie, kwestionowanie autorytetów
medycznych; fenomen „self-diagnosis”: źródła, konsekwencje, konteksty; diagnoza a tożsamość; model kategorialny i wymiarowy na
przykładzie autyzmu
PROMOCJA ZDROWIA CZY CHOROBY? STYGMATYZACJA OTYŁOŚCI A EBM I PRAKTYKI OPORU
zagadnienia: stygmatyzacja otyłości jako „promocja zdrowia” a paradoksalne wyniki badań naukowych; dyskursy wokół clean eating a
zaburzenia odżywiania się; dyskursy „wojny z otyłością” a ruch Intuitive Eating; konteksty intersekcjonalne a IE; od bodypositivity do
bodyneutrality.
|
W cyklu 2024Z:
W ramach bloków tematycznych poruszane będą między innymi zagadnienia związane z praktykami i narzędziami diagnozy, farmaceutyzacją i farmakofobią, medykalizacją, niepełnosprawnością, zarządzaniem ryzykiem, urynkowieniem opieki medycznej, indywidualizacją odpowiedzialności za zdrowie. Studenci będą pracować na materiałach źródłowych dotyczących bieżących, poruszanych w debacie publicznej, a istotnych w kontekście tematu kwestii, przede wszystkim związanych ze zdrowiem psychicznym (neuroróżnorodność, debata wokół skuteczności leków psychiatrycznych, „self-diagnosis”) czy żywieniem (stygmatyzacja otyłości, koncepcja „intuitive eating”, kultura diety). BLOKI TEMATYCZNE I PORUSZANE ZAGADNIENIA: MEDYCYNA JAKO KULTURA I SYSTEM DIAGNOZA I: DEFINICJE ZDROWIA I CHOROBY, NORMA I PATOLOGIA DIAGNOZA II: POMIAR ZDROWIA, KLASYFIKACJE I „FAKTY” REDUKCJONIZMY I PRZEMIANY PARADYGMATYCZNE; MODELE ZDROWIA PSYCHICZNEGO RYZYKO, ODPOWIEDZIALNOŚĆ, DYSCYPLINA MEDYKALIZACJA LEK JAKO OBIEKT I SYMBOL SPOŁECZNY OBIEG WIEDZY EKSPERCKIEJ: PRZYPADEK DEBATY WOKÓŁ SKUTECZNOŚCI SSRI NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ: NEURORÓŻNORODNOŚĆ PROMOCJA ZDROWIA CZY CHOROBY? STYGMATYZACJA OTYŁOŚCI A EBM I PRAKTYKI OPORU |
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
Wiedza
Osoba biorąca udział w konwersatorium zna i rozumie:
- zależność kategorii "zdrowia" i "choroby" oraz "normy" i "patologii" od właściwego im kontekstu społeczno-kulturowego
- podstawowe modele zdrowia i choroby oraz relacji lekarz-pacjent charakterystyczne dla kultury zachodniej i ich związki ze sposobami organizacji życia społecznego
- możliwości zastosowania perspektywy krytycznej do analizy bieżących problemów społecznych
Umiejętności
Osoba studiująca potrafi
- wykorzystać zdobytą w czasie zajęć wiedzę i umiejętności, by w pracy samodzielnej i grupowej analizować zjawiska kulturowe dotyczące zdrowia i choroby z perspektywy krytycznej
- zabierać głos w dyskusji na podstawie przeczytanych tekstów
Kompetencje społeczne
Osoba studiująca jest gotowa do:
- udziału w dyskusji dotyczącej zagadnień zdrowia i choroby w sposób uwzględniający podmiotowość drugiej osoby i różnorodność grupy
- samodzielnego czytania tekstów naukowych uwzględniającego poszukiwanie kontekstu i weryfikację źródeł
- pracy w grupie nad wybranym zagadnieniem z omawianego tekstu
Kryteria oceniania
1.Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzącej zajęcia. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w ramach dyżuru prowadzącej. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć - jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50%.
2. Ocena na zaliczenie zostanie wystawiona na podstawie aktywności na zajęciach w postaci zabierania głosu w dyskusji lub uczestniczenia w dyskusji w grupach (50%) oraz przygotowania prezentacji w wybranej formule (wypowiedź ustna, powerpoint, prezentacja opublikowana na platformie classroom etc.) lub innej, ustalonej z prowadzącą formy, wykorzystującej materiał z zajęć do interpretacji wybranego przez siebie zagadnienia badawczego (50%).
3.Szacunkowy nakład pracy osoby studiującej: 3 ECTS (90h) - udział w zajęciach 30h (1 ECTS), przygotowanie do zajęć 30h (1 ECTS), przygotowanie zaliczenia 30h (1 ECTS);
4. Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w prezentacjach określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstów a także generowania tekstu i slajdów.
Literatura
Wszystkie teksty będą udostępniane w formie skanów. Pełna lista lektur zostanie przedstawiona na początku semestru.
Blaxter M. (2008), Zdrowie, przeł. M. Okła, Wydawnictwo Sic!, Warszawa [wybór]
Brown, R.C.H., Maslen, M, Savulescu, J. (2019) Against Moral Responsibilisation of Health: Prudential Responsibility and Health Promotion, Public Health Ethics, (12)2, s. 114–129
Gearin, A. K., & Devenot, N. (2021). Psychedelic medicalization, public discourse, and the morality of ego dissolution. International Journal of Cultural Studies, 24(6), 917-935
Getzen, T. (2000) Ekonomika zdrowia. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN [wybór]
Grue, J. (2016), The social meaning of disability: a reflection on categorisation, stigma and identity. Sociology of Health and Illness (38), s. 957-964.
Jutel, A. (2009), Sociology of diagnosis: a preliminary review. Sociology of Health & Illness 31, s. 278-299
Kilger, M., Pérez Aronsson, F. (2024) “You were born into this world an intuitive eater”: Healthism and self-transformative practices on social media, Food and Foodways, 32(1), s. 1-21
Kleinman, A. (1986) Concepts and a Model for the Comparison of Medical Systems as Cultural Systems [w:] Concepts of Health, Illness and Disease (2020) red. Caroline Currer, Meg Stacey, s. 95 – 137
Lupton, D. (2012) Medicine as Culture. Illness, Disease and the Body in Western Societies, wyd. 3, Thousand Oaks, CA: Sage [wybór]
Lupton, D. (2019) ‘It’s made me a lot more aware’: a new materialist analysis of health self-tracking. Media International Australia, 171(1), s. 66-79
Łuków, P. (2021) Modele relacji lekarz-pacjent. Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej. https://ippez.pl/modele-relacji-lekarz-pacjent-pawel-lukow/ [dostęp: 18.01.2023]
McLellan, F. (2007) Medicalisation: a medical nemesis. Lancet 369(9562), s. 627-628
Moncrieff, J. et al. (2022). The serotonin theory of depression: A systematic umbrella review of the evidence. Molecular Psychiatry, 28(8):1-14
Murawiec, S. (2004) Lek jako obiekt relacji — opis przypadku. Psychiatria Polska 38, s. 707–717
Murawiec, S. (2023) Psychofarmakologia skoncentrowana na leku spotyka psychofarmakoterapię skoncentrowaną na osobie – leki przeciwdepresyjne. Psychiatria i Psychologia Kliniczna 22 (4), s. 204–213 [lektura dodatkowa]
Ne’eman, A. Pellicano, E. (2022) Neurodiversity as Politics. Human Development 66(2), s. 149–157
Pope, C. (2003) Resisting Evidence: The Study of Evidence-Based Medicine as a Contemporary Social Movement. Health 7(3), s. 267-282
Roudinesco, E. (2014) Po co psychoanaliza? Wydawnictwo Krytyki Politycznej [wybór]
Sadler, J. Z., et al. (2009) Can medicalization be good? Situating medicalization within bioethics. Theoretical Medicine and Bioethics 30, s. 411–425
Uwagi
|
W cyklu 2024Z:
Z uwagi na zakres listy lektur, do swobodnego udziału w zajęciach niezbędna jest znajomość języka angielskiego na poziomie B2-C1. |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: