Media w kulturze współczesnej 3002-2SZS-1MKW
Celem zajęć jest analiza i interpretacja praktyk medialnych współczesności zwłaszcza w ich strukturalnym wymiarze, a także zbudowanie podstaw krytycznego języka opisu mediów. Media – hybrydyczne, łączące to, co fizyczne, z tym, co wirtualne, wielozmysłowe i niejednorodne technologicznie – rozumiemy zatem nie jako nośniki uprzednich wobec nich treści, ale „oprogramowanie” definiujące warunki nie tylko komunikacji, ale całości życia społecznego. Podczas zajęć naszkicujemy mapę pojęć, zjawisk i perspektyw określających doświadczenie współczesności na poziomie lokalnym i globalnym, jednocześnie stale wskazując na ich wielowymiarowe uwikłanie w media i medialność. Poszczególne zagadnienia będą omawiane z perspektywy przenikania się słowa, obrazu i performansu w stałych napięciach i negocjacjach. Porządek zajęć wyznaczać będą przykłady praktyk artystycznych i społecznych, które zostaną poddane analizie z pomocą wybranych koncepcji teoretycznych. Szeroko rozumiana teoria mediów wraz z jej wymiarem krytycznym wobec współczesności wyłaniać się więc będzie ze wspólnie prowadzonych interpretacji.
BLOKI TEMATYCZNE:
1. MEDIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ
W tym bloku rozpoznany zostanie medialny charakter doświadczenia współczesności. Media są nie tylko narzędziem umożliwiającym komunikację i kształtującym określone praktyki; odpowiadają także za głębokie struktury tego, co nazywamy rzeczywistością, co, komu i w jakich formułach możemy przekazać. Na zajęciach omówione zostaną koncepcje mediów, medialności w ścisłym powiązaniu z refleksją o współczesności. Zadamy pytanie o jakościową medialną zmianę, która pozwala – lub nie – ogłosić medialną cezurę współczesności. Przyjrzymy się przemianie pojęcia medium w ostatnich dekadach, odejściu od nowoczesnych formuł protezy, przekaźnika czy przedłużenia zdolności zmysłowych, ku wzorcom organizacji, systemom i sieciom (organicznym i nieorganicznym).
Zagadnienia: współczesne media i mediatyzacja, doświadczenie i zmiana warunków doświadczenia; czym jest współczesność?; modernizm vs. postmodernizm; fetysz nowoczesności; pejzaż medialny; pojęcie medium; medium jako hybryda.
2. FORMATY SIEBIE
W tym bloku na przykładzie narzędzi obiecujących skuteczną prezentację i autoprezentację – takich jak YouTube, TED, selfie, instagram, power point itd. – przyjrzymy się ramom, w jakich wytwarzane są wizerunki. Nie chodzi tu jedynie o obraz, odwzorowanie czy odegranie roli, ale o głęboko zmediatyzowany charakter „ja” w medialnym pejzażu współczesności. Będziemy dyskutować z technofobicznymi krytykami współczesności jako epoki zapośredniczonej (nie)szczerości, narcyzmu i beztreściowego powtórzenia.
Zagadnienia: „ja” w sieci społecznościowej, oracja, prezentacja, rola i wizerunek w mediach, selfie, afekty zapośredniczone, format, subwersja wobec formatów siebie, możliwości przekroczenia vs sztywne ramy możliwości do wyboru; cyrkulacja treści w społeczeństwie sieci i algorytmu.
3. INFORMACJA
W tym bloku zobaczymy, jak informacja jako jedno z podstawowych pojęć porządkujących i strukturyzujących kategorię mediów zmieniła sens. Nie jest już dziś ograniczona formą i funkcjonuje w najróżniejszych postaciach danych (bio, cyfro etc.). Informacja służy również do konstruowania przekazów medialnych, które we współczesnym świecie coraz częściej stają się formą wytwarzania fikcji.
Zagadnienia: różne formaty danych, informacja jako towar, dataizacja, fakty a informacje, kultura newsów, fake news, hipernormalizacja.
4. SYSTEM OPERACYJNY/ALGORYTM
W tym bloku zajęć omówione zostaną zagadnienia związane z algorytmizacją doświadczenia uczestnictwa w medialnym świecie. System operacyjny w tej optyce staje się modelem myślenia o rzeczywistości. Algorytm, pośrednicząc między podmiotami, sam staje się modelowym medium. Istotnym pytaniem będzie kwestia funkcjonowania algorytmu – czy jest to model myślenia maszynowego? Czy algorytmizacja służy medialnemu formatowaniu użytkowników?
Zagadnienia: algorytmizacja; pattern recognition jako model myślenia maszynowego; uwaga i uważność w późnym kapitalizmie; open access, copyleft, peer2peer; nowe intermedialne gatunki; sieć.
5.KAPITAŁ/PRACA
Kapitalizm jest nie tylko modelem ekonomicznym i politycznym determinującym współczesność, ale także systemem produkcji doświadczenia lokującego się pomiędzy obecnością a mediacją. Media i medialność określają funkcjonowanie kapitału, zmiany form pracy, napędzają dyskursy performatywności, widzialności, wypowiadalności. Współczesna postać kapitału – transnarodowa, planetarna – wyzyskuje to, co medialne, do rozpraszania się raczej niż wyraźnej widocznej dominacji, a zatem wymusza wyszukiwanie nowych narzędzi reprezentacji (mapowanie poznawcze). Uznając za podstawowe medium pieniądz, omówimy konsekwencje takiego rozpoznania dla sztuki i kultury.
Zagadnienia: przemiany modeli pracy i jej reprezentacji; praca niematerialna; kapitalizm komunikacyjny; dług/kredyt, czynsz a tożsamość; praca reprodukcyjna, praca troski; emocje a kapitalizm, prekariat; reprezentacja kapitału; mapowanie poznawcze.
6. KONFLIKT/NADZÓR
We współczesnym świecie zanika rozróżnienie na czas wojny i czas pokoju na rzecz kategorii wojny hybrydowej, zmediatyzowanej, oraz niekończącego się stanu wyjątkowego, w którym podmioty poddane zostają nowym formom inwigilacji. Zwrócimy uwagę na nowe formy i nowe strony globalnych oraz lokalnych konfliktów, w których siła militarna i państwo narodowe przestają odgrywać wiodące rolę, a odgrywają je technologie informacyjne od pisma, po AI i cyfrową fotografię.
Zagadnienia: wojna w ponowoczesności, po upadku suwerennych państw narodowych, inwigilacja, sygnaliści, wojna hybrydowa, postpanoptykon.
7. MIGRACJE/MOBILNOŚĆ
Przemieszczanie się, podróż, ucieczka, wycieczka to formaty doświadczenia współczesności kształtowane za pośrednictwem mediów: zdjęć, opowieści, filmów, rejestracji, widowisk. Media nadają charakter zmianie miejsca, pośredniczą między doświadczeniem a jego formą, kształtują podróż jako element współczesności.
Zagadnienia: uchodźstwo jako doświadczenie; diaspora; migrant jako podmiot współczesny; migranci vs nomadzi; kryzys państwa narodowego; transnacjonalizm; granica, mur; deterytorializacja pamięci; dedystansyzacja – pomiędzy podróżą fizyczną a wirtualną.
8. PLANETA/ ANTROPOCEN
W tym bloku zajęć omówione zostaną zagadnienia związane z wpływem działań człowieka na planetę i tego, w jaki sposób działanie te są mediatyzowane. Antropocen przedstawiony zostanie jako epoka dominacji człowieka na ziemi, jednak istotnym punktem odniesienia będą tu polityki przyszłości i pojawianie się nowych, nieludzkich, podmiotów i tego w jaki sposób sprawczość zyskują – na przykład – rzeczy.
Zagadnienia: wpływ człowieka na planetę; epoka antropocenu; czas planetarny, czas ludzki; sprawczość przedmiotów; transhumanizm, posthumanizm.
9. PROTEST/OPÓR
W tym bloku omówione zostaną współczesne praktyki oporu, ich medialny charakter oraz uwikłanie w ideologie kapitalizmu i neoliberalizmu. Pokażemy jak, wraz z przemianami medialnymi ostatnich 20 lat, zmieniają się praktyki i języki oporu, co jest wywrotowe w XXI wieku, jak protest zostaje usieciowiony oraz zmonetyzowany.
Zagadnienia: media i języki współczesnego protestu, selfie, transparent, maska, tłum, motłoch, astroturfing, rewolucja twitterowa, slaktywizm.
10. TERAPIA/ZDROWIE
Terapia jest tu rozumiana jako model działania mediów, skupionych na afektach. Zajęcia pokażą centralną pozycję zabiegania o zdrowie psychiczne i fizyczne w kulturze XXI wieku. Dążenie do szczęścia i doskonałości ciała omówione zostaną jako układ praktyk zakorzenionych w modernizmie, a nawet pozytywizmie, ale przekształconych przez współczesne media. Wśród nich omówimy m.in. dyskursy cielesnej i psychicznej normatywności, cyborgizację i parametryzację siebie.
Zagadnienia: biopolityka, etyka cyborgów, quantified self, fitness, niepełnosprawności.
11. ARCHIWUM/BAZA DANYCH
Archiwa, muzea i biblioteki zawsze były definiowane przez media. W XXI pierwszym wieku możemy mówić o prawdziwym nawrocie gorączki archiwum. Jeśli spojrzymy na internet jako na gigantyczną bazę danych, która nieustannie archiwizuje aktywność swoich użytkowników, możemy wręcz mówić o archiwum jako podstawowej kategorii zmediatyzowanej teraźniejszości.
Zagadnienia: afektywne podejścia do historii, forensyka i szczątki, działanie przeszłości na teraźniejszość, muzeum, baza danych, polityka historyczna, internet jako archiwum, retrotopia, hauntologia, ergodyczność archiwum.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2024: | W cyklu 2023: |
Efekty kształcenia
Wiedza
Osoba studiująca zna i rozumie:
- swoistość antropologicznie zorientowanych nauk o mediach, ich ralację z innymi dyscyplinami naukowymi zajmującymi się zarówno współczesnymi technologiami, jak i krytyką współczesności;
- w stopniu pogłębionym współczesne teorie mediów i związanych z nimi praktyk kulturowych, zwłaszcza praktyk współczesnych;
- w stopniu zaawansowanym wybrane teorie dotyczące współczesności - jej periodyzacji i charakterystyki (w tym te z obszarów współczesnej filozofii, socjologii, antropologii i medioznawstwa);
- podstawowe metodologie nauk o nowych mediach i rozpoznaje różnice w podejściach badawczych do mediów współczesnych;
- zestaw pojęć pozwalających swobodnie i samodzielnie poruszać się w obrębie naukowych analiz nowych mediów (od "algorytmu", po "pattern recognition");
Umiejętności:
Osoba studiująca potrafi:
- wykorzystać posiadaną wiedzę na temat mediów współczesnych, by samodzielnie wyodrębniać kluczowe zjawiska angażujące media, krytycznie je analizować i prezentować wyniki swojego badania w formie metodologicznie spójnych osądów;
- wyodrębniać i opisywać sposoby działania mediów (w tym każdorazowo rozróżniać technologię, model biznesowy i praktyki, a także pokazywać ich powiązania i zależności);
- rozpoznawać, nazywać i krytycznie oceniać dominujące formuły krytyki mediów,
- wskazywać sposoby nieoczywistego zaangażowania mediów w kształtowanie tak podstawowych sfer życia współczesnych podmiotów jak praca i ekonomia, ciało i płeć kulturowa czy nadzór, podporządkowanie i opór.
- interpretować samodzielnie materiał uwzględniając kontekst historyczny, społeczny i polityczny, w tym rozpoznawać historyczność mediów i praktyk medialnych;
- rozpoznawać i krytycznie oceniać funkcje mediów w konfliktach, zarówno codziennych (media społecznościowe), jak i wyjątkowych (wojna, obóz, okupacja)
- wykorzystywać posiadaną wiedzę do projektowania oraz interpretacji własnych praktyk artystycznych czy społecznie zaangażowanych;
- wskazywać narzędzia oporu społecznego (z wykorzystaniem lub uwzględnieniem swoistości nowych mediów) i formułować konstruktywne postulaty wobec rozpoznawanych form podporządkowania , ekstrakcji i nadzoru wykorzystujących nowe media;
- zabierać głos w dyskusji wobec różnorodnych odbiorców, zrozumiale tłumacząc sposoby działania nowych mediów i podmiotów nimi operujących (m.in. Google, Facebook, Instagram, Tik-Tok); oddzielając retorykę nowych mediów od analizy ich faktycznego funkcjonowania;
- samodzielnie zgłębiać swoją wiedzę w dziedzinie nowych mediów, wyszukiwać nowe zjawiska i rozumieć nowe teorie na temat mediatyzacji;
Kompetencje społeczne:
osoba studiująca jest gotowa do:
- krytycznej oceny nowych zjawisk medialnych, w tym najnowszych aplikacji, serwisów społecznościowych czy innych rozwiązań technologicznych i towarzyszących im obietnic i zapowiedzi;
- dostrzegania znaczenia kulturoznawczo zorientowanej perspektywy dla oceny współczesnych mediów, co pozwala jej na docenienie i krytyczną ocenę wpływu mediów na życie społeczne;
- zaangażowania w dialog społeczny i międzykulturowy ze zrozumieniem wobec użytkowniczek i użytkowników nowych mediów, a zarazem z naukowym sceptycyzmem wobec obietnic wyrażanych przez ich twórców;
- uczestnictwa w debacie publicznej na temat najnowszych praktyk medialnych, w tym praktyk medialnych grup marginalizowanych;
- analizowania różnic międzykulturowych w sposobach wykorzystania mediów i w praktykach medialnych;
- weryfikacji i rozwijania krytycznej wiedzy na temat najnowszych zjawisk technologicznych i medialnych;
Kryteria oceniania
Podstawowym warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u osoby prowadzącej. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w każdym semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi nadrobić je w sposób określony przez osobę prowadzącą. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach (30%) w semestrze skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia tego semestru, a w konsekwencji niezaliczeniem całych zajęć. Jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50% w każdym semestrze.
Ocena na zaliczenie ćwiczeń zostanie wystawiona na podstawie oceny aktywności na zajęciach w trakcie całego roku (10%) oraz egzaminu ustnego z całego programu zajęć (90%).
Szacunkowy nakład pracy osoby uczestniczącej w zajęciach: udział w zajęciach 60h (2 ECTS), przygotowanie do zajęć 60h (2 ECTS), przygotowanie do egzaminu ustnego 60h (2 ECTS). Łącznie 180h (6 ECTS).
Sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach pisemnych i prezentacjach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku. W związku z tym, że jedną z podstawowych umiejętności zdobywanych na kierunkach studiów organizowanych na Wydziale Polonistyki jest sprawne i profesjonalne posługiwanie się polszczyzną pisaną, a w szczególności stylem naukowym, zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do przygotowania, korekty i redakcji tekstów i opracowywania prezentacji.
Literatura
Literatura podstawowa:
• Philip Auslander, Liveness. Performance in a Mediatized Culture, Routledge, New York–London 1999.
• Ariella Azoulay, Archive: http://www.politicalconcepts.org/archive-ariella-azoulay/
• Karin Barber, Introduction: Hidden Innovators in Africa, w: Africa’s Hidden Histories. Everyday Literacy and Making the Self, red. K. Barber, Indiana University Press, Bloomington 2006.
• Alain Bihr, Nowomowa neoliberalna. Retoryka kapitalistycznego fetyszyzmu, przeł. Agata Łukomska, Książka i Prasa, Warszawa 2008.
• Biosocial Becomings. Integrating Social and Biological Anthropology, red. Tim Ingold, Gissli Palsson, Cambridge University Press, Cambridge 2014.
• Charles L. Briggs, Richard Bauman, Gatunek, intertekstualność i władza, przeł. A. Kobelska, “Communicare. Almanach antropologiczny” nr 4, red. G. Godlewski, A Karpowicz, M. Rakoczy, P. Rodak, WUW, Warszawa 2014.
• Judith Butler, Ramy wojny, przeł. Agata Czarnacka, Książka i Prasa, Warszawa 2011.
• Piotr Celiński, Postmedia, http://www.postmedia.umcs.lublin.pl/
• Mladen Dolar Polityka głosu, „Teksty Drugie” 2015, nr 5.
• Grzegorz Godlewski Słowo – pismo – sztuka słowa: perspektywy antropologiczne, WUW, Warszawa 2008.
• Guillermo Gómez-Peña, From Chiapas to Wales, “Performance Research” 1997 nr 2.
• David Graeber, Dług, przeł. Bartosz Kuźniarz, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2018.
• Michael Jackson, Politics of Storytelling. Violence, Transgression and Intersubjectivity, Museum Tusculanum Press, Copenhagen 2002.
• Frederic Jameson, Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu, przeł. Maciej Płaza, WUJ, Kraków 2011
• Maurizio Lazzarato, Praca niematerialna, przeł. Łukasz Biskupski, Robotnicy opuszczają miejsca pracy, red. J. Sokołowska, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2010.
• Nicholas Mirzoeff, Jak zobaczyć świat?, przeł. Łukasz Zaremba, Karakter, Warszawa 2016.
• Antoni Negri, Michael Hardt, Imperium, przeł. Adam Kołbaniuk, Sergiusz Ślusarski, W.A.B, Warszawa 2011.
• Julian E. Orr, Talking about Machines. Ethnography of a Modern Job, ILR Press?Cornell University Press, Ithaca 1996.
• Kacper Pobłocki, Kapitalizm. Historia krótkiego trwania, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2017.
• Dorota Sajewska, Pod okupacją mediów, Warszawa 2012.
• Hito Steyerl, Wolność od wszystkiego. Wolni strzelcy i najemnicy, przeł. Łukasz Zaremba, „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej” 2018, nr 21, http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/604/1170.
• Paul Stoller, Money Has No Smell. Africanization of New York City, The University of Chicago Press, Chicago 2001.
• Samuel Weber, Teatralność jako medium, przeł. Jan Burzyński, WUJ, Kraków 2009.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: