Poetyka z elementami teorii literatury 3001-11A1PT

Student:
- rozróżnia rodzaj literacki, gatunek literacki, odmianę gatunku literackiego
- zna gatunki literackie występujące w literaturze polskiej, razem z głównymi odmianami, umie rozpoznać je w danym dziele, zna najczęściej realizowane sposoby łączenia struktury kilku gatunków literackich w utworze;
- umie opisać strukturę kompozycyjną dzieła w zależności od dominanty, rozpoznaje różne typy kompozycji;
- posługuje się sprawnie terminologią opisującą organizację brzmieniową wypowiedzi literackiej, tropów, chwytów intertekstualnych i metatekstowych;
- zna i rozróżnia występujące w literaturze polskiej systemy wiersza numerycznego w przekroju historycznym i poprawnie stosuje do nich terminologię opisową;
- zna występujące w literaturze polskiej odmiany wiersza wolnego, potrafi scharakteryzować ich strukturę w świetle konkurencyjnych propozycji teoretycznych;
- zna występujące w literaturze polskiej odmiany wiersza średniowiecznego;
- potrafi poprawnie scharakteryzować strukturę składniowo-wersyfikacyjną wiersza;
- potrafi przedstawić teorię metafory, ironii, symbolu, alegorii, parodii, groteski z uwzględnieniem perspektywy historycznej;
- opanował teorię stratyfikacji instancji nadawczych, potrafi wyodrębnić elementy dzieła, przynależne do wypowiedzi podmiotu czynności twórczych, narratora, bohatera;
- umie scharakteryzować strukturę świata przedstawionego w aspekcie czasoprzestrzennym oraz w aspekcie konstrukcji postaci;
- identyfikuje techniki narracyjne, prawidłowo posługuje się pojęciami narratologicznymi (narracja personalna, strumień świadomości i inne);
- zna i dostrzega konwencjonalne schematy fabularne, konstrukcji postaci, umie połączyć je z właściwymi gatunkami literackimi;
- zna, rozróżnia i rozpoznaje różne formy dialogu i dialogowości w literaturze;
- zna i rozpoznaje formy podawcze w dramacie; potrafi wyróżnić i opisać metatekstową warstwę dzieła dramatycznego;
- potrafi czytać ze zrozumieniem tekst naukowy dotyczący poetyki, korzystać ze słowników teoretycznoliterackich, umie porównać ze sobą konkurencyjne ujęcia teoretyczne;
- umie zgromadzić i wykorzystać prace badawcze z zakresu poetyki potrzebne do analizy dzieła literackiego.

Zaliczenie ćwiczeń
Na roku I każdy semestr przedmiotu poetyka z elementami teorii literatury kończy się zaliczeniem na ocenę. Podstawowym warunkiem zaliczenia jest uzyskanie ocen pozytywnych z prac analitycznych napisanychj przez studenta pod kierunkiem wykładowcy z Zakładu Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich.

Egzamin
Na roku II student zdaje egzamin, którego zakres wyznacza program dwóch przedmiotów cyklu edukacyjnego:
- poetyki z elementami teorii literatury;
- analizy dzieła literackiego.

Osobami uprawnionymi do przeprowadzenia egzaminu są tylko pracownicy Zakładu Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich z tytułem doktora, doktora habilitowanego lub profesora.

Na studiach dziennych i wieczorowych filologii polskiej warunkiem przystąpienia do egzaminu jest zaliczenie 60 godz. ćwiczeń z poetyki z elementami teorii literatury i 30 godz. ćwiczeń z analizy dzieła literackiego (razem 90 godz.) prowadzonych w Zakładzie Poetyki, Teorii Literatury i Metodologii Badań Literackich).

Przedmiotem egzaminu są:
- wiadomości teoretyczne, określone programem przedmiotu poetyka z elementami teorii literatury;
- umiejętności praktyczne, określone programem przedmiotu analiza dzieła literackiego.

Egzamin obejmuje część teoretyczną i analityczną.
W części teoretycznej egzaminu student losuje jeden z zestawów pytań. Zestawy pytań są jawne i zostały zamieszczone w ramach opisu przedmiotu w niniejszym sylabusie.

W części analitycznej egzaminu student przeprowadza analizę 2 wybranych przez siebie tekstów literackich (lub ich fragmentów) różnego typu (wierszowanego, narracyjnego, dramatycznego). Student może być dodatkowo poproszony o analizę tekstu wybranego przez egzaminatora.

Kryteria oceny analizy prezentowanej podczas egzaminu:
- poprawność rozumienia tekstu;
- umiejętność określenia miejsca utworu wobec historycznie narzuconych norm i konwencji;
- poprawna kwalifikacja gatunkowa utworu, prawidłowe wskazanie rozbieżności w stosunku do obowiązującego w epoce wzorca gatunku oraz sposobów wykorzystania w utworze składników różnych wzorców gatunkowych;
- poprawna charakterystyka kompozycji;
- rozpoznanie systemu wersyfikacyjnego i struktury składniowo-wersyfikacyjnej wiersza;
- identyfikacja zdefiniowanych w podręcznikach figur brzmieniowych, tropów i chwytów intertekstualnych oraz metatekstowych, jak również określenie sposobu ich funkcjonowania w utworze;
- rozpoznanie stylów wypowiedzi językowej i gatunków mowy, zastosowanych w utworze, a także stopnia i kierunku ich transformacji;
- prawidłowe wyszczególnienie poziomów instancji nadawczej i właściwy opis relacji zachodzących między tymi poziomami, rekonstrukcja cech implikowanego adresata;
- poprawna analiza struktury świata przedstawionego, identyfikacja technik narracyjnych, form podawczych, sposobów przytaczania wypowiedzi postaci, implikowanych aktów mowy;
- umiejętność rozróżnienia funkcji odmiennych form wypowiedzi w dramacie (tekst główny, tekst poboczny, dialog, monolog, apart, chór itd.);
- opis semantyzacji różnych struktur wewnątrztektowych (brzmienie, układ graficzny, czas, przestrzeń itd.)
- umiejętność profilowania analizy w świetle różnych ujęć metodologicznych;
- prezentacja różnych kierunków interpretacji utworu.

Na ćwiczeniach z poetyki z elementami teorii literatury student zapoznaje się z konkurencyjnymi metodami badania tekstu, które uczy się wykorzystywać w praktyce na ćwiczeniach z analizy dzieła literackiego. Znajomość technik analizy w ramach tylko jednej metodologii lub na przekładzie utworów tylko jednego gatunku lub tylko jednej epoki nie jest honorowana jako wystarczająca do zdania egzaminu końcowego.

Na roku I każdy semestr przedmiotu poetyka z elementami teorii literatury kończy się zaliczeniem na ocenę. Na roku II student zdaje egzamin, którego zakres wyznacza program dwóch przedmiotów cyklu edukacyjnego:
- poetyki z elementami teorii literatury;
- analizy dzieła literackiego.

Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983, 1989 (BN II 209) lub: [w tegoż:] Retoryka. Poetyka, Warszawa 1988.

I Podręczniki zalecane
- Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa1972 (i wyd. nast.)
- Ewa Miodońska-Brookes, Adam Kulawik, Marian Tatara, Zarys poetyki, Warszawa1980 (i wyd. nast.)

II Podręczniki uzupełniające
- Bożena Chrząstowska, Seweryna Wysłouch, Poetyka stosowana, Warszawa 2000.
- Adam Kulawik, Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, Warszawa 1990 (i wyd. nast.)
- Heinrich Lausberg, Retoryka, Bydgoszcz 2002.
- Henryk Markiewicz, Wymiary dzieła literackiego, Kraków 1984 (i wyd. nast.)
- Maria Renata Mayenowa, Poetyka teoretyczna: zagadnienia języka, Wrocław 1979 i nast.
- Lucylla Pszczołowska, Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław 1997 (i wyd. nast.)
- Jerzy Ziomek, Retoryka opisowa, Wrocław 1990 (i wyd. nast.)

III Słowniki i encyklopedie
- Michał Głowiński, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński, Słownik terminów literackich, Wrocław 2000 (i wyd. nast.).
- Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1985 (i wyd. nast.).
- Poetyka. Zarys encyklopedyczny (tomy: Sylabizm, Sylabotonizm, Tonizm, Strofika, Rytmika, Instrumentacja dźwiękowa, Rym), pod red. M. R. Mayenowej (następnie L. Pszczołowskiej), Wrocław 1957–1979.
- Słownik literatury polskiego Oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 2002 (i wyd. nast.)
- Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 2002 (i wyd. nast.)
- Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, et al., Wrocław 1993 (i wyd. nast.)
- Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska et al., Wrocław 2002 (i wyd. nast.)
- Słownik rodzajów i gatunków literackich, red. G. Gazda, S. Tynecka-Makowska, Kraków 2006.

IV Antologie
- Poetyka, t. 1, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1999.
- Poetyka, t. 2, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 2000.
- Poetyka (Genologia. Interpretacje), t. 3, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1997.
- Polska genologia literacka, red. D. Ostaszewska, R. Cudak, Warszawa 2007.

V. Lektury do poszczególnych zagadnień
Artykuły i rozprawy podzielone są na obowiązkowe i uzupełniające. Lektury obowiązkowe należy traktować jako konieczne dopełnienie wiedzy zawartej w podręcznikach, lektury uzupełniające - jako jej pożądane rozszerzenie i unowocześnienie. Materiał ten obowiązuje do egzaminu na wszystkich trybach studiów.

1. Wiersz

Obowiązkowe
- Lucylla Pszczołowska, Druga połowa XX wieku [w:] tejże, Wiersz polski. op. cit.

Uzupełniające
- Maria Dłuska, Wiersz [w tejże:] Studia i rozprawy, t. 1, Kraków 1970; przedruk [w:] Problemy teorii literatury, pod red. H. Markiewicza, Wrocław 1967.
- Maria Dłuska, Klauzula [w:] tejże, Próba teorii wiersza polskiego, Kraków 1980.
- Zdzisława Kopczyńska, Lucylla Pszczołowska, Znaczenie i wartość form wierszowych w kontekście literatur epoki, „Pamiętnik Literacki” 1969 z. 3.
- Lucylla Pszczołowska, Forma wierszowa a utwór liryczny [w:] Problemy teorii literatury, w wyb. H. Markiewicza, Wrocław 1987, s. 2.
- Stefan Sawicki, Wokół opozycji: wiersz – proza [w:] Problemy teorii literatury, w wyb. H. Markiewicza, Wrocław 1987, s. 2; przedruk [w:] tegoż, Poetyka. Interpretacja. Sacrum, Warszawa 1981.

2. Styl i kompozycja

Obowiązkowe
- Michał Bachtin, Słowo w dziele Dostojewskiego [w:] tegoż, Problemy poetyki Dostojewskiego, przeł. N. Modzelewska, Warszawa 1970.
- Stanisław Balbus, Historycznoliteracka aktywność stylizacji [w:] tegoż, Między stylami, Kraków 1993.
- Teresa Dobrzyńska, Granice metafory [w:] Metafora, pod red. M. R. Mayenowej, Wrocław 1984.
- Aleksandra Okopień-Sławińska, Relacje osobowe w komunikacji literackiej [w:] tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (Preliminaria), Kraków 1998 (i wyd. nast.)
- Jerzy Ziomek, Tropy [w:] tegoż, Retoryka opisowa, op. cit.

Uzupełniające
- Bernard McElroy, Groteska i jej współczesna odmiana [w:] Groteska, pod red. M. Głowińskiego, Gdańsk 2003.
- D. S. Muecke, Ironia: podstawowe klasyfikacje, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 1; przedruk [w:] Ironia, pod red. M. Głowińskiego, Gdańsk 2002.
- Ryszard Nycz, Parodia [w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, op. cit.
- Paul Ricoeur, Symbol daje do myślenia [w:] tegoż, Egzystencja i hermeneutyka, wyb. i oprac. S. Cichowicza, Warszawa 1985.
- Gayatri Spivak, Alegoria i dzieje poezji [w:] Alegoria, pod red. J. Abramowskiej, Gdańsk 2003.
- Heinrich Lausberg, Tropy, przeł. S. Stabryła, „Pamiętnik Literacki” 1971, z. 3.

3. Fabuła i narracja

Obowiązkowe
- Włodzimierz Propp, Morfologia bajki, przeł. S. Balbus, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 4.
- Franz Stanzel, Typowe formy powieści, przeł. R. Handke [w:] Teoria form narracyjnych w niemieckim kręgu językowym, pod red. R. Handke, Kraków 1980.

Uzupełniające
- Michał Bachtin, Formy czasu i czasoprzestrzeni w powieści [w:] tegoż, Problemy literatury i estetyki, przeł. W. Grajewski, Warszawa 1982, s. 278-310 (wstęp i I rozdział).
- Stanisław Eile, Strategia narracyjna z perspektywy postaci powieściowych [w:] tegoż, Światopogląd powieści, Wrocław 1973.
- R. H. Humphrey, Strumień świadomości – techniki, przeł. T. Amsterdamski, „Pamiętnik Literacki” 1970, z. 4. Przedruk w: Studia z teorii literatury, pod red. H. Markiewicza, seria 1, Wrocław 1977.
- Henryk Markiewicz, Czas i przestrzeń w utworach narracyjnych; Postać literacka [w:] tegoż, Wymiary dzieła literackiego, op. cit.
- Aleksandra Okopień-Sławińska, Semantyka „ja” literackiego („Ja” tekstowe wobec „ja” twórcy) [w:] tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (Preliminaria), Kraków 1998 (i wyd. nast.)
- Lew Wygotski, Tragedia o Hamlecie, księciu duńskim [w:] tegoż, Psychologia sztuki, przeł. M. Zagórska, Kraków 1980.
- Jerzy Ziomek, Powinowactwa przez fabułę [w:] Powinowactwa literatury, Warszawa 1980.

4. Dramat

Obowiązkowe
- Roman Ingarden, O funkcjach mowy w widowisku teatralnym [w;] tegoż, O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, Warszawa 1988; przedruk [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. J. Deglera, Wrocław 1988.
- Krystyna Ruta-Rutkowska, Dramatyczne gry w podmiot, „Teksty Drugie” 1999, nr 1-2.
- Irena Sławińska, Główne problemy struktury dramatu [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, Wrocław 1988.

Uzupełniające
- Edward Kasperski, Tekst widowiskowy (Z problemów poetyki dramatu) [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, wybór i oprac. J. Degler, Wrocław 1988. Przedruk [w:] Problemy teorii dramatu i teatru pod red. Janusza Deglera, t.1., Wrocław 2003.
- Henryk Markiewicz, Dramat a teatr w polskich dyskusjach teoretycznych [w:] tegoż, Prace wybrane. Z dziejów polskiej wiedzy o literaturze, t. 6., Kraków 1998; przedruk [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, t. 1, Wrocław 2003.
- Maria Renata Mayenowa, Organizacja wypowiedzi w tekście dramatycznym [w:] Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. Janusza Deglera, t. 1, Wrocław 2003.
- Stefania Skwarczyńska, O rozwoju tworzywa słownego i jego form podawczych w dramacie [w:] tejże, Studia i szkice literackie, Warszawa 1953.

5. Genologia

Obowiązkowe
- Stanisław Balbus, Zagłada gatunków [w:] Genologia dzisiaj, pod red. W. Boleckiego i I. Opackiego, Warszawa 2000.
- Michał Głowiński, Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej [w:] Genologia polska. Wybór tekstów, pod red. E. Miodońskiej-Brookes, A. Kulawika, M. Tatary, Warszawa 1983.

Uzupełniające
- Teresa Michałowska, Rodzaje czy rodzaj? Problemy taksonomii literackiej, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 1.
- Bożena Witosz, Gatunek – sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej, „Teksty Drugie” 2001, nr 5; przedruk [w:] Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze, pod red. W. Boleckiego i R. Nycza, Warszawa 2002.

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

• Filologia polska, stacjonarne, pierwszego stopnia

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 3001-11A1PT w USOSweb