Teksty etnograficzne i tradycja ustna jako źródło do historii Afryki XIX/XX wiek 2900-MK2-ZPEAF-OG

Dzieje Afryki wymagają specyficznego instrumentarium badawczego, a przede wszystkim zrozumienia lokalnych uwarunkowań. Gros tradycyjnego materiału źródłowego ma charakter zewnętrzny, reprezentuje wizję świata, poglądy i przekonania przybyszy spoza Afryki, głownie Europejczyków. Jednocześnie ludy afrykańskie mają swoją bardzo bogatą tradycję przekazu ustnego, stanowiącego jeden ze zworników afrykańskich społeczności. Te tradycje bardzo wcześnie zainteresowały europejskich badaczy, misjonarzy i podróżników, którzy zaczęli zbierać lokalne tradycje ustne, kontynuując niejako folklorystyczne badania prowadzone od schyłku XVIII wieku w Europie. Dzisiaj te zgromadzone tradycje są ważnym materiałem uzupełniającym inne rodzaje źródeł. Jednocześnie z ich wykorzystaniem łączy się szereg problemów metodologicznych. Pierwsza część zajęć ma stanowić wprowadzenie do tej tematyki. Kolejnym segmentem tematycznym ćwiczeń będą relacje z podróży, które stały się w XIX wieku osobnym gatunkiem literackim. Zarówno odkrycia geograficzne, jak rozwój prasy i rynku księgarskiego przyczyniły się do wzrostu produkcji tego typu tekstów. Relacje podróżnicze z tego okresu są ważnym i często jedynym źródłem do poznania społeczeństw pozaeuropejskich i problemu ich zetknięcia z cywilizacją nowoczesną, stąd konieczne jest szczególnie rygorystyczne stosowanie wobec nich aparatu krytycznego. Zajęcia pozwolą na zrozumienie, jak aktualne trendy literackie, wymogi rynku czytelniczego, ekstremalnie trudne realia podróży, jak i złożona osobowość podróżników-odkrywców wpływały na wiarygodność ich opisów. Osobnym problemem, który omówimy jest proces powstawania ilustracji do relacji podróżniczych tego okresu i możliwości ich wykorzystania w badaniach historycznych.
Inną kategorią źródeł wykorzystywanych przez historyków Afryki są dwudziestowieczne opisy etnograficzne oraz wywołane bądź zarejestrowane przez badaczy zachodnich teksty autorów pozaeuropejskich. Ich szczególna wartość dla historyka wynika m.in. z wysokich kompetencji badawczych autorów i ich długotrwałego pobytu wśród społeczeństw afrykańskich. Podobnie jak w przypadku źródeł podróżniczych jednak, wykorzystaniu źródeł etnograficznych do badań historycznych towarzyszyć musi rzetelna krytyka. Jej podstawą jest znajomość zarówno paradygmatu badawczego, jak metody dokumentacji i okoliczności badań terenowych. Na zajęciach przeanalizujemy opisy etnograficzne i teksty teoretyczne z kręgu brytyjskiej tradycji badawczej, reprezentujące różne okresy XX w. W ich krytyce i interpretacji pomogą nam opracowania należące do krytycznego wobec wczesniejszych dokonań dyscypliny nurtu antropologii końca XX wieku, pióra m.in. Adama Kupera, Clifforda Geertza, Jamesa Clifforda, Victora Turnera i Marshalla Sahlinsa.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie
fakultatywne

Założenia (opisowo)

Znajomość języka angielskiego.

Koordynatorzy przedmiotu

W cyklu 2024Z:

Michał Leśniewski
Marek Pawełczak

W cyklu 2023Z:

Piotr Okniński
Marek Pawełczak

Efekty kształcenia

Po zakończeniu ćwiczeń student powinien znać: cechy charakterystyczne narracji podróżniczej okresu sentymentalizmu i okresu wiktoriańskiego, różnice pomiędzy różnymi typami relacji podróżniczych (dziennik, depesza, artykuł prasowy, praca książkowa), znać stereotypowe wyobrażenia postaci, krajobrazów, osiedli ludzkich, sytuacji społecznych, artefaktów w XIX-wiecznej ilustracji podróżniczej, znać główne założenia teorii pochodzeniowej i koncepcji społeczeństwa segmentarnego, znać podstawowe pojęcia z zakresu antropologii politycznej, znać wpływ gwałtownych procesów historycznych na społeczeństwo plemienne, Powinien także wiedzieć jakie są podstawowe cechy przekazu oralnego, jaka jest metodologia jego badania, a także jaka jest jego wartość jako źródła historycznego. Powinien uświadomić sobie trudności związane z wykorzystaniem tych źródeł, a jednocześnie poznać podstawy wewnętrznej i zewnętrznej ich krytyki.
Po zakończeniu ćwiczeń student powinien umieć : analizować teksty relacji podróżniczych pod kontem cech charakterystycznych dla danego okresu, ze względu na konstrukcję podmiotu, rodzaje dyskursów rasowych i społecznych, wykorzystywać wiedzę o biografii autora do krytycznej analizy jego tekstów, oceniać wartość różnych typów relacji podróżniczej, rozpoznawać techniki produkcji ilustracji do prac podróżniczych, wskazywać na cechy ich kompozycji, umieć wskazywać cechy opisu etnograficznego osadzonego w tradycji teorii funkcjonalnej, umieć rozpoznawać różne strategie narracji w opisie etnograficznym
Powinien także umieć krytycznie wykorzystać zbiory tradycji ustnych. Oceniać ich wartość, oraz wartość poszczególnych edycji tych tradycji. Powinien rozpoznawać, które tradycje są oryginalne a które skażone tradycjami piśmiennymi. Powinien też umieć wkomponować źródła oralne w zestaw tradycyjnych źródeł pisanych i wizualnych, jako element wzbogacenia różnorodności materiału źródłowego.

Kryteria oceniania

Pod uwagę brane będzie ciągła obserwacja aktywności i przygotowania do zajęć, kolokwium.

Literatura

Patrz: sylabus

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2900-MK2-ZPEAF-OG w USOSweb