Archeologia okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów 2800-PO-WEZL2
Okres wpływów rzymskich to z reguły czas stabilizacji osadnictwa na terenie ziem polskich na
których zamieszkiwały plemiona barbarzyńskie (jednym z wyjątków są przemieszczenia plemion
gockich). To zarazem okres bardzo silnego rozwoju wytwórczości różnych przedmiotów, bogactwa
form ozdób, elementów stroju, narzędzi, uzbrojenia. Z kolei okres wędrówek ludów to czas dużych
przemian politycznych w Europie opartych głównie na przemarszach plemion barbarzyńskich,
zanikania kultur archeologicznych i powstawania nowych. Wytwórczość przedmiotów była jednak
wyraźną kontynuacją tej z okresu wcześniejszego. Charakter obrządku pogrzebowego związany z
umieszczaniem tych przedmiotów w grobach przyczynił się z jednej strony do ich zachowania, z
drugiej – do rozwoju badań nad chronologią względną omawianych okresów.
Celem zajęć jest zatem wprowadzenie do źródłoznawstwa archeologii okresu wpływów
rzymskich i okresu wędrówek ludów (I-VII wiek n.e.), przede wszystkim na terenie Ziem Polski. Zajęcia
poświęcone będą poznaniu materiału zabytkowego, doskonaleniu umiejętności określenia
chronologii i przynależności kulturowej zabytków. Omówione zostaną najważniejsze kategorie
przedmiotów (ich klasyfikacje) czyli przede wszystkim ozdób i elementów stroju (głównie zapinek i
części pasa), ale także różnych kategorii broni, narzędzi i ceramiki. Na zajęciach możliwy będzie
kontakt z oryginalnym materiałem zabytkowym.
W drugiej części semestru omówione zostaną kultury z terenu ziem dzisiejszej Polski, kultury
germańskie: przeworska, wielbarska, luboszycka, grupa masłomęcka, dębczyńska oraz kultury
bałtyjskie: bogaczewska, sudowska, grupa olsztyńska i elbląska. Prześledzona zostanie ich
chronologia i fazy rozwojowe oparte przede wszystkim na zmienności zabytków.
Nacisk podczas zajęć zostanie postawiony na chronologię. Zostanie omówiony system
chronologii względnej od początku okresu wpływów rzymskich po schyłek okresu wędrówek ludów
oraz sposoby jego tworzenia.
Zajęcia niniejsze, prowadzone w ramach profilu specjalizacyjnego „Wczesna epoka żelaza i
okres wpływów rzymskich”, są kontynuacją zajęć pt. „Archeologia wczesnej epoki żelaza i okresu
przedrzymskiego” (kod zajęć 3101-PO-WEZ1), prowadzonych w semestrze zimowym. Ponadto
związane są z równolegle prowadzonym wykładem konwersatoryjnym pt. „Archeologia okresu
wpływów rzymskich i wędrówek ludów” (kod zajęć 3101-PO-WEZL1).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2023L: | W cyklu 2024L: |
Efekty kształcenia
Uczestnik na zajęciach powinien być zaznajomiony z zabytkami z okresu wpływów rzymskich i
wędrówek ludów. Powinien umieć je rozpoznać, w poprawny sposób zaklasyfikować, określić ich
chronologię i miejsce pochodzenia. Powinien również znać kultury archeologiczne z terenu ziem Polski,
znać ich wyznaczniki kulturowe i systemy chronologiczne.
Kryteria oceniania
Ocena z zajęć wystawiona będzie na podstawie jednej większej (do 4 stron) oraz dwóch mniejszych
(do dwóch stron) prac pisemnych. Uzupełniającym kryterium oceniania będzie aktywność podczas
zajęć.
Literatura
Literatura podstawowa (literatura szczegółowa zostanie podana podczas zajęć):
Andrzejowski, J.
1998 Nadkole 2. A Cemetery of the Przeworsk Culture in Eastern Poland, Monumenta
Archaeologica Barbarica, Kraków.
2010 The Przeworsk Culture. A Brief Story (for the Foreigners), (w:) U. Lund Hansen, A. Bitner-
Wróblewska (red.), Worlds Apart? Contacts across the Baltic Sea in the Iron Age. Net-work
Denmark-Poland, 2005–2008, Nordiske Fortidsminder C/7, København-Warszawa s. 59–110
Dąbrowska, T.
1988 Wczesne fazy kultury przeworskiej. Chronologia – zasięg – powiązania, Warszawa.
Godłowski, K.
1970 The Chronology of the Late Roman nd Early Migration Periods in Central Europe, Kraków.
1974 Chronologia okresu późnorzymskiego i wczesnego okresu wędrówek ludów w Polsce
północno-wschodniej, „Rocznik Białostocki” t. XII, s. 9–100.
Kaczanowski, P., Przychodni, A.
2014 Uwagi o chronologii absolutnej początków młodszego okresu wpływów rzymskich w kulturze
przeworskiej, „Wiadomości Archeologiczne” t. LXV.
Kontny, B.
2019 Archeologia wojny. Studia nad uzbrojeniem barbarzyńskiej Europy okresu wpływów rzymskich
i wędrówek ludów, Oświęcim.
Liana, T.
1970 Chronologia względna kultury przeworskiej we wczesnym okresie Rzymskim, „Wiadomości
Archeologiczne” t. XXXV, s. 429-490.
Madyda R.
1977 Sprzączki i okucia pasa na ziemiach polskich w okresie rzymskim, Materiały Starożytne i
Wczesnośredniowieczne IV, s. 351–408.
Madyda-Legutko, R.
1987 Die Gürtelschnallen der römischen Kaiserzeit und der frühen Völkerwanderungszeit im
mitteleuropäischen Barbaricum, B.A.R. International Series 360 (1986), Oxford.
2011 Studia nad zróżnicowaniem metalowych części pasów w kulturze przeworskiej. Okucia końca
pasa, Kraków.
Nowakowski, W.
1996 Das Samland in der römischen Kaiserzeit und seine Verbindungen mit dem römischen Reich
und der barbarischen Welt, Veröentlichung des Vorgeschichtlichen Seminars der Philipps-
Universität Marburg, Sonderband 10, Marburg-Warszawa.
Thomas, S.
1960 Studien zu den germanischen Kämmen der römischen Kaiserzeit, „Arbeits- und
Forschungsberichte zur sächsischen Bodendenkmalpflege” t. 8, s. 54-215.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: