Limes. Archeologia rzymskich granic w perspektywie Rzymian i Barbarzyńców 2800-DWLIM
Celem wykładu jest zapoznanie studentów z problematyką archeologii rzymskiego pogranicza widzianego z dwóch perspektyw: barbarzyńców i Rzymian. Wykład prowadzony przez dwoje specjalistów – archeologii protohistorycznej oraz archeologii prowincjonalnorzymskiej będzie prowadzony w większości wspólnie i będzie polegał na przedstawieniu odmiennej perspektywy w spojrzeniu na granice Imperium. Spróbujemy oczami mieszkańców rzymskich prowincji pogranicznych oraz oczami barbarzyńców spojrzeć na różne aspekty ich życia codziennego, ale także spojrzeć na istotę granicy w świadomości tych dawnych społeczności. Studenci zapoznają się z historią badań, terminologią związaną z rzymskimi granicami, a także zagadnieniami związanymi koncepcjami naukowymi dotyczącymi tego tematu, w szczególności rolą rzek i umocnień liniowych. W czasie wykładu studenci będą mieli możliwość zapoznać się ze stanowiskami archeologicznymi po obu stronach granic, kulturą materialną rzymskiego pogranicza i sąsiadujących ludów, a także zapoznać się z wzorami osadniczymi wynikającymi z obecności armii rzymskiej i polityki cesarzy. Zapoznając się z fragmentami tekstów źródłowych oraz świadectwami archeologicznymi, zajrzymy także do świata życia codziennego żołnierza pogranicza, próbując zastanowić się nad tym, skąd miał żywność, ubranie i uzbrojenie, czy mógł mieć niewolnika, jaką miał opiekę medyczną i warunki bytowe w jednostce, a także jak mógł spędzać na co dzień. Przyjrzymy się różnym kategoriom znalezisk drobnych ze stanowisk związanych z armią, próbując sprawdzić w jaki sposób archeolog może interpretować znaleziska i wyciągać z nich wnioski. Zastanowimy się także nad tym, w jaki sposób obozy legionowe przekształciły się w późnoantyczne miasta. Omówione zostaną znaleziska jednostek pływających i infrastruktury portowej na rzecznych odcinkach granic. Ukazane zostanie zjawisko mieszanej kultury prowincjonalnorzymsko-barbarzyńskiej u schyłku Cesarstwa, skutkujące niepokrywaniem się granic politycznych i kulturowych. Wykładowcy ukażą ponadto rolę granicy, jako miejsca wzajemnych transferów kulturowych, a także strefy sakralnej (składania ofiar).
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po wykładzie student:
K_W01; ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu archeologii rzymskiego pogranicza i Barbaricum w systemie nauk, społeczno kulturowej przeszłości człowieka oraz o jej specyfice przedmiotowej i metodologicznej
K_W02; zna podstawowe pojęcia i terminologię stosowane w archeologii rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_W04; ma uporządkowaną wiedzę ogólną o społecznościach zamieszkujących ziemie po obu stronach rzymskich granic, obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu archeologii
K_W06; ma podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii rzymskiego pogranicza i Barbaricum z innymi dziedzinami oraz dyscyplinami naukowymi, z obszaru nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych i ścisłych
K_W07; rozumie związek między osiągnięciami wybranej dziedziny nauki a możliwościami ich wykorzystania w archeologii rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_W08; ma podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie archeologii rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_W09; zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji różnych wytworów kultury, właściwe dla wybranych tradycji, teorii i szkół badawczych w zakresie archeologii rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_W11; zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych dotyczących rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_W12; zna i rozumie podstawowe metody analizy tekstów starożytnych, odnoszących się do rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_W17; ma podstawową wiedzę i orientację we współczesnym muzealnictwie oraz propagowaniu dziedzictwa kulturowego w zakresie rzymskiego pogranicza i ludów sąsiadujących
Student potrafi:
K_U01; wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje o źródłach
archeologicznych i ich kontekście z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych w zakresie rzymskiego pogranicza i ludów sąsiadujących
K_U02; wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje zawarte w różnych źródłach w zakresie rzymskiego pogranicza i ludów sąsiadujących
K_U13; wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami kulturowymi i społecznymi dotyczącymi rzymskiego pogranicza i Barbaricum
K_U15; przytaczać aktualne tezy badawcze, formułować wnioski i dobierać strategie argumentacyjne na poziomie elementarnym oraz konstruować argumenty i kontrargumenty w zakresie dotyczącym rzymskiego pogranicza i Barbaricum
Student ma kompetencje w zakresie:
K_K01; wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności oraz jest świadomy konieczności konfrontowania ich z opiniami ekspertów
K_K02; uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych, języków starożytnych i źródeł pisanych jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości
K_K03; docenić niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka
K_K05; wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i jej złożoności, ze świadomością potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka
K_K07; uznania własnej odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego
K_K11; uznania znaczenia problematyki etycznej związanej z rzetelnością i uczciwością naukową oraz do przyjęcia odpowiedzialności za trafność podejmowanych decyzji w trakcie pozyskiwania źródeł archeologicznych, w zgodzie z obowiązującym prawem państwa, na terenie którego prowadzone są badania
K_K14; dbania o dorobek i tradycje zawodu archeologa
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny (stacjonarnie) lub ustny (zdalnie) na ocenę.
Praktyki zawodowe
Brak
Literatura
Archäologie der Brücken: Vorgeschichte, Antike, Mittelalter, Neuzeit, red. Marcus Prell, Regensburg 2011.
Bishop, M., Coulston, J.C., Roman Military Equipment from the Punic Wars to the Fall of Rome, Oxford 2006
Bockius R., Die spätrömischen Schiffswracks aus Mainz. Schiffsarchäologisch-technikgeschichtliche Untersuchung spätantiker Schiffsfunde vom nördlichen Oberrhein. Monogr. RGZM 67, Mainz 2006.
Braund, D., River frontiers in the environmental psychology of the Roman World, in: The Roman Army in the East, Journal of Roman Archaeology Suppl. Series 18, D.L. Kennedy (ed.), Ann Arbor 1996, 43–47.
Breeze, D., The Value of Studying the Roman Frontiers, Theoretical Roman Archaeology Journal 1/1, 2018, 1–17.
Campbell, D., Roman Legionary Fortresses 27 BC – AD 378, Oxford 2006
Connoly, P., The Roman Fort, Oxford 1991.
Cowan, R., Roman Legionary, Osprey: 2003.
Fields, N., Hadrian’s Wall, AD 122–410, Osprey: 2003.
Fields, N., Rome’s Northern Frontier AD 70 – 235, Osprey: 2005.
Erdkamp, P. (ed.), A Companion to the Roman Army, Blackwell: 2007 (wybrane rozdziały).
Gonzalez Sanchez, S., Guglielmi, A. (eds), Romans and barbarians beyond the frontiers: archaeology, ideology and identities in the North, TRAC Themes in Roman Archaeology, Oxford 2017 (wybrane rozdziały).
Isaac, B., The meaning of “limes” and “limitanei” in ancient sources, Journal of Roman Studies 78, 1988, 125-147
Kagan, K., Redefining Roman grand strategy, The Journal of Military History 70/2, 2006, 333-362
Kristof, L.K.D., The Nature of Frontiers and Boundaries, Annals of the Association of American Geographers 49/3, 1959, 269-282.
Lintott, A. What Was the 'Imperium Romanum'?, Greece & Rome 28.1, 1981, 53–67.
Mathisen, R.W. Shanzer, D.W., Romans, barbarians, and the transformation of the Roman world: cultural interaction and the creation of identity in late antiquity, Routledge: 2017 (wybrane rozdziały).
Potter, D., Empty Areas and Roman Frontier Policy, The Americal Journal of Philology 113, 1992, 269–274.
Rankov, B., Do rivers make good frontiers?, in: Limes XIX. Proceedings of the XIXth International Congress of Roman Frontier Studies held in Pecs, Hungary, September, 2003, 175–181.
Rzeszotarska-Nowakiewicz, A. (ed.) Past Societies, t. IV, Warszawa 2016 (wybrane rozdziały).
Southern, P., The Roman Army. A Social and Institutional History, Santa Barbara – Denver – Oxford 2006 (wybrane rozdziały).
Pomocniczo:
www.livius.org
www2.rgzm..de/transformation
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: