Marmur w świecie grecko-rzymskim. Identyfikacja, zastosowanie, dystrybucja 2800-DKMAR
Przedmiotem zajęć są zagadnienia związane z identyfikacją i
zastosowaniem w starożytności białych marmurów oraz barwnych
kamieni.
Integralną częścią jest przegląd najważniejszych skał
metamorficznych, osadowych i magmowych. Zostaną
przedstawione również archeometryczne metody identyfikacji
marmurów oraz kwestie związane z techniką wydobycia kamienia
oraz z systemem jego dystrybucji i importu w okresie cesarstwa
rzymskiego.
Zastosowanie białego marmuru do celów rzeźbiarskich sięga III
tysiąclecia p.n.e. Z tego okresu pochodzą słynne idole cykladzkie.
Prawdziwa jednak eksploatacja kamieniołomów tego cennego
surowca, jego wykorzystanie w rzeźbie a następnie w
architekturze, ma początek w okresie archaicznym w Grecji i w Azji
Mniejszej. Z tego okresu znane są pierwsze importy marmurowych
artefaktów na tereny zachodniego (Wielka Grecja i Sycylia) i
2
wschodniego Śródziemnomorza (Syro-Palestyna).
Barwne marmury i kamienie miały natomiast szerokie
zastosowanie głównie począwszy od okresu hellenistycznego. Na
wzór władców tej epoki marmur, zarówno biały jak i barwny,
pojawił się w domach elity rzymskiej doby późnej republiki,
stanowiąc o jej zamożności.
Czasy cesarstwa rzymskiego to okres wzmożonej działalności
budowlanej w Rzymie i w prowincjach imperium, czego
konsekwencją była eksploatacja na niespotykaną do tej pory skalę
kamieniołomów marmuru oraz stworzenie sprawnego systemu
jego dystrybucji i administracji.
Marmur należał w czasach antycznych do materiałów niezwykle
wartościowych. Jego wydobycie i dystrybucja stanowiły istotną
część ekonomii świata starożytnego. Na cenę tego surowca
wpływały różne czynniki. Drogi transport lądowy (Dokimeion) lub
tańszy transport morski (Tazos, Prokonnesos), działalność słynnych
warsztatów rzeźbiarskich (Ateny – marmur pentelicki), doskonała
jakość kamienia (Paros) to tylko jedne z wielu.
Identyfikacja pochodzenia marmurów jest niezbędnym warunkiem
do rekonstrukcji jednego z istotnych elementów ekonomii
starożytnej: handlu marmurem. Ma ona również niebagatelne
znaczenie dla historii rzeźby starożytnej: jest niezbędna dla
odtworzenia działalności warsztatów rzeźbiarskich starożytnej
Grecji i Rzymu.
Zajęcia prowadzone są w wymiarze 30 godzin.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uczestnicy zajęć poznają podstawowe metody analizy kamienia
wykorzystywane w badaniach archeometrycznych. Zdobędą też
umiejętność identyfikacji najważniejszych rodzajów marmuru
używanych w starożytności.
K_W02 ma podstawową wiedzę w zakresie terminologii związanej
z kamieniami/skałami używanymi w starożytności
K_W03 ma podstawową wiedzę o kategoriach skał, ich klasyfikacji
oraz o kategoriach skał (marmurów i innych kamieni) stosowanych
w starożytności
K_W03 ma podstawową wiedzę o metodach analitycznych
stosowanych w badaniach archeometrycznych, zwłaszcza w
badaniach proweniencji marmurów
K_W06 ma podstawową wiedzę o relacjach między archeologią a
innymi dyscyplinami nauk ze szczególnym uwzględnieniem geologii
i materiałoznawstwa
K_W07 rozumie zależności między osiągnięciami powyższych
3
dziedzin nauki a perspektywami ich wykorzystania w archeologii
K_W11 zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji
informacji pochodzących z publikacji naukowych wydawanych w
języku angielskim
K_W15 ma ogólną wiedzę o właściwościach surowców, wtym w
szczególności marmuru i innych kamieni kolorowych oraz
starożytnych technologiach ich wykorzystania, ze szczególnym
uwzględnieniem surowców dostępnych w basenie Morza
Śródziemnego
K_U02 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i
użytkować informacje pozyskane z różnych źródeł
K_U03 potrafi samodzielnie interpretować źródła archeologiczne,
dobierać odpowiednie metody analityczne oraz prezentować
uzyskane wyniki w języku angielskim, w tym potrafi identyfikować
białe i polichromowane skały (marmury i inne kamienie) używane
w starożytności.
K_U13 potrafi odkrywać proste zależności między artefaktami a
przeszłymi procesami kulturowymi i społecznymi, ze szczególnym
uwzględnieniem obszaru śródziemnomorskiego
K_K04 potrafi krytycznie ocenić interpretację źródeł
archeologicznych i historycznych, ze świadomością
wieloaspektowego charakteru interpretacji
Kryteria oceniania
Oceniane będą przygotowanie oraz zaangażowanie w dyskusję nad omawianymi zagadnieniami
Zajęcia w wymiarze jednego semestru (30 godzin) kończą się egzaminem ustnym lub pisemnym.
Literatura
ASMOSIA I-XII. Proceedings of the International
Conferences of the Association for the Study of Marble
and Other Stones in Antiquity
Dworakowska, Quarries in Ancient Greece, Wrocław 1975.
Dworakowska, Quarries in Roman Provinces, Wrocław
1983.
A.M. Hirt, Imperial Mines and Quarries in the Roman
World. Organizational Aspects 27 BC – AD 235, Oxford
2010.
L. Lazzarini, Poikiloi lithoi, versiculores maculae: i marmi
colorati della Grecia antica, Pisa 2005.
D. Monna, P. Pensabene, Marmi dell’Asia Minore, Roma
1977.
P. Pensabene, Le vie del marmo, Roma 1994.
P. Pensabene, I marmi nella Roma antica, Roma 2013.
Russell, The Economics of the Roman Stone Trade. Oxford
2013.
4
M. Waelkens (ed.), Pierre éternelle. Du Nil au Rhin.
Carrières et préfabrication. Exposition Bruxelles 12
octobre au 2 décembre 1990, Bruxelles 1990.
J. B. Ward-Perkins, Marble in Antiquity. Collected Papers
of J. B. Ward-Perkins, London 1992.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: