Archeologia eksperymentalna - ceramika i żelazo 2800-DKCIŻ

Uwaga archeologów zwykle skupiona jest na opisie i analizie zabytkowych przedmiotów pod względem ich kształtu i zdobień. Nieporównywalnie mało uwagi zwraca się natomiast na zagadnienia technologiczne, który często pozostają niedokładnie rozpoznane. W czasie jednosemestralnych zajęć spróbujemy zatem omówić sposób wykonania niektórych przedmiotów - skupimy się na naczyniach glinianych i artefaktach żelaznych, choć w tym drugim przypadku główny nacisk zostanie położony na technologię produkcji żelaza, w mniejszym stopniu na techniki kowalskie.
Zajęcia podzielone będą na dwa etapy: teoretyczny i praktyczny (eksperymentalny).
Etap teoretyczny to kilka (około pięciu) zajęć z w sali, w trakcie których zaprezentowane zostaną podstawy naszej wiedzy o dawnym wytwórstwie żelaza i ceramiki.
W przypadku żelaza przedstawione zostaną środowiskowe uwarunkowania produkcji, charakterystyka procesu pozyskiwania żelaza, rodzaje pieców kotlinkowych, geneza hutnictwa na ziemiach polskich, główne centra hutnicze okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich, techniki kowalskie, zagadnienia społeczno-ekonomiczne.
W przypadku ceramiki, poznamy sposoby wytwarzania naczyń w różnych okresach i różne techniki garncarskie. Prześledzimy ciąg technologiczny produkcji naczyń począwszy od etapu pozyskania gliny i przygotowania masy garncarskiej, poprzez wylepienie (np. lepienie z taśm, obtaczanie i toczenie na kole, odciskanie w formie), opracowanie powierzchni oraz ozdobienie naczynia, a skończywszy na wysuszeniu i sposobach wypalania (palenisko, różne rodzaje pieców).
Uzupełnieniem części teoretycznej będzie etap praktyczny.
W przypadku żelaza przeprowadzona zostanie eksperymentalna próba pozyskania żelaza w piecu kotlinkowym, połączona z archeometrycznymi analizami składu chemicznego rudy, żużla, fragmentów glinianego szybu, a w przypadku sukcesu eksperymentu także pozyskanego żelaza. W trakcie zajęć praktycznych studenci wezmą udział w selekcji i prażeniu rudy, przygotowywaniu gliny, budowie pieca kotlinkowego, procesie redukcji żelaza oraz pobieraniu próbek. Eksperyment będzie miał miejsce w Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie przy udziale pracowników tej placówki.
W przypadku ceramiki będzie to próba samodzielnego lepienia naczyń z gliny, z tzw. wolnej ręki a więc bez użycia koła garncarskiego. Za wzór posłużą naczynia z terenów Mazur, Suwalszczyzny i Mazowsza z okresu wpływów rzymskich i wędrówek ludów (I-VII w n.e., kultura przeworska, kultura bogaczewska, kultura sudowska i grupa olsztyńska). Naczynia te następnie zostaną wypalone podczas zajęć przeprowadzonych również w pruszkowskim muzeum.