Władza, wojna, wymiana. Celtowie i Germanie w ostatnich wiekach przed Chrystusem 2800-DFWOJ
W okresie lateńskim (przedrzymskim), obejmującym w przybliżeniu pięć ostatnich wieków przed Chr., dochodziło nie tylko do licznych - znanych ze źródeł pisanych - migracji plemion barbarzyńskich, ale też do intensywnych przeobrażeń tych społeczności.
W przypadku Celtów w tym czasie wyłaniały się i zanikały kolejne ośrodki władzy, które kształtowały nowe polityczne byty i tożsamości. Jednocześnie obserwujemy militaryzację tej społeczności, co z archeologicznego punktu widzenia przejawia się w coraz liczniejszej frekwencji pochówków z bronią, która – obok funkcji czysto praktycznych – pełniła też istotną rolę symboliczną. Wszystko to, w uzupełnieniu o informacje ze źródeł pisanych, wskazuje na wyraźny wzrost znaczenia etosu wojownika u ówczesnych Celtów. Realizacją męskiej kariery stał się udział w kolejnych wyprawach o charakterze łupieżczym, a niekiedy wręcz kolonizacyjnym, co z kolei wiązało się zwykle z powstaniem nowego ośrodka władzy. Z drugiej strony, w świecie celtyckim pojawiają się też pierwsze zjawiska urbanizacyjne, tworzy się sieć dalekosiężnych powiązań, której celem jest m.in. handel produktami wyspecjalizowanego rzemiosła. Procesy te prowadzą do szybkiego rozwoju cywilizacyjnego i ekonomicznego Celtów. Wszystkie te zjawiska zachodziły nie bez związku z utrzymywaniem intensywnych kontaktów ze światem cywilizacji śródziemnomorskich.
Transformacje o podobnym charakterze zachodzą też z pewnym opóźnieniem wśród społeczności germańskich, ale proces ten ma inny przebieg i finał niż w przypadku Celtów.
Przedmiotem zajęć jest analiza i porównanie tych przemian, wraz z próbą określenia towarzyszących im mechanizmów społecznych i uwarunkowań historycznych, w jakich zachodziły. Analiza prowadzona jest na podstawie źródeł archeologicznych, z wykorzystaniem antycznych przekazów pisanych.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Poszerzona wiedza o archeologii Europy barbarzyńskiej w 2. połowie I. tysiąclecia przed Chr., a także w zakresie teorii nt. jej zróżnicowania etnicznego, form władzy i wewnętrznej struktury poszczególnych społeczności (K_W01; K_W02; K_W04; K_W11). Znajomość zaawansowanych metod analizy oraz interpretacji procesów przemian społecznych i gospodarczych, jakie zachodziły w obrębie społeczności barbarzyńskich w efekcie kontaktów ze światem śródziemnomorskim (K_W12; K_W13) oraz wiedza na temat zależności między osiągnięciami różnych dyscyplin naukowych w tym zakresie (K_W10).
Umiejętność samodzielnej analizy i interpretacji źródeł związanych z tematyką zajęć (K_U06, K_U07), w oparciu o aktualny stan wiedzy nad tymi zagadnieniami (K_U15).
Poszerzenie kompetencji w zakresie krytycznej oceny i wieloaspektowej interpretacji źródeł właściwych dla archeologii protohistorycznej (K_K01; K_K04), a także w zakresie rozumienia ich niepowtarzalnej wartości w poznaniu dziejów człowieka, (K_K03; K_K05).
Kryteria oceniania
- Aktywność na zajęciach
- Test pisemny pod koniec semestru
Literatura
Źródło antyczne:
- Gajusz Juliusz Cezar, "Wojna galijska", przeł i oprac. E. Konik, Biblioteka Narodowa II/186, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
Literatura uzupełniająca:
Bochnak T.
2013 Przyczyny zaniku ceramiki toczonej na ziemiach polskich w początkach i w. po Chr. –
zapomniany sekret, uwarunkowania społeczno-psychologiczne czy czynniki ekonomiczne?, „Wiadomości Archeologiczne” LXIV, 85-95.
2014 Importy celtyckie w kulturze przeworskiej i oksywskiej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim. Zróżnicowanie - drogi napływu - kontekst kulturowy, Rzeszów.
Buchsenschutz O., Gruel K., Lejars Th.
2012 The Golden Age of the Celtic Aristocracy in the Fourth and Third Centuries BC, "Annales. Histoire, Sciences Sociales" 67/2, 187-215.
Crumlin-Pedersen O., Trakadas A. (red.)
2003 Hjortspring. A Pre-Roman Iron Age warship in context, Roskilde.
Cunliffe B.
2003 Starożytni Celtowie, Warszawa.
Čižmář M., Kolníková E., Noeske H.-Ch.
2008 Němčice-Víceměřice – ein neues Handels- und Industriezentrum der Latènezeit in Mähren, „Germania” 86, 655-–700.
Fernández-Götz M.
2014 Identity and Power. The Transformation of Iron Age Societies in Northeast Gaul, Amsterdam Archaeological Studies 21, Amsterdam.
2015 Urban experiences in Early Iron Age Europe: Central places and social complexity, "Contributions in New World Archaeology" 9, 11-32.
Kontny B.
2003 Z motyką na słońce? Możliwości odzwierciedlenia instytucji drużyny w materiale archeologicznym, (in:) A. Bursche, R. Ciołek (ed.), Antyk i Barbarzyńcy. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Kolendo w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, Warszawa, 253-267.
Łuczkiewicz P.
2009 Ostgermanische Eliten der jüngeren vorrömischen Eisenzeit im Spiegel des archäologischen Fundgutes, (in:) M. Egg. D. Quast (ed.), Aufstieg und Untergang. Zwischenbilanz des Forschungsschwerpunktes »Studien Zu Genese und Struktur von Eliten in vor- Und frühgeschichtlichen Gesellschaften«, Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums 82, Mainz, 79-105.
Łuczkiewicz P., Terpolovskij R.W.
2012 Grób wojownika z młodszego okresu przedrzymskiego z miejscowości Mutyn na północno-wschodniej Ukrainie, „Materiały i Studia Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego” XXXIII, 155-174.
Rudnicki M.
2012 Pieniądz celtycki na Śląsku, (in:) W. Garbaczewski, R. Macyra (ed.), Pieniądz i banki na Śląsku. Studia nad dziejami pieniądza i bankowości w Polsce, Poznań, 33-68.
2014 Nowa Cerekwia. A Celtic Centre for Craft and Commerce of Interregional Importance North of the Carpathians, (in:) S. Berecki (ed.), Iron Age Crafts and Craftsmen in the Carpathian Basin. Proceedings of the International Colloquium from Târgu Mureş, 10–13 October 2013, Bibliotheca Mvsei Marisiensis, Seria Archaeologica VI, Târgu Mureş, 33–70.
Rustoiu A.
2015 The Celtic horizon in Transylvania. Archaeological and historical Evidence, (in:) S. Berecki, Iron Age settlement patterns and funerary landscapes in Transylvania (4th-2nd centuries BC), Catalogi Mvsei Marisiensis. Seria Archaeologica II, Târgu Mureş, 9-29.
Salač V.
2014 Oppida and urbanisation processes in Central Europe, (in:) M. Fernandez-Götz, H. Wendling, K. Winger (ed.), Paths to complexity. Centralisation and urbanisation in Iron Age Europe, Oxford - Philadelphia, 64-75.
Scheeres M. et al.
2014 “Celtic migrations”: Fact or fiction? Strontium and oxygen isotope analysis of the Czech cemeteries of Radovesice and Kutna Hora in Bohemia, "American Journal of Physical Anthropology" 155/4, 496-512.
Sievers S.
2006 Der Fernhandel am Ende der Latènezeit, (in:) C. Haselgrove (ed.), Celtes et Gaulois, l'Archéologie face à l'Histoire – Les mutations de la fin de l'âge du Fer. Actes de la table ronde de Cambridge 7-8 juillet 2005, Bibracte 12/4, Glux-en-Glenne, 66-81.
Stöllner Th.
2014 Between ruling ideology and ancestor worship: the 'mos maiorum' of the early Celtic 'hero graves’, (in:) Ch. Gosden, S. Crawford, K. Ulmschneider (ed.), Celtic Art in Europe: Making Connections, 119-136.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: