Psychologia procesów poznawczych I 2500-PL-PS-OB1L-2-OG

Celem wykładu jest zaznajomienie słuchaczy z historią, głównymi założeniami, metodami oraz współczesnym stanem wiedzy o procesach percepcji, uwagi i funkcji wykonawczych, myślenia i języka w ujęciu psychologicznym i neurokognitywistycznym (także z perspektywy rozwojowej).

Lista tematów

Wykład1. Wprowadzenie do psychologii procesów poznawczych i kognitywistyki. Historia dyscypliny. Najważniejsze założenia i paradygmaty badawcze (w tym pojęcie reprezentacji poznawczej, metafora komputerowa, problem relacji miedzy mózgiem a umysłem).

Wykład2. Metody badania w psychologii poznawczej. Eksperyment jako podstawowa metoda badania procesów poznawczych: najważniejsze zmienne zależne i typowe metody manipulacji eksperymentalnej. Pomiar czasu reakcji w badaniach procesów poznawczych: założenia, główne paradygmaty, interpretacja. Rola modeli komputerowych procesów umysłowych. Współczesne metody neurofizjologiczne i obrazowania aktywności mózgu (okulografia/eyetracking, EEG/ERP/ERO, fMIRI, NIRS i in.) w badaniach procesów poznawczych.

Wykłady3-4. Percepcja. Funkcjonalna i biologiczna organizacja systemów zmysłowych. Główne problemy badania percepcji: bodziec proksymalny a bodziec dystalny, rekonstrukcja bodźca, qualia. Neuronalne podstawy percepcji wzrokowej. Rozpoznawanie przedmiotów i spostrzeganie w trzech wymiarach jako podstawowe funkcje systemu percepcyjnego. Rola procesów "z dołu do góry" i " z góry do dołu". Najważniejsze teorei percepcji: psychologia postaci i teorie konstruktywistyczne, teoria ekologiczna J. Gibsona, obliczeniowa teoria D. Marra, teoria dwóch systemów percepcyjnych. Wyspecjalizowane systemy percepcji: percepcja twarzy i percepcja ruchu biolologicznego.

Wykłady5-6. Procesy kontroli poznawczej 1: Uwaga. Organizacja systemu kontrolno-uwagowego w koncepcjach A. Baddleya, M. Posnera i Cowana. Selekcja informacji: konsekwencja niedoskonałości systemu poznawczego vs. podstawowy wymóg spójnego działania - podstawowe pojęcia, teorie, badania. Kiedy uwaga jest szczególnie wyczulona, a kiedy zawodzi: zjawiska "mrugnięcia uwagi", "ślepoty na zmianę", wyczulenie na ruch biologiczny i bodźce zagrażające. Uwaga skierowana na przedmiot: system śledzenia obiektu (object tracking system), teoria integracji cech i teoria folderów obiektów A. Triesman i wsp.

Wykład7. Reprezentacja wiedzy - wprowadzenie. Różne formy reprezentacji: reprezentacje symboliczne i niesymboliczne, reprezentacja wyobrażeniowa/analogowa, reprezentacje językowe, reprezentacje deklaratywne i proceduralne. Intencjonalność reprezentacji.

Wykłady8-9. Kategorie i pojęcia. Dlaczego reprezentacje kategorialne są obecne na każdym etapie poznania (przykłady). Kategoryzacja obiektów. Rola "naiwnych teorii" w kategoryzacji. Wiedza w podstawowych dziedzinach poznania, jej ewolucyjne i rozwojowe źródła oraz podstawy mózgowe: "teoria umysłu" i poznanie społeczne, rozumienie przyczynowości, poznanie liczbowe i przestrzenne. Procesy pojęciowe a procesy uwagowe. Specyficzne zaburzenia związane z deficytami funkcjonowania systemu pojęciowego: autyzm, syndrom Williamsa, dyskalkulia .

Wykłady 10-11. Myślenie, wnioskowanie, rozwiązywanie problemów. Myślenie algorytmiczne i heurystyczne. Eksperci i nowicjusze. "Modele umysłowe" jako podstawowe reprezentacje poznawcze wykorzystywane w procesach myślenia. Analogia jako narzędzie myślenia. Wnioskowanie o prawdopodobieństwie. Typowe błędy i zniekształcenia procesów myślenia i wnioskowania. Teorie dwóch systemów myślenia.

Wykład12. Procesy kontroli poznawczej 2: Funkcje wykonawcze (zarządcze) i podejmowanie decyzji. Procesy automatyczne i kontrolowane. Hamowanie, przełączanie, planowanie. "Zimne" i "gorące" funkcje wykonawcze oraz rola czynników racjonalnych i emocjonalnych w podejmowaniu decyzji. Mózgowa organizacja (rola płatów czołowych, i ciemieniowych oraz struktur podkorowych) funkcji wykonawczych i decyzyjnych. Rozwój i dojrzewanie systemu wykonawczego. ADHD jako typowe zaburzenie systemu wykonawczego.

Wykład13-14. Poznawcza psychologia języka: podstawowe teorie i badania. Czym język różni się od innych systemów komunikacji. najważniejsze poziomy przetwarzania języka naturalnego. Klasyczna psycholingwistyka N. Chomsky'ego i jej alternatywy. Procesy analizy fonematycznej. Rozwój językowy: wrodzone reguły, czy uczenie się statystyczne? Mózgowe podstawy języka. Język a poznanie i rozwój poznawczy: język a funkcje wykonawcze, język a reprezentacje pojęciowe, hipoteza Whorfa we współczesnych badaniach.

Wykład15. Alternatywne modele poznania. Poznanie ucieleśnione, usytuowane i ugruntowane. (Niesymboliczne) modele obliczeniowe: sieci neuronalne i modelowanie bayesowskie. Radykalnie kulturowo-społeczne modele poznania.

Zakładane nakłady pracy studenta:
udział w wykładzie - 30 h
przygotowanie do egzaminu:
powtórzenie materiału z wykładu - 30 h
zapoznanie się z literaturą obowiązkową (o. 500 stron) - 30 h
zapoznanie się z wybraną literaturą pomocniczą - 25 h
konsultacje, egzamin - 5h