Kryminologia 2200-1W067N
Wykład adresowany jest do studentek i studentów zainteresowanych prawem karnym, odpowiedzią na pytanie kiedy i dlaczego prawo karne jest skuteczne, źródłami i miejscem patologii, dewiacji i przestępstwa w życiu społecznym.
Wykład ma za zadanie:
• przedstawić systematyczną wiedzę potrzebną do zaliczenia przedmiotu.
• Zapoznać studentki/studentów z podstawową wiedzą na temat badań, teorii i praktyki badań kryminologicznych i ich znaczenia dla prawidłowej aplikacji prawa karnego.
• Zaprezentować wiedzą na temat tworzeniu, łamaniu i wdrażaniu prawa.
• Wyjaśnić od czego zależy ilość popełnianych przestępstw? Jak i w czyim interesie produkuje się dewiantów i jak skutecznie przeciwdziała się przestępstwom.
Na wykładzie omówione zostaną główne nurty teoretycznej i badawczej myśli kryminologicznej, odnośnie etiologii kryminalnej, czyli nauki o przyczynach przestępczości i innych zachowań dewiacyjnych. Przedstawione zostaną podstawowe informacje o źródłach wiedzy na temat zasięgu zachowań kryminalnych (statystyka i dynamika przestępczości), sposobach gromadzenia danych (techniki badań kryminologicznych i wiktymologicznych) i strategiach przeciwdziałania przestępczości.
Wykład z kryminologii rozwija i wzmacnia krytyczne i analityczne myślenie. Daje umiejętność łączenia wiedzy z innych przedmiotów i analizowania przepisów prawa ze zrozumieniem ich treści. Uświadamia, iż prawo karne jest tylko jedną z form kontroli zachowań społecznych i wskazuje kiedy korzystanie z tego prawa bywa korzystne.
Studentki i studenci uczestniczący w wykładzie pogłębią swoją praktycznę wiedzę z zakresu także prawa karnego, procedury karnej i prawa karnego wykonawczego. Zdobędą umiejętność świadomego, krytycznego analizowania informacji medialnych odwołujących się do prawa karnego i polityki karnej. Zrozumieją jak zmienne jest w czasie i przestrzeni pojęcie przestępstwa i patologii. Nauczą się krytycznie analizować dane statystyczne dotyczące przestępczości. Będą również w stanie z wykorzystać perspektywę kryminologiczną przy karnoprawnej ocenie bytu bądź braku czynu przestępnego
Kryminologia jest nauką o tworzeniu, łamaniu i wdrażaniu prawa. Pozwala zrozumieć kiedy prawo karne może skutecznie przeciwdziałać przestępstwu. Uczy myślenia krytycznego. Poszerza horyzonty i odpowiada na pytanie, co łączy studenta/studentkę z przestępcą, przestępcę ze świętym i bohaterem walki z uprzedzeniami, a prawo z socjologią i psychologią społeczną. Dostarcza wiedzy o sposobach konstruowania czynów przestępnych. Wyjaśnia, jak i w zależności od czego zmienia się definicja i treść patologii społecznej. Tłumaczy jak i dlaczego powstają teoretyczne objaśnienia zjawisk określanych mianem przestępstw i tych uznanych za patologię oraz jak wpływa to na wymiar sprawiedliwości. Wskazuje jak warunki społeczne wpływają na sposoby objaśniania źródeł przestępczości. Uczy analizy przepisów prawa karnego i praktyki penalnej. Daje praktyczną umiejętność posługiwania się podstawowymi koncepcjami kryminologicznymi w rozważaniu zagadnień z zakresu prawa karnego i prawa karnego wykonawczego.
Kryminologia jest nauką o tworzeniu, łamaniu i wdrażaniu prawa. Pozwala zrozumieć kiedy prawo karne może skutecznie przeciwdziałać przestępstwu. Uczy myślenia krytycznego. Poszerza horyzonty i odpowiada na pytanie, co łączy studenta/studentkę z przestępcą, przestępcę ze świętym i bohaterem walki z uprzedzeniami, a prawo z socjologią i psychologią społeczną. Dostarcza wiedzy o sposobach konstruowania czynów przestępnych. Wyjaśnia, jak i w zależności od czego zmienia się definicja i treść patologii społecznej. Tłumaczy jak i dlaczego powstają teoretyczne objaśnienia zjawisk określanych mianem przestępstw i tych uznanych za patologię oraz jak wpływa to na wymiar sprawiedliwości. Wskazuje jak warunki społeczne wpływają na sposoby objaśniania źródeł przestępczości. Uczy analizy przepisów prawa karnego i praktyki penalnej. Daje praktyczną umiejętność posługiwania się podstawowymi koncepcjami kryminologicznymi w rozważaniu zagadnień z zakresu prawa karnego i prawa karnego wykonawczego.
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Po zakończonym wykładzie z kryminologii student/studentka będą potrafili:
Wiedza:
1) Przedstawić powody kryminalizacji określonych zachowań.
2) Wykazać się wiedzą na temat teorii kryminologicznych i poddać krytycznej refleksji sposoby objaśniania źródeł zachowań zakazanych oraz ich wpływ na politykę kryminalną.
3) Zaprezentować znajomość kryminologicznych i wiktymologicznych sposobów objaśniania zjawisk definiowanych jako patologiczne.
Umiejętności:
1) Wykorzystać konkretne teorie kryminologiczne przy analizowaniu przyczyn i sposobów zapobiegania konkretnym zachowaniom dewiacyjnym.
2) Dokonać krytycznej analizy danych statystycznych i opisowych dotyczących przestępczości.
3) Poddać krytycznej analizie zależności między wykorzystaniem pozakarnych form kontroli społecznej, a statystyczną skalą przestępczości.
Postawy:
1) Zrozumieć, iż decyzje czy mamy do czynienia z przestępstwem i wymierzanie sprawiedliwości nie jest proste i jednoznaczne, mimo, że określone przez prawo.
2) Zrozumieć ograniczoną rolę prawa karnego w możliwości rozwiązywania problemów społecznych.
Zrozumieć ograniczenia i wyzwania jakie stoją przed kryminologią, aby pogłębiać wiedzę na temat warunków, w których dochodzi do definiowania zachowania jako dewiacyjne/przestępcze i jednocześnie nie służyć usprawiedliwianiu wykorzystywania i nadużywania prawa karnego i polityki karnej do bieżącej polityki.
Kryteria oceniania
Wykład prowadzony jest metodą interaktywną z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych. Jest formą dyskusji/dyskursu ze studentkami/studentami. Dzięki temu zajęcia są żywe i na bieżąco pozwalają sprawdzić, czy zamierzony cel dydaktyczny zajęć zostaje osiągnięty. Duża ilość osób nie pozwala jednak, aby wyłącznie w tej formie rzetelnie sprawdzić wiedzę uczestniczek/uczestników.
Stąd podstawą zaliczenia wykładu jest: (1) aktywne uczestnictwo w zajęciach (55%). (2) Esej zaliczeniowy (45%) [max. 9 200 znaków ze spacjami; nie licząc przypisów i bibliografii. Bibliografia musi zawierać imię i nazwisko Autora/Autorki/Autorów, tytuł, wydawnictwo, miejsce wydania, rok wydania, strony cytowane. To samo dotyczy materiałów z internetu. Te dodatkowo muszą zawierać pełen adres internetowy i datę dostępu].
Esej powinien być napisany na podstawie wybranej teorii kryminologicznej oraz przeczytanej lektury [na temat: co to jest przestępstwo, jakie są jego źródła, dlaczego ludzie dopuszczają się przestępstw, jak im przeciwdziałać [tu w grę wchodzą np: przemoc w rodzinie, zgwałcenie, seksualne wykorzystanie dzieci, handel ludźmi, aborcja, wypadki drogowe, przestępstwa władzy, kradzieże z włamaniem, zmuszanie, uporczywe nękanie, kazirodztwo, pomoc przy samobójstwie] i na ile (o ile w ogóle) nadaje się do tego kodeks karny; czym jest przemoc instytucjonalna i jakie są środki jej zapobiegania.
Teoria kryminologiczna nie służy do naciągania pod nią rzeczywistości, lecz do lepszego zrozumienia procesu społecznego, który stoi za zjawiskiem kryminalizowanym. Powodów kryminalizowania lub/i występowania kryminalizowanego zjawiska
(3) Osoby, które do końca wykładów w semestrze zimowym nie oddadzą eseju będą mogły podejść do kolokwium zaliczeniowego. Z prezentowanych na kolokwium 3 tematów trzeba będzie wybrać 1 i w ciągu godziny pisemnie temat opracować. W trakcie kolokwium studenci/studentki mogą korzystać z pomocy naukowych w postaci: podręcznika, notatek, aktów prawnych. Tematy będą wymagały pokazania toku myślenia i prezentacji argumentów.
(4) Ewentualny egzamin poprawkowy dla osób, których esej lub kolokwium nie zostaną zaliczone, o ile poprawiających będzie mniej niż 5 osób będą mogły zdawać egzamin poprawkowy ustnie.
Na egzaminie obowiązuje podręcznik Błachut & al. oraz znajomość 3 lektur z wykazu lektur i umiejętność krytycznego ich omówienia. Termin egzaminu może być ustalony w czasie dogodnym dla osoby zdającej.
Praktyki zawodowe
Nie są wymagane
Literatura
Błachut, J. Gaberle A. Krajewski, K., Kryminologia, Infortrade, Gdańsk 1999 i wyd. n.
Bauman, Z., Globalizacja, tłum. E. Klekot, PIW Warszawa 2000.
Bauman., Z. Obcy u naszych drzwi, tłum. W. Mincer, PWN Warszawa 2016.
Becker, G, Dar strachu, tłum. A. Janowski, Media Rodzina, Poznań, 1998.
Becker, H.S, Outsiderzy. Studia z socjologii dewiacji, tłum. O. Siara, PWN Warszawa 2009.
Bourdieu, P, Męska dominacja, tłum. L. Kopciewicz, Oficyna Naukowa Warszawa 2004.
Cathcart, T, Dylemat wagonika, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, PWN, Warszawa 2013.
Christie, N., Granice cierpienia, tłum. L. Falandysz, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982.
Christie, N., Dogodna ilość przestępstw, tłum. M Płatek, Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej, Warszawa 2004.
Dziewanowska, M., Przeciwdziałanie wykorzystywania dzieci do prostytucji w świetle artykułu 199 § 3 kodeksu karnego, [w:] Księga Pamiątkowa Profesor Eleonory Zielińskiej, Warszawa 2016.
Dziewanowska, M., Prawo i narzędzia systemowe w procesie readaptacji i usamodzielnienia wychowanek i wychowanków opuszczających placówki resocjalizacyjne z uwzględnieniem specyfiki Warszawy, wydawnictwo internetowe: http://www.podrugie.pl/wp-content/uploads/2015/12/PROGRAM-POZYTYWNEJINTEGRACJI.pdf, 2015
Dziewanowska, M., Profil sprawcy, profil ofiary. Przestępstwo współżycia z osobą małoletnią poniżej 15 roku życia, Archiwum Kryminologii, tom XXXIV, Wydawnictwo Tekst Sp. z o.o., Warszawa, 2013: 367-399
Ejchart M., Fajst M., Niełaczna M., Wykonanie kary dożywotniego pozbawienia wolności. Gdzie jest koniec? Prezentacja wyników badań przeprowadzonych w 2012 roku; [w:] Marzec-Holka K., Mirosław-Nawrocka K., Moleda J., Współczesne uwarunkowania i wzory procesów resocjalizacji, reintegracji, inkluzji, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2014, s. 189-223
Fajst M., Gutkowska A.: Problematyka rozmieszczania skazanych w świetle kulturowych aspektów obecności cudzoziemców w polskich zakładach karnych, Archiwum Kryminologii, XXXVI, 2014, s. 293-324
Falandysz, L. W kręgu kryminologii radykalnej. Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
Foucault, M., Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Spacja Aletheia, Warszawa 1993 i wyd. n.
Gilligan, J, Wstyd i przemoc, tłum. A. Jankowski, Media Rodzina, Poznań 2001.
Gruszczyńska, B, Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty prawnokryminologiczne, Woter Kluwers, Warszawa 2007.
Gutkowska, A., Kulturowa przemoc ze względu na płeć. „Archiwum Kryminologii” 2013, nr XXXV.
C. Hale & al. Criminology 2nd ed., Oxford University Press, Oxford 2009
Krajewski, K. (red.) Nauki penalne wobec problemów współczesnej przestępczości. Oficyna, Warszawa 2007.
Lernell L., Rozważania o przestępstwie i karze na tle zagadnień współczesności, Warszawa 1975
Lernell L., Współczesne zagadnienia polityki kryminalnej. Problemy kryminologiczne i penologiczne, Warszawa 1978
Levitt, S.D., Dubner, S.J., Freakomania, tłum. A. Sobolewska, Helion, Gliwice 2005.
Majewski, J., Okoliczności wyłączające bezprawność czynu, a znamiona subiektywne, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Milgram, S., Posłuszeństwo wobec autorytetu, tłum. M. Hołda, WAM, Kraków 2008
Pipher, M., Ocalić Ofelię. Media Rodzina of Poznań. Poznań 1999. Rozdz.II. Zagadnienia teoretyczne dla Twojego dobra: 30-50; Rozdz. XI. Seks i przemoc: 255-291.
Płatek, M., Skandynawskie Systemy Penitencjarne. Na tle polityk kryminalnej, karnej i penitencjarnej. Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
Płatek, M., Przestępstwo znęcania. Przyczyny i skutki zarządzania ekscesem, w: Znęcanie się, red. Marek Mozgawa, Wolters Kluwer Warszawa 2020, s. 421-464 [rozdział w monografii]
Płatek, M., Negatywne skutki iluzji terapii. Uwagi o stosowaniu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, „Państwo i Prawo” 2020, nr 11, str. 93 -108
Płatek, M. Komu służy małżeństwo, [w:] Wokół kryzysu praworządności, demokracji i praw człowieka, red. A. Bodnar, A. Ploszka, Wolters Kluwer 2020, s. 572-589.
Płatek, M. OPINIA prawna dla Sejmu na temat: Opinia w przedmiocie pojęcia gwałtu (przestępstwa zgwałcenia) w kontekście prawa Unii Europejskiej oraz ratyfikowanej przez Polskę Konwencji Stambulskiej (14/02/2020) http://orka.sejm.gov.pl/rexdomk8.nsf/0/EB55C1136FABB1F0C1258232004C80B4/%24File/i331-18A.rtf. [dostęp: 16.05.2021]
Płatek, M. Kreowanie „Groźnych, niebezpiecznych i złych. (Creating the dangerous and the bad); „Archiwum Kryminologii“, 2019 t. XLI Nr 1, s. 125-217;
Płatek, M., Co jest sprawiedliwe, w: Solidarność 2.0, czyli demokracja jako forma życia, red. Jan Sowa, Biennale, Warszawa 2019, s. 157-181
Płatek, M., Miejsce kobiety w prawie, czyli o pozornej neutralności prawa, [w:] Między tradycją, a nowoczesnością. Prawo polskie w 100-lecie odzyskania niepodległości, red. Ł. Pisarczyk, Wolters Kluwer, Warszawa 2019, s. 76-103.
Płatek, M., Czy kobieta może być bohaterką? Nowe przebudzenie kobiet, w: Bohaterowie i Antybohaterowie Współczesnej Europy, Oświęcim 2018, s. 23-48
Płatek, M., Zgwałcenie. Gdy termin nabiera nowej treści. Pozorny brak zmian i jego skutki [Rape. When an Old Term Acquires a New Meaning. A Consequence of False Sameness], „Archiwum Kryminologii” 2018, XL, s. 263-326.
Płatek, M. Prawna natura samobójstwa. Od anomii po autonomię, w: Samobójstwo, red. M. Mozgawa, Wolters Kluwer, Warszawa 2017, s. 223-266
Płatek, M., Wolność słowa – ujęcie prawnokarne, w: Norma Kodyfikacyjna Prawa Karnego, Tom XLIII Księga Jubileuszowa Profesora Tomasza Kaczmarka, red. J. Giezek, D. Gruszecka, T. Kalisza, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017, s. 451-464;
Płatek, M., Kryminologia feministyczna w dobie postmodernizmu, w: Od szkoły klasycznej do neoklasycznej w prawie karnym, red. J,. Widacki, Oficyna Wydawnicza Krakowskiej Akademii im Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2016, s. 97-130.
Płatek, M., Kodeksowe ujęcie kazirodztwa – pozorny zakaz i pozorna ochrona, red. M. Mozgawa, Warszawa 2016, s. 124-163.
Płatek, M, The philosophical roots of punishment in modern criminal law and its practical limits (with special regard to foreign cultures and terrorism). „Studia Iuridica” 2016, s. 134-153;
Płatek, M. Sztuka ukarana, [w]: Granice wolności, red. Alicja Bartuś, wyd. Urząd Miasta Oświęcim, Oświęcim 2015, s. 67-84.
Płatek, M., Karnoprawne aspekty mowy nienawiści, a mediacja. O możliwości spotkania przeciwieństw, w: Antropologia mediacji, red. M. Tabernacka, ATUT Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2015, s. 105-127.
Płatek, M, Eutanazja – Etikettenschwindel a prawo do dobrej śmierci, w: Eutanazja, red. M. Mozgawa, Warszawa, Wolters Kluwer SA 2015, s. 34-64.
Płatek, M, Dwa razy Lombroso, czyli o skutkach różnic w podejściu kryminologii pozytywistycznej i kryminologii feministycznej, „Archiwum Kryminologii” 2014 Nr XXXVI, Warszawa 2015, s. 31-74.
Płatek, M., Genderowe ujęcie zjawiska prostytucji. Aspekty kryminologiczne, [w:] Prostytucja, red. M. Mozgawa, LEX, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 226-254
Płatek, M. Niebezpieczni w prawie karnym – legal fiction czy fiction of reality?, [w:] Między nauką a praktyką prawa karnego. Księga jubileuszowa profesora Lecha Gardockiego, red. Z. Jędrzejewski, M. Królikowski, Z. Wiernikowski, S. Żółtek, Wyd. Beck, Warszawa 2014, s. 273-294.
Płatek, M., Genderowe ujęcie zjawiska prostytucji. Aspekty kryminologiczne, [w:] Prostytucja, red. M. Mozgawa, LEX, Wolters Kluwer, Warszawa 2014, s. 226-254.
Płatek, M., Prawo i jego interpretacja w świetle zbrodniczych działań „na korzyść społeczeństwa” oraz „higieny rasy”, [w:] Postęp i Higiena/Progres and Hygiene, ed by A. Rottenberg, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki Warszawa 2014, s. 104-117.
Płatek, M., Matka prawnie uregulowana – bioetyka i prawo do życia, w: Prawa człowieka wobec rozwoju biotechnologii, red Lena Kondratiewa-Bryzik, Katarzyna Sękowska-Kozłowska, Lex Wolters Kluwer business, Warszawa 2013, s. 209-228.
Płatek, M., Poland: The Political Legacy and Penal Practice, w: Punishment in Europe. A Critical Anatomy of Penal Systems, ed. By Vinzenzo Ruggiero, Mick Ryan, Pelgrave Macmillan, New York 2013, s. 183-205.
Płatek, M., Współczesne zagadnienia kryminalizacji i penalizacji przestępstw seksualnych, [w]: Granice kryminalizacji i penalizacji, red. Stanisław Pikulski, Marta Romańczuk-Grącka, Elset, Olsztyn 2013, s. 301-319.
Płatek, M., Przeciwdziałanie wtórnej wiktymizacji ofiar zgwałcenia, w: Wiktymizacja wtórna. Geneza, istota i rola w przekształceniu polityki traktowania ofiar przestępstw, red. L. Mazowiecka, LEX a Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 80-108.
Płatek, M., Zabójstwa na tle honoru. Problem wyznania czy dyskryminacji ze względu na płeć, w: Prawne granice wolności sumienia i wyznania, red. R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, L. Kondratiewa-Bryzik, Monografie LEX, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2012, s. 287-311.
Płatek, M., Przestępstwo zgwałcenia w świetle prawa i z perspektywy osób poszkodowanych, w: Dość milczenia. Przemoc seksualna wobec kobiet i problem gwałtu w Polsce, red. J. Piotrowska, A. Synakiewicz, Fundacja Feminoteka, Warszawa 2012, s. 23-43.
Płatek, M., Tryptyk obyczajowy: zgwałcenie, kazirodztwo, prostytucja, w: Tożsamość polskiego prawa karnego, red. S. Pikulski, M. Romańczuk-Grącka, B. Orłowska-Zielińska, Olsztyn 2011, s. 258-292
Płatek, M., Granice prizonizacji. Sens i bezsens kar w warunkach globalizacji, w: Prawo w dobie globalizacji, red. T. Giaro, Liber, Warszawa 2011, s. 211-22.
Płatek, M., Kryminologiczno-epistemologiczne i genderowe aspekty przestępstwa zgwałcenia. “Archiwum Kryminologii “, t. XXXII, 2011, p. 349-382.
Płatek, M., WikiLeaks, cyberprzestępczość i seks. Refleksje wokół problemu dogodnego wroga, w: Problemy prawa karnego polskiego i obcego w ujęciu historycznym, praktycznym i teoretycznym. Część trzecia. Red. Beata T. Bieńkowska, Dariusz Szafrański, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 205-222
Płatek, M., Pozorna ochrona dziecka przed wykorzystaniem seksualnym (po nowelizacji k.k.), „Państwo i Prawo” 2011, nr. 2, p. 3-18
Płatek. M., Społeczno-prawne determinanty zróżnicowania polityki penitencjarnej na przykładzie Holandii, Szwecji, Finlandii, „Studia Iuridica” XLVIII/2008 s. 349-371.
Steele, C., Whistling Vivaldi; How stereotypes Affect Us and What We Can Do, New York, 2011.
Szasz, T., The Myth of Mental Illness, New York 2010
Szerer M., Karanie a humanizm, Warszawa 1964
Utrat-Milecki J., Podstawy penologii. Teoria kary, Warszawa 2006
Warylewski J., Kara. Podstawy filozoficzne i historyczne, Gdańsk 2007
Wilkinson, R., Pickett, K., Duch równości. Tam, gdzie panuje równość, wszystkim się żyje lepiej; tłum. P. Listwan, Wydawnictwo Czarna Owca, warszawa 2011,
Wróblewski B., Socjologja kar, t.1 i t. 2, Wilno 1926
Zimbardo, P, Efekt Lucyfera, tłum. A. Cybulko i in., PWN, Warszawa 2008,
Konstytucja RP
Europejska Konwencja Praw Człowieka
Kodeks karny,
Kodeks postępowania karnego,
Kodeks karny wykonawczy
Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Kodeks postępowania Cywilnego
Ustawa z 22 listopada 2013 roku o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób sprawców (Dz. U. 2014, poz. 24) i inne akty prawne oraz
orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, ETPCz i innych sądów
Aktualny rocznik statystyczny
Dodatkowe teksty podawane będą na bieżąco na potrzeby bieżących zajęć
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: