Comparative Tort Law 2200-1S258-ERA

1. Wprowadzenie. Monistyczne i dualistyczne systemy odpowiedzialności odszkodowawczej. Podstawowe tradycyjne systemy prawa deliktów (tzw. zamknięty i otwarty system prawa deliktów). Rozwiązania prawa rzymskiego, a rozwiązania prawa kontynentalnego oraz systemu prawnego common law. Globalizacja i europeizacja prawa deliktów (projekty Principles of European Tort Law oraz Draft Common Frame of Reference).
2. Podstawowe przesłanki i ograniczenia normatywne odpowiedzialności deliktowej za czyn własny wykształcone w rozwoju dziejowym. Społeczne uzasadnienie odpowiedzialności deliktowej. Deliktowa odpowiedzialność cywilna a odpowiedzialność kontraktowa (w tym możliwość istnienia zbiegu odpowiedzialności).
3. Rozumienie bezprawnego wyrządzenia szkody (damnum iniuria datum) w prawie rzymskim i jej rozwój w europejskiej tradycji prawnej. Pojęcie winy jako przesłanki odpowiedzialności deliktowej za czyn własny oraz jej elementy. Pojęcie bezprawności i jej źródła (w tym wpływ istnienia bezprawności w prawie karnym na odpowiedzialność cywilną). Bezprawność kontraktowa a bezprawność deliktowa. Tzw. bezprawność względna w prawie deliktów.
4. Odpowiedzialność deliktowa za zaniechanie (na przykładzie odpowiedzialności cywilnej za nieudzielenie pomocy). Obowiązki ostrożności w prawie deliktów (konstrukcja i zakres).
5. Bezprawność działania lub zaniechania wywołującego zagrożenie szkodą a prawo deliktów. Roszczenia prewencyjne w prawie deliktów.
6. Okoliczności uchylające bezprawność (tzw. kontratypy). Działanie na własne ryzyko.
7. Pojęcie winy rozumianej subiektywnie. Poczytalność, jako przesłanka przypisania odpowiedzialności na zasadzie winy. Elementy winy (wina umyślna, rażące niedbalstwo, wina nieumyślna). Należyta staranność i sposoby jej wyznaczania. Staranność podmiotów profesjonalnych.
8. Koncepcje związku przyczynowego na przykładzie koncepcji adekwatnego związku przyczynowego. Interferencja między adekwatna przyczynowością a winą. Odpowiedzialność w razie niepewności związku przyczynowego. Różne rodzaje przyczynowości (w tym tzw. przyczynowość alternatywna, kumulatywna i wyprzedzająca). Wielość sprawców szkody i jej konsekwencje.
9. Szkoda jako przesłanka odpowiedzialności deliktowej. Rodzaje szkody wykształcone
w rozwoju dziejowym i sposoby jej naprawienia (ze szczególnym uwzględnieniem szkody majątkowej, szkody niemajątkowej oraz tzw. pure economic loss). Sposoby określenia wysokości szkody oraz dyferencyjna metoda jej wyznaczania (na przykładach szkody wynikającej w wypadków komunikacyjnych oraz szkody niemajątkowej najbliższych członków rodziny osób bezpośrednio poszkodowanych).
10. Skutki przyczynienia się poszkodowanego do szkody. Obowiązek dłużnika zmniejszenia szkody, która wystąpiła po jego stronie.
11. Odpowiedzialność cywilna niezależna od winy (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, odpowiedzialność absolutna). Przypadki i granice zastosowania (na przykładzie odpowiedzialności za wypadki komunikacyjne oraz konstrukcji effusum vel deiectum).
12. Odpowiedzialność deliktowa za osoby trzecie. Odpowiedzialność za osoby małoletnie i osoby z zaburzeniami psychicznymi. Zakres odpowiedzialności za czyny osób podwładnych (na przykładzie rozwoju historycznego odpowiedzialności lekarzy).
13. Dziedziczenie roszczeń deliktowych (na przykładzie dziedziczności roszczeń o naprawienie szkody niemajątkowej w rozwoju dziejowym oraz dostrzegalnych w tym zakresie tendencji zmian).
14. Przedawnienie i wygaśnięcie roszczeń deliktowych.
15. Alternatywne systemy kompensacji szkód (na przykładzie odpowiedzialności za zdarzenia medyczne).

Rodzaj przedmiotu

fakultatywne

Tryb prowadzenia

w sali

Założenia (opisowo)

Studenci decydujący się na udział w konwersatorium powinni posiadać podstawową wiedzę na temat prawa zobowiązań, w tym przede wszystkim prawa deliktów. Dotyczy to zarówno podstawowej podręcznikowej wiedzy z zakresu rzymskiego prawa zobowiązań oraz jego recepcji w europejskiej tradycji prawnej, jak i obecnie obowiązujących rozwiązań prawa polskiego. W tym ostatnim zakresie powinni mieć za sobą uczestnictwo w zajęciach poświęconych tematyce prawa deliktów w ramach wykładu oraz ćwiczeń z prawa cywilnego cz. IIa lub w nich aktualnie uczestniczyć. Uczestnicy kursu powinni mieć też generalną wiedzę o podstawowych systemach prawnych wyróżnianych w krajach europejskich w zakresie prawa prywatnego (tzw. systemy romańskie, germańskie, mieszane oraz system common law). Prawo deliktów jest nieodłącznie powiązane z zagadnieniami odpowiedzialności odszkodowawczej i jest uważane za najbardziej teoretyczny oraz najtrudniejszy dział prawa zobowiązań. Stąd niezwykle często jest także omawiane na seminariach z zakresu prawa prywatnego. Jego znajomość jest nieodłącznym elementem pracy każdego prawnika praktyka, który styka się na co dzień w swojej pracy zawodowej z różnorodnymi kwestiami związanymi z pozakontraktową odpowiedzialnością odszkodowawczą. Konwersatorium jest przeznaczone dla studentów III, IV i V roku studiów prawniczych. - W przypadku studentów III roku konwersatorium ma m.in. umożliwić im utrwalenie i rozszerzenie wiedzy z zakresu prawa deliktów pod kątem lepszego przygotowania się do egzaminu z prawa cywilnego cz. IIa. Jest to bowiem najszerszy i niewątpliwie najtrudniejszy dział omawiany na zajęciach w ramach części ogólnej prawa zobowiązań, a zarazem typowa sfera pytań egzaminacyjnych. Na podstawie rozwiązywanych podczas zajęć kazusów konwersatorium ma umożliwić studentom rzeczywiste zrozumienie najtrudniejszych koncepcji teoretycznych związanych z prawem deliktów oraz dostrzec ich genezę i rozwój dziejowy. - W przypadku studentów IV roku konwersatorium ma m.in. umożliwić im poznanie z szerszej perspektywy tych zagadnień, którymi zajmować się będą w ramach seminariów z zakresu prawa prywatnego. Ponadto ma ułatwić im sprecyzowanie zainteresowań naukowych związanych z prawem odszkodowawczym, pomóc w wybraniu tematu ewentualnej pracy magisterskiej, a także umożliwić zebranie ewentualnej literatury i orzecznictwa niezbędnej do przygotowania takiej pracy. - W przypadku studentów V roku konwersatorium będzie szczególnie przydatne dla osób przygotowujących prace magisterskie z szeroko rozumianego prawa deliktów, gdyż umożliwi im zapoznanie się z rozwiązaniami przyjmowanymi w innych systemach prawnych oraz ich genezy. Ułatwi również zebranie literatury i orzecznictwa przydatnego do przygotowania rozdziałów historycznego i prawnoporównawczego takiej pracy, a także umożliwi zaprezentowanie w ramach konwersatorium jej podstawowych założeń. - Ponadto konwersatorium przeznaczone jest dla osób chcących kontynuować po studiach pracę naukową w postaci studiów doktoranckich z zakresu prawa prywatnego. Konwersatorium ma umożliwić im zaznajomienie się z prawem porównawczym jako niezbędną im w przyszłości metodą prowadzenia badań naukowych oraz nabycie wiedzy z zakresu omawianej na konwersatorium problematyki.

Koordynatorzy przedmiotu

Witold Borysiak

Efekty kształcenia

Wiedza:
Studenci zapoznają się z poglądami doktryny i orzecznictwa państw europejskich odnoszącymi się do podstawowych rozwiązań prawa deliktów oraz zdobędą wiedzę o poszczególnych rozwiązaniach zagranicznych systemów prawnych w tym zakresie. Będą w stanie wskazać, jakie czynniki prowadziły do powstawania różnic w poszczególnych systemach prawnych, a także jakie konstrukcje umożliwiają wydawanie zbliżonych rozstrzygnięć niezależnie od różnic w brzmieniu samych regulacji prawnych.
Umiejętności:
Podstawowym efektem zajęć ma być zdobycie przez jego uczestników podstaw warsztatu naukowego z zakresu nauk prawnych, w tym w szczególności umiejętności krytycznej analizy tekstów źródłowych oraz poglądów wyrażanych w doktrynie i orzecznictwie w różnych systemach prawnych. Po ukończeniu kursu jego uczestnik powinien móc opisać mechanizmy funkcjonowania poszczególnych konstrukcji prawa deliktów oraz operować siatką pojęć i podstawowych instytucji prawnych z tego zakresu. Podczas zajęć studenci rozwiną więc umiejętności wyszukiwania informacji, zwłaszcza na polu prawa porównawczego, a także czytania i interpretowania tekstów prawnych. Zaznajomią się również z prawem porównawczym jako metodą prowadzenia badań naukowych. Będą też mieli okazję rozwinąć umiejętności ustnego prezentowania danej problematyki w ramach zajęć oraz przekazywania jej na piśmie. Prowadzona w ramach zajęć dyskusja ma z kolei prowadzić do lepszego poznania poszczególnych konstrukcji prawnych oraz ukazania ich podobieństw i różnic, a także skłonić uczestników konwersatorium do samodzielnego zdobywania w przyszłości wiedzy i umiejętności z tego zakresu.

Kryteria oceniania

Studenci będą oceniani indywidualnie na podstawie obecności, przygotowania do poszczególnych zajęć i poziomu aktywności na nich (w oparciu o dostarczone im materiały, w tym kazusy). Do zaliczenia konwersatorium studenci będą zobowiązani przygotować krótki esej (ok. 8-10 stron), oparty o przygotowany wcześniej plan, na temat wybrany samodzielnie przez studenta i zaakceptowany przez prowadzącego. Podstawą do przygotowania eseju powinny być materiały udostępnione studentom na zajęciach oraz orzecznictwo europejskie dostępne w bazie Eurotort.

Literatura

Podstawowy podręcznik (wraz z kazusami)
- T. Kadner-Graziano, Comparative Tort Law – Cases, Materials, and Exercises, New York 2018

Teksty kodeksów zagranicznych:
- E. Karner, K. Oliphant, B. C. Steininger, European tort law - basic texts, Wien 2018

Teksty zagranicznych orzeczeń z komentarzem:
- W. van Gerven, J. Lever, P. Larouche, Cases, Materials and Text on National, Supranational and International Tort Law, Oxford-Portland 2000
- B. Winiger, H. Koziol, B. A. Koch, R. Zimmermann (red.), Digest of European Tort Law, Essential Cases on Natural Causation, Wien-New York 2007
- B. Winiger, H. Koziol, B. A. Koch, R. Zimmermann (red.), Digest of European Tort Law, Volume 2, Essential Cases on Damage, Berlin 2011
- B. Winiger, E. Karner, K. Oliphant (red.), Digest of European Tort Law, Volume 3, Essential Cases on Misconduct, Berlin 2018

Teksty europejskich rozwiązań modelowych z komentarzem:
- Principles of European Tort Law. Text and Commentary, Wien-New York 2005
- C. von Bar (red.), Principles of European Law. Non-Contractual Liability Arising out of Damage Caused to Another, Oxford 2009

Podstawowe opracowania prawnoporównawcze:
- R. Zimmermann, The Law of Obligations – Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1996
- W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Bérier, Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018
- C. von Bar (red.), The common European Law of Torts, vol. I (Oxford 1998), vol. II (Oxford 2000) – ewentualnie wersja oryginalna (Gemeineuropäisches Deliktsrecht, 1996-1999)
- C. Van Dam, European tort law, wyd. 2, Oxford 2013
- Unification of Tort Law, Vol. 1-10, Kluwer Law International 1996-2005, w tym:
-- Unification of Tort Law: Wrongfulness, red. H. Koziol, Kluwer Law International 1998
-- Unification of Tort Law: Causation, red. J. Spier, Kluwer Law International 2000
-- Unification of Tort Law: Damages, red. U Magnus, Kluwer Law International 2001
-- Unification of Tort Law: Liability for Damage Caused by Others, red. J. Spier, Kluwer Law International 2003
-- Unification of Tort Law: Fault, red. P. Widmer, Kluwer Law International 2005
- H. Koziol, B. Steininger (red.), European Tort Law (Roczniki 2001-2017)
- F. Ranieri, Europäisches Obligationenrecht: ein Handbuch mit Texten und Materialien, Wien 2009
Dodatkowa literatura, odnosząca się do poszczególnych tematów, w postaci PDF-ów artykułów w wersji elektronicznej zostanie podana podczas konwersatoriów. Materiały na zajęcia będą udostępnione dla uczestników konwersatorium na uniwersyteckiej elektronicznej platformie nauczania (Kampus). Ponadto studenci będą mieli również możliwość skorzystania z zasobów bazy Eurotort zawierającej orzecznictwo krajów europejskich odnoszące się do prawa deliktów.
Przed każdymi zajęciami studenci otrzymywać będą odnoszące się do danej problematyki materiały, wśród których znajdować będą się tłumaczenia tekstów źródłowych oraz artykułów poszczególnych zagranicznych kodeksów cywilnych, a także teksty europejskich rozwiązań modelowych – PETL (Principles of European Tort Law) oraz DCFR (Draft Common Frame of Reference). Wszystkie teksty z języków polskiego, łacińskiego, niemieckiego, francuskiego oraz włoskiego przetłumaczone zostaną wcześniej przez prowadzącego zajęcia na język angielski, tak aby były jak najbardziej przystępne dla studentów. Praca podczas konwersatorium będzie opierała się na analizie udostępnionych wcześniej studentom kazusów (opartych zazwyczaj o rzeczywiste i najciekawsze przypadki, które pojawiły się w źródłach rzymskich, orzecznictwie różnych zagranicznych systemów prawnych, a także rozważanych w europejskich rozwiązaniach modelowych). Mają one zobrazować uczestnikom kursu to, jakie główne problemy są przedmiotem kontrowersji w sferze deliktowej odpowiedzialności odszkodowawczej oraz jakie byłoby ich rozwiązanie w poszczególnych porządkach prawnych. Wszystkie materiały na zajęcia będą dostępne dla uczestników konwersatorium na uniwersyteckiej elektronicznej platformie nauczania (Kampus).

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2200-1S258-ERA w USOSweb