Zbrojenia, kontrola zbrojeń i rozbrojeń 2104-M-D3ZKZR-BSS
1. Wprowadzenie – do czego państwom służą zbrojenia i dlaczego czasem decydują się ograniczać ich zakres. Podstawowe pojęcia przedmiotu (zbrojenia, wyścig zbrojeń, rozbrojenie, regulacja zbrojeń, ograniczenie zbrojeń, redukcja zbrojeń, kontrola zbrojeń, środki budowy zaufania i bezpieczeństwa). Geneza i instytucjonalne podstawy procesu rozbrojeniowego.
2. Handel bronią. Specyfika: upolitycznienie transakcji, sposoby pozyskiwania broni, szara strefa i nielegalny handel. Współczesne trendy: wydatki wojskowe, zjawiska wpływające na ich wielkość, zróżnicowanie regionalne. Próby regulacji.
– Nielegalny handel bronią – przyczyny, skala zjawiska, formy realizacji.
Przemysł zbrojeniowy – specyfika: role państw, wpływ na gospodarkę, kompleks wojskowo-przemysłowy. Główni aktorzy: państwa, największe koncerny zbrojeniowe.
– Traktat o handlu bronią (ATT).
3-4. Broń jądrowa i nośniki. Specyfika: podstawowe zasady działania, rodzaje głowic jądrowych i nośników. Wpływ na globalny i regionalne układy sił.
Arsenały jądrowe państw nuklearnych – geneza, zasoby, znaczenie strategiczne, stan obecny.
– USA,
– Rosja,
– Chiny,
– Francja,
– Wielka Brytania.
5-6. Reżim nieproliferacji broni jądrowej. Geneza, mechanizmy polityczne i proceduralne. Rola Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Główne problemy i dylematy funkcjonowania.
– NPT (możliwe 2 osoby),
– Państwa spoza NPT – Izrael, Indie, Pakistan (możliwe 2 osoby),
– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Korea Północna,
– Państwa „wysokiego ryzyka” i reakcje społeczności międzynarodowej – case study: Iran,
– Odstraszanie nuklearne NATO (Nuclear Sharing).
7-9. Rozbrojenie jądrowe.
Strefy wolne od broni jądrowej. Koncepcja, praktyka i zróżnicowanie stref. Znaczenie.
– Idea i strefa w Ameryce Łacińskiej (traktat z Tlatelolco),
– Południowy Pacyfik (traktat z Rarotonga), Azja Południowo-Wschodnia (traktat z Bangkoku),
– Afryka (traktat z Pelindaby), Azja Centralna (traktat z Semipałatyńska).
Traktaty o częściowym i całkowitym zakazie prób z bronią jądrową (PTBT i CTBT). Podstawy traktatowe, wymiar praktyczny, status obecny.
Traktat o zakazie broni jądrowej (TPNW) i jego status polityczno-prawny.
Porozumienia amerykańsko-radzieckie/rosyjskie o ograniczeniu strategicznych zbrojeń jądrowych.
– Antecedencje – SALT I, SALT II, START I, START II (możliwe 2 osoby),
– INF – geneza, znaczenie polityczne i status obecny,
– Porozumienia w XXI w. – SALT i Nowy START (+ jego status obecny).
10. Broń biologiczna i chemiczna – podstawowe środki, charakter, współczesne wyzwania i rozbrojenie.
– Konwencja o zakazie broni bakteriologicznych (BWC),
– Konwencja o zakazie broni chemicznej (CWC) (możliwe 2 osoby).
11. Wymiar ekologiczny – ochrona „wspólnego dziedzictwa ludzkości”.
– Traktat Antarktyczny,
– Układ o dnie morskim,
– Układ kosmiczny,
– Konwencja o zakazie stosowania technik modyfikacji środowiska w celach wojskowych (ENMOD).
12. Ograniczenie stosowania niektórych kategorii broni konwencjonalnej. Wymiar humanitarny. Geneza i znaczenie.
– Konwencja o zakazie stosowania i ograniczeniu niektórych broni konwencjonalnych (CCW) oraz protokoły do konwencji,
– Konwencja o zakazie min przeciwpiechotnych (MBT),
– Konwencja o zakazie amunicji kasetowej (CCM).
13. Reżim CFE oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa. Idea, stosowanie w praktyce, adekwatność w realiach współczesnych.
– Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie (CFE) i jego uzupełnienia (CFE 1A, Porozumienie z Florencji, Adaptowany CFE),
– Traktat o otwartych przestworzach (Open Skies Treaty),
– Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa – idea, zakres, treść Dokumentów Wiedeńskich.
14. Uzbrojenie przyszłości. Najważniejsze trendy, zagrożenia. Możliwe kierunki ewolucji charakteru konfrontacji zbrojnej niekonwencjonalnymi środkami.
– UAV’s,
– broń autonomiczna („killer robots”),
– AI,
– broń hipersoniczna,
– broń antysatelitarna,
– broń elektromagnetyczna (energetyczna).
15. Kolokwium zaliczeniowe.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uzyskanie podstawowej wiedzy z zakresu przedmiotu
Wiedza: absolwent zna i rozumie:
normy regulujące kwestie konfliktów zbrojnych
dylematy współczesnej cywilizacji mające wpływ na problematykę bezpieczeństwa, w tym na powstawanie zagrożeń dla bezpieczeństwa oraz na tworzenie mechanizmów reagowania na te zagrożenia i rozwiązywania problemów bezpieczeństwa
Umiejętności: absolwent potrafi:
wykorzystywać wiedzę teoretyczną i faktograficzną z zakresu nauk o bezpieczeństwie do formułowania i rozwiązywania problemów bezpieczeństwa;
rozwiązywać problemy z zakresu bezpieczeństwa poprzez dobór właściwych źródeł i informacji, krytyczną analizę, syntezę i interpretację tych informacji;
kierować pracą w ramach zespołu powołanego dla badania i poszukiwania rozwiązań problemów bezpieczeństwa, współpracować z innymi osobami w ramach takiego zespołu
Kompetencje społeczne: absolwent jest gotów do:
krytycznej oceny posiadanej wiedzy na temat bezpieczeństwa oraz krytycznej oceny odbieranych treści, w tym krytycznej analizy strategii państw i instytucji międzynarodowych w zakresie bezpieczeństwa
poszukiwania i zasięgania opinii ekspertów z zakresu bezpieczeństwa w sytuacji trudności z samodzielnym rozwiązaniem tych problemów
S1_W06, S1_W09, S1_U1, S1_U02, S1_U03, S1_U05, S1_U06, S1_K01, S1_K02
Kryteria oceniania
– kolokwium zaliczeniowe,
– wygłoszenie referatu podczas zajęć na jeden z dostępnych tematów (referat =/= odczyt),
– aktywność w trakcie zajęć.
Praktyki zawodowe
brak
Literatura
Literatura podstawowa
R. Kuźniar (i in.), Bezpieczeństwo Międzynarodowe, Warszawa 2020 (zwłaszcza rozdz. 9. i 17.)
Stosowne rozdziały „Rocznika Strategicznego” (dostępne na stronie WNPiSM UW; https://wnpism.uw.edu.pl/rocznik/)
W. Multan, Porozumienia rozbrojeniowe po II wojnie światowej, Warszawa 1985
T. Schmalberger, S. Tulliu, Coming to Terms with Security: A Lexicon for Arms Control Disarmament and Confidence Building, ONZ 2001
Materiały ze stron internetowych: "Arms Control Association" (http://www.armscontrol.org), „Nuclear Threat Initiative" (http://www.nti.org), „Federation of Atomic Scientists” (http://fas.org)
Stosowne wydania SIPRI Yearbook
Literatura uzupełniająca
J.A. Larsen, J.J. Wirtz (eds.), Arms control and cooperative security, London 2009
M. Gillis, Disarmament. A Basic Guide, UN-New York 2009
A.D. Rotfeld (red.), Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie u progu XXI wieku, Warszawa 2002,
I. Anthony, A.D. Rotfeld (eds.), A Future Arms Control Agenda, New York2001
T. Strulak, Działania na rzecz rozbrojenia i kontroli zbrojeń, (w:) J. Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006
T.Strulak, Niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, (w) J.Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Warszawa 2006.
R. Kuźniar, Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych, (w:) E. Haliżak, R. Kuźniar (red.), Stosunki międzynarodowe. Geneza, struktura, dynamika, Warszawa 2006
I. Topolski, Kontrola i redukcja zbrojeń, (w:) M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin 2006
M. Kaczmarski, Problematyka zbrojeń i rozbrojenia, (w:) R. Zięba (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, Warszawa 2008
Z. Lachowski, Półwiecze kontroli zbrojeń: próba bilansu, „Sprawy Międzynarodowe” 4/2010
Z. Lachowski, Zmierzch kontroli zbrojeń w Europie, „Bezpieczeństwo Narodowe”, 21/2012
M. Zachara, Broń i dyplomacja. Eksport uzbrojenia w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych, Kraków 2010
R. Stohl, S. Grillot, The International Arms Trade. War and conflict in the modern world, Cambridge-Malden 2009
A. Feinsten, The Shadow World. Inside the Global Arms Trade, London 2011
S. Perlo-Freeman, 65 years of military spending: Trends in SIPRI's new data, SIPRI 2016
M. Terlikowski, Liberalizacja rynku produktów obronnych w Unii Europejskiej, Materiały studialne PISM, 15/2011
A. Markusen, Arms trade as illiberal trade [w:] J. Brauer, J. P. Dunne (red.), Arms Trade and Economic Development. Theory, policy, and cases in arms trade offsets, London-New York 2004
SIPRI Military Expenditure Database
SIPRI Arms Industry Database
R. Rhodes, Jak powstała bomba atomowa, Warszawa 2000
R. Kopeć, Strategie nuklearne w okresie pozimnowojennym, Kraków 2014
R. Kopeć, P. Mazur, Odstraszanie militarne w XXI wieku. Polska – NATO – Rosja, Kraków 2017
G. Nycz, Mocarstwa nuklearne rywalizujące z USA i polityki odstraszania w XXI wieku, Kraków 2020
Ł. Kulesa, Odstraszanie jądrowe w polityce bezpieczeństwa Francji, Biuletyn PISM, Warszawa 2020
A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018
Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018
E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004
A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020
J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016
A. Kacprzyk, Wyniki Przeglądu polityki jądrowej USA, Biuletyn PISM, Warszawa 2018
Ł. Jureńczyk, Broń nuklearna w strategii i polityce bezpieczeństwa Chińskiej Republiki Ludowej, w: Roczniki Humanistyczne 9/2018
E. Wyciszkiewicz, Strategia nuklearna Federacji Rosyjskiej, w: Polski Przegląd Dyplomatyczny 20/2004
A.M. Dyner, Rosyjska polityka w zakresie odstraszania jądrowego, Komentarz PISM, Warszawa 2020
J. Affek, Strategiczne siły jądrowe Federacji Rosyjskiej, w: Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 50/2016
K. Jaźwiński, Rola broni jądrowej w polityce wojskowej Wielkiej Brytanii po zimnej wojnie, w: Przegląd Europejski 2/2006
A. Kacprzyk, Results of the U.S. Nuclear Posture Review , Biuletyn PISM, Warszawa 2018
Ł. Kulesa, Kondycja i perspektywy Traktatu o nieproliferacji broni jądrowej (NPT), Biuletyn PISM, Warszawa 2019
M. Madej, Zwalczanie proliferacji BMR jako współczesny problem bezpieczeństwa międzynarodowego, w: R. Kuźniar i in., Bezpieczeństwo międzynarodowe, Warszawa 2012.
P. Crawl i inni, Assessing Progress on Nuclear Nonproliferation and Disarmament. 2009-2010 Report Card, October 2010.
J. Bryła, Rozwój i znaczenie reżimów międzynarodowych na przykładzie reżimu nieproliferacji broni jądrowej, Warszawa 2006
P. Śledź, Proliferacja broni jądrowej w XXI wieku – główne wyzwania i zagrożenia dla społeczności międzynarodowej, w: K. Śmiałek, W. Śmiałek (red.), Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego/państwa, Warszawa 2019
B. Ćwioro, Międzynarodowe wysiłki na rzecz powstrzymania irańskiego programu nuklearnego, [w:] A. Dzisiów-Szuszczykiewicz (red.), Iran – 30 lat po rewolucji, Warszawa 2009
M.A. Piotrowski, Postęp programu nuklearnego Iranu w ocenach Stanów Zjednoczonych, Izraela i Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, w: Sprawy Międzynarodowe 4/2012
M. Fitzpatrick i in., Uncertain Future: The JCPOA and Iran’s Nuclear and Missile Programmes, International Institute for Strategic Studies, London 2019
M.A. Piotrowski, Treść i skutki ostatecznego porozumienia nuklearnego P5+1 z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2015
M.A. Piotrowski, Decyzja USA o rezygnacji z porozumienia nuklearnego z Iranem, Biuletyn PISM, Warszawa 2018
M.A. Piotrowski, Ryzyko związane z odbudową zdolności nuklearnych Iranu, Biuletyn PISM, Warszawa 2020
I. Latkowska, Nuklearny gigant czy kolos na glinianych nogach? Wybrane problemy nuklearyzacji Korei Północnej, w: Res Politicae 9/2017
J. Bayer, W. Dziak, Korea Północna – atomowe mocarstwo. Chronologia wydarzeń 1945-2017, Warszawa 2018
T. Min Thuan, Polityka nuklearna Indii po próbach w Poran, w: Azja i Pacyfik 3/2000
R. Kopiec, Pakistański program nuklearny w kontekście typologii modeli proliferacji Scotta D. Sagana, w: Atheanaeum. Polskie Studia Politologiczne 46/2015
J. Zych, Rola broni nuklearnej w izraelskiej strategii odstraszania militarnego, w: De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności 2/2019
K. Kubiak, Po co w Europie amerykańska broń nuklearna? Odstraszanie nuklearne NATO z perspektywy Polski w kontekście wybranych teorii stosunków międzynarodowych, w: "Stosunki Międzynarodowe – International Relations" 3/2015
A. Kacprzyk, Ł. Kulesa, M.A. Piotrowski, NATO Deterrence and Arms Control Policy in a World without the INF Treaty, PISM Policy Paper, Warszawa 2020
Nuclear-Weapon-Free Zones in the 21 Century, New York 1997
G.E. Frey, The South Pacific nuclear-free zone, SIPRI Yearbook 1986
A. Acharya, J.D.K. Boutin, The Southeast Asia Nuclear Weapon – Free Zone Treaty, “Security Dialogue” 1998, nr 2
A. Acharya, S. Ogunbanwo, The nuclear weapon free zones in Southeast Asia and Afica (Appendix 10B), SIPRI Yearbook 1998
O. Adenji, The treaty of Pelindaba on the African nuclear-weapon-free zone, UNIDIR Geneva 2002
M. Hamel-Green, Nuclear-Weapon-Free Zone Developments in Asia: Problems and Prospects, “Global Change. Peace and Security”2005, nr 3.
M. Tabor, M. Chudzik, Powstanie strefy bezatomowej w Afryce (w:) J.J. Milewski, W. Lizak (red.), Stosunki międzynarodowe w Afryce, Warszawa 2002
E. Arnett, The comprehensive test ban treaty, SIPRI Yearbook 1997
S.N. Kile, Nuclear arms control and non-proliferation, SIPRI Yearbook 2007
J. Machowski, Czterdziestolecie układu antarktycznego, „Sprawy Międzynarodowe” 1999, nr 4
Ł. Kulesa, Traktat o zakazie broni jądrowej – od idei do wejścia w życie, Komentarz PISM, Warszawa 2020
J. Symonides Traktat o zakazie broni nuklearnej, „Stosunki Międzynarodowe”, 2017, nr 3.
A. Kacprzyk, Przedłużenie obowiązywania układu Nowy START, Komentarz PISM, Warszawa 2021
A. Kacprzyk, Przyszłość kontroli zbrojeń strategicznych między USA i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2020
A. Kacprzyk, Koniec traktatu INF, Komentarz PISM, Warszawa 2021
A. Kacprzyk, M.A. Piotrowski, Prace USA nad pociskami krótkiego i średniego zasięgu po wyjściu z traktatu INF, Biuletyn PISM, Warszawa 2019
Weapons of terror: freeing the world of nuclear, biological and chemical arms, WMDC Stockholm 2006
W. Waszczykowski, Likwidacja broni chemicznej, „Sprawy Międzynarodowe” 1994, nr 4
T. Kasperek, Broń chemiczna zatopiona w Morzu Bałtyckim, Toruń, 1999
W. Karp, Bronie nadmiernie okrutne, „Sprawy Międzynarodowe” 1996, nr 1
P. Durys, Broń chemiczna. Działania na rzecz zakazu i eliminacji, Warszawa 2009
Z. Lachowski, Rozbrojenie w wymiarze humanitarnym, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 2014, nr 30.
G.G. Harigel, Chemical and Biological Weapons: Use In Warfare, Impast on S Society and Environment, Washington 2001
T.Z. Collina, D.G. Kimball i inni, The Case for the New Strategic Arms Reduction Treaty, An Arms Control Association Brief, December 2010,
J.M. Nowak, Traktat CFE w systemie pojałtańskim, „Sprawy Międzynarodowe” nr 2, 1994
J.M. Nowak, Regionalna kontrola zbrojeń w Europie, „Sprawy Międzynarodowe” 1997, nr 1
Z. Lachowski, Adaptacja Traktatu CFE, „Sprawy Międzynarodowe”1999, nr 4
Z. Lachowski, Środki budowy zaufania i bezpieczeństwa w nowym środowisku międzynarodowym, „Sprawy Międzynarodowe” 2001, nr 2
Z. Lachowski, Nuklearne rozbrojenie i nieproliferacja: geneza, stan i perspektywy, [w:] „Bezpieczeństwo Narodowe” 22/2012
M. Tabor, Reżim otwartych przestworzy na obszarze od Vancouveru do Władywostoku, (w: ) Historia. Polityka. Stosunki Międzynarodowe (księga jubileuszowa na 65-lecie prof. J. Kukułki), Warszawa 1994
Open Skies. A cooperative approach to military transparenty and confidence building, UNIDIR Geneva 2004
Z. Lachowski, Kryzys reżimu zaufania I bezpieczeństwa w kontekście kryzysu na Ukrainie, “Bezpieczeństwo Narodowe”, 31, 2014, nr 3.
Z. Lachowski, Budowanie zaufania wojskowego w środowiskach pozaeuropejskich, „Sprawy Międzynarodowe”, 2016, nr 4.
Ł. Kulesa, The Future of Conventional Arms Control in Europe, in: "Survival. Global Politics and Strategy" 60/2018.
H. Kissinger, How the Enlightenment Ends, The Atlantic 2018
H. Kissinger, E. Schmidt, D. Huttenlocher, The Age of AI: And Our Human Future, Boston 2021
R. Kopeć, Robotyzacja wojny, w: "Społeczeństwo i polityka" 49/2016
K. Kiszka, Wojna a hipotezy dotyczące postępu technicznego w XXI w., w: M. Kubiak, R. Wróblewski (red.), Oblicza współczesnych wojen, Warszawa 2018
B. Sajduk, Theoretical premises of the impact of artificial intelligence on the international relations and security, w: "The Copernicus Journal of Political Studies" 2/2019
R. Crootof, The Killer Robots Are Here: Legal and Policy Implications, w: Cardozo Law Review 36/2014
A. Krishnan, Killer Robots. Legality and Ethicality of Autonomous Weapons, London 2016
R. Kopeć, Autonomia systemów bojowych, w: "Przegląd Geopolityczny" 17/2016
M. Madej, Drone War on Terrorism–użycie bezzałogowych pojazdów latających (UAV) w walce z terroryzmem, w: "Polski Przegląd Dyplomatyczny" 3/2012
M. Madej, Tactical Efficacy:“Notorious” UCAVs and Lawfare, w: S. Barela (red.), Legitimacy and Drones. Investigating the Legality, Morality and Efficacy of UCAVs, London 2016
K. Kowalczewska, Sztuczna inteligencja na wojnie, Warszawa 2021
K. Kowalczewska, J. Kowalewski (red.), Systemy dronów bojowych : analiza problemów i odpowiedź społeczeństwa obywatelskiego, Warszawa 2015
M. Kwiecińska, Broń nieśmiercionośna–współczesne technologie i przyszłe rozwiązania, w: "Doctrina. Studia społeczno-polityczne" 12/2015
T Szubrycht, T Szymański, Broń elektromagnetyczna jako nowy środek walki w erze informacyjnej, w: Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej 46/2005
M.A. Piotrowski, Perspektywy wyścigu zbrojeń hipersonicznych między USA, Chinami i Rosją, Biuletyn PISM, Warszawa 2019
R.H. Speier (i in.), Hypersonic Missile Nonproliferation. Hindering the Spread of a New Class of Weapons, RAND, Santa Monica 2017
R. Kopeć, Broń antysatelitarna. U progu drugiego etapu militaryzacji kosmosu, w: "Politeja. Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego" 2/2018
M. Czajkowski, Anti-Satellite Weapons: A Political Dimension, w: "Safety & Defense" 7/2021
|
W cyklu 2023Z:
Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca |
W cyklu 2024Z:
Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca |
Uwagi
|
W cyklu 2023Z:
brak |
W cyklu 2024Z:
brak |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: