Prowadzony w cyklach: 2023Z, 2024Z

Kod Erasmus: 14.1

Kod ISCED: 0312

Punkty ECTS: 2

Język: polski

Organizowany przez: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych

Instytucje ochrony prawnej 2102-BW-L-D3IOPR

Celem prowadzonych jest poznanie i zrozumienie przez studentów, w jaki sposób w demokratycznym państwie prawnym zabezpiecza się wolności i prawa jednostki i jej związków oraz w jaki sposób chroni się interes publiczny. Przedmiotową problematykę analizuje się tak w wymiarze systemu organów władzy publicznej, jak również w wymiarze praw podmiotowych.

W ramach konwersatorium poddaje się rozważaniom problematykę praw podmiotowych, materialnych i proceduralnych gwarancji ich ochrony. Analizuje się ustrój organów wymiaru sprawiedliwości, sądownictwo konstytucyjne, ustrój organów powołanych do stania na straży przestrzegania prawa, problematykę ochrony legalności działania organów władzy publicznej, ochrony praw podmiotowych w relacjach z organami władzy publicznej, jak również zagadnienia pomocy prawnej.

I. System instytucji ochrony prawnej
Nauka o ustroju instytucji ochrony prawnej. Pojęcie ochrony prawnej. Środki ochrony prawnej. Organy ochrony prawnej
M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Prawa i wolności przedmiotem ochrony prawnej, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2019

II. Ochrona konstytucji. Trybunał Konstytucyjny
Przesłanki, istota i cele ochrony konstytucji. System ochrony konstytucyjności. Ochrona konstytucyjności w Polsce: historia, pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego, jego ustrój i zasady działania, kompetencje, charakter i skutki orzeczeń. Skarga konstytucyjna.
Ustawa z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, Dz.U. poz. 2072 ze zm.; Ustawa z 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Dz.U. poz. 2073 ze zm.; M. Kruk, Trybunał Konstytucyjny, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; J. Zaleśny, Legitymacja szczególna zaskarżenia aktów normatywnych do Trybunału Konstytucyjnego, [w:] J. Kuciński (red.), Piętnaście lat Konstytucji RP z 1997 roku. Inspiracje, uregulowania, trwałość, Warszawa 2012; M. Kawczyńska, Kontrola zgodności z Konstytucją aktów unijnego prawa pochodnego w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, [w:] S. Dudzik, N. Półtorak (red.), Prawo Unii Europejskiej a prawo konstytucyjne państw członkowskich, Warszawa 2013; J. Zaleśny, Zagadnienie rozbieżności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] K.A. Wojtaszczyk, A. Mirska (red.), Demokratyczna modernizacja sfery publicznej, Toruń 2012; M. Dąbrowski, Funkcje Trybunału Konstytucyjnego związane z hierarchiczną kontrolą konstytucyjności prawa, Olsztyn 2015 (pdf)

III. Odpowiedzialność konstytucyjna. Trybunał Stanu
Istota odpowiedzialności konstytucyjnej. Modele odpowiedzialności konstytucyjnej. Tradycje odpowiedzialności konstytucyjnej w Polsce. Przesłanki, sens, tryb i praktyka realizacji odpowiedzialności konstytucyjnej.
Konstytucja RP, art. 107, 145, 156, 198-201;Ustawa z 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu, t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2050 ze zm.; J. Zaleśny, Trybunał Stanu, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; J. Zaleśny, Odpowiedzialność konstytucyjna w prawie polskim okresu transformacji ustrojowej, Toruń 2004; J. Zaleśny, Odpowiedzialność konstytucyjna. Praktyka III RP, Warszawa 2004

IV. Sądownictwo – organizacja, zasady działania
Władza sądownicza. Wymiar sprawiedliwości. Struktura sądownictwa. Zasady wymiaru sprawiedliwości. Krajowa Rada Sądownictwa: miejsce w strukturach państwa, skład, funkcje i kompetencje, tryb działania.
Konstytucja RP, art. 173-187; Ustawa z 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 389 ze zm.; M. Godlewski, M. Laskowska, Organizacja i zasady wymiaru sprawiedliwości, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Godlewski, Krajowa Rada Sądownictwa, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Dąbrowski, J. Szymanek, M. M. Wiszowaty, J. Zaleśny, Niezależność sądów i niezawisłość sędziów. Miscellanea, Warszawa 2020

V. Sądownictwo powszechne i wojskowe
Właściwość i organizacja sądownictwa powszechnego. Właściwość i organizacja sądownictwa wojskowego.
Konstytucja RP, art. 173-182; Ustawa z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm.; Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2243 ze zm.; M. Godlewski, M. Laskowska, Sądy powszechne, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Godlewski, M. Laskowska, Sądy wojskowe, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; A. Machnikowska, Odpowiedzialność władzy sądowniczej a odpowiedzialność dyscyplinarna sędziów, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 4

VI. Sąd Najwyższy
Nadzór judykacyjny Sądu Najwyższego i jego środki. Organizacja Sądu Najwyższego.
Konstytucja RP, art.183; Ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. z 2018 r. poz. 5 ze zm.; M. Godlewski, M. Laskowska, Sąd Najwyższy, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności … ; M. Zbrojewska, Rola i stanowisko prawne Sądu Najwyższego w procesie karnym, Warszawa 2013

VII. Sądownictwo administracyjne
Istota sądowej kontroli administracji. Modele sądowej kontroli administracji. Kognicja sądów administracyjnych. Organizacja sądów administracyjnych. Specyfika skargi kasacyjnej w postępowaniu sądowoadministracyjnym.
Konstytucja RP, art. 184-185, 236 ust. 2; Ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2188 ze zm.; M. Godlewski, M. Laskowska, Sądy administracyjne, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …

VIII. Pozasądowe organy rozstrzygające
Miejsce organów pozasądowych w systemie organów orzekających. Istota i system pozasądowych organów orzekających. Charakter orzeczeń. Nadzór sądowy.
Ustawa z 1 grudnia 1961 r. o izbach morskich, t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1207 ze zm.; T. Ereciński, K. Weitz, Sąd arbitrażowy, Warszawa 2008

IX. Ochrona interesu publicznego. Prokuratura
Istota prokuratury. Ewolucja prokuratury w Polsce. Struktura, zadania, działanie prokuratury.
Ustawa z 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1767 ze zm.; J. Zaleśny, Prokuratura, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; M. Mistygacz, Niezależność ustrojowa prokuratury, [w:] M. Mistygacz (red.), Prokuratura w Polsce w XXI wieku. Wyzwania ustrojowe i procesowe, Warszawa 2019; J. Zaleśny, Dialektyka prokuratorskiej niezależności, [w:] M. Mistygacz (red.), Prokuratura w Polsce w XXI wieku …; M. Mistygacz, Ustrój prokuratury w Polsce, Warszawa 2014

X. Ochrona praw obywatelskich. Rzecznik Praw Obywatelskich
System ochrony praw obywatelskich. Modele instytucji rzecznika w systemie organów ochrony prawnej. Miejsce RPO w strukturach państwa. Status RPO: kwalifikacje kandydata, powoływanie, kadencja, niezależność i niezawisłość. Zakres i formy działania. Organizacja urzędu RPO
Konstytucja RP, art. 72, 208-212; Ustawa z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 958; J. Zaleśny, Rzecznik Praw Obywatelskich, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; I. Malinowska, Rzecznik Praw Obywatelskich w systemie ochrony praw i wolności w Polsce, Warszawa 2007; A. Gajda, Kierunki rozwoju instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, Warszawa 2013

XI. Ochrona finansów państwa. Najwyższa Izba Kontroli
Historia kontroli państwowej w Polsce. Miejsce NIK w strukturach państwa. Organizacja NIK. Zadania i obowiązki NIK. Procedury kontrolne
Konstytucja RP, art. 202-207, 226; Ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 524 ze zm.; M. Olszówka, Najwyższa Izba Kontroli, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …; I. Sierpowska, Funkcje kontroli państwowej. Studium prawnoporównawcze, Kolonia Limited 2003

XII. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Geneza i ewolucja KRRiT. Pozycja ustrojowa KRRiT. Skład i organizacja KRRiT. Funkcje KRRiT.
Konstytucja RP, art. 213-215; Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1414 ze zm., .; M. Olszówka, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, [w:] M. Kruk (i in.), Ochrona praw i wolności …

W cyklu 2023Z:

1. System instytucji ochrony prawnej.
Nauka o ustroju instytucji ochrony prawnej; pojęcie ochrony prawnej; środki ochrony prawnej; organy ochrony prawnej.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 21-46 – 1 godz.

2. Ochrona konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny: przesłanki, istota i cele ochrony konstytucji; system ochrony konstytucyjności; ochrona konstytucyjności w Polsce; historia Trybunału Konstytucyjnego; pozycja ustrojowa Trybunału Konstytucyjnego; ustrój i zasady działania; kompetencje; charakter orzeczeń; skarga konstytucyjna.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 8 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 211-275; ustawa z 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, Dz.U. poz. 2072 ze zm.; ustawa z 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Dz.U. poz. 2073 ze zm.; przeczytanie literatury uzupełniającej: poz. 1, rozdz. 1-2 – 4 godz.

3. Odpowiedzialność konstytucyjna.
Trybunał Stanu: istota odpowiedzialności konstytucyjnej; odpowiedzialność konstytucyjna na świecie; tradycja odpowiedzialności konstytucyjnej w Polsce; przesłanki, sens, tryb i praktyka realizacji odpowiedzialności konstytucyjnej.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 277-300; ustawa z 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu, t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2050 ze zm.; ; przeczytanie literatury uzupełniającej: poz. 2, 2 rozdz. do wyboru – 1 godz.

4. Sądownictwo.
Władza sądownicza; wymiar sprawiedliwości; struktura sądownictwa; zasady wymiaru sprawiedliwości; Krajowa Rada Sądownictwa.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 5 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 49-83; przeczytanie literatury uzupełniającej: poz. 4, t. 1, s. 452-465, s. 658-678, poz. 5 - tekst. P. Sarneckiego – 2 godz.

5. Sądownictwo powszechne i wojskowe, Sąd Najwyższy. Struktura sądownictwa powszechnego; właściwość sądownictwa powszechnego; organizacja i właściwość sądownictwa wojskowego; zasady procesowe; środki odwoławcze; Sąd Najwyższy jako naczelna instancja sądowa.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 5 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 175; ustawa z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm.; ustawa z 21 sierpnia 1997 r. – Prawo o ustroju sądów wojskowych, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2243 ze zm.; ustawa z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. z 2018 r. poz. 5 ze zm,; przeczytanie literatury uzupełniającej: poz. 4, t. 1, s. 519-551, poz. 5 – tekst W. Sanetry – 2 godz.

6. Sądownictwo administracyjne.
Istota sądowej kontroli administracyjnej; system sądownictwa administracyjnego; tożsamość sprawy sądowoadministracyjnej; postępowanie sądowoadministracyjne.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 177-195; ustawa z 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2188 ze zm.; - 1 godz.

7. Ochrona interesu publicznego. Prokuratura: istota prokuratury; ewolucja prokuratury w Polsce; struktura, zadania, działanie prokuratury.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 303-356; ustawa z 28 stycznia 2016 r. - Prawo o prokuraturze, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1767 ze zm.; przeczytanie literatury uzupełniającej: poz. 5 – tekst H. Zięby-Załuckiej - 1 godz.

8. Ochrona finansów państwa.
Najwyższa Izba Kontroli: historia kontroli państwowej w Polsce; struktura i organizacja NIK; zadania i obowiązki NIK.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 357-388; ustawa z 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli, t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 524 ze zm.; przeczytanie literatury uzupełniającej: poz. 6 – s. 60-98, 160-192 - 1 godz.

9. Ochrona praw obywatelskich.
Rzecznik Praw Obywatelskich: system ochrony praw obywatelskich; modele instytucji rzecznika w systemie organów ochrony prawnej; zadania i zasady działania RPO.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 411-428; ustawa z 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 958 -1 godz.

Przygotowanie do kolokwium - 6 godz.

W cyklu 2024Z:

1. System instytucji ochrony prawnej.
Nauka o ustroju instytucji ochrony prawnej; pojęcie ochrony prawnej; środki ochrony prawnej; organy ochrony prawnej.

Metody dydaktyczne oraz nakład pracy studenta:
konwersatorium – 2 godz.; przeczytanie literatury podstawowej: poz. 1, s. 21-46 – 1 godz.

4. Sądownictwo.
Władza sądownicza; wymiar sprawiedliwości; struktura sądownictwa; zasady wymiaru sprawiedliwości; Krajowa Rada Sądownictwa.

6. Sądownictwo administracyjne.
Istota sądowej kontroli administracyjnej; system sądownictwa administracyjnego; tożsamość sprawy sądowoadministracyjnej; postępowanie sądowoadministracyjne.

7. Ochrona interesu publicznego. Prokuratura: istota prokuratury; ewolucja prokuratury w Polsce; struktura, zadania, działanie prokuratury.

8. Ochrona finansów państwa.
Najwyższa Izba Kontroli: historia kontroli państwowej w Polsce; struktura i organizacja NIK; zadania i obowiązki NIK.

9. Ochrona praw obywatelskich.
Rzecznik Praw Obywatelskich: system ochrony praw obywatelskich; modele instytucji rzecznika w systemie organów ochrony prawnej; zadania i zasady działania RPO.

Przygotowanie do kolokwium - 6 godz.

Założenia (opisowo)

Od studentów oczekuje się podstawowej wiedzy na temat wolności i praw jednostki, podziału władzy.

Koordynatorzy przedmiotu

Jacek Zaleśny

Rodzaj przedmiotu

obowiązkowe

Tryb prowadzenia

w sali

Efekty kształcenia

WIEDZA
EK 1 - posiada ogólną wiedzę o ładzie i porządku prawnym, ich składowych i roli człowieka jako podmiocie tworzącym określony porządek K_W03
EK 2 - posiada pogłębioną wiedzę na temat roli organów ochrony prawnej w ochronie wolności i praw jednostki i ich znaczenia w państwie prawnym; K_W04
EK 3 - dysponuje wiedzą o atrybutach instytucji ochrony prawnej, systemie instytucji ochrony prawnej; mechanizmach działania instytucji ochrony prawnej, wzajemnych relacjach zachodzących między nimi; K_W06

UMIEJĘTNOŚCI
EK 4 - umie dostrzegać relacje między poszczególnymi pojęciami właściwymi dla ochrony prawnej; K_U01
EK 5 - posiada pogłębioną umiejętność posługiwania się w praktycznych zastosowaniach środkami ochrony prawnej; umie korzystać ze środków ochrony prawnej, w tym jako strona praw podmiotowych K_U04

KOMPETENCJE
EK 6 - potrafi odpowiednio sprecyzować priorytety służące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania. K_K01

Kryteria oceniania

Podstawowym warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze). Przekroczenie liczby dopuszczalnych nieobecności skutkuje koniecznością zaliczenia zajęć na dyżurze dydaktycznym. Nieobecność na ponad połowie spotkań skutkuje niezaliczeniem przedmiotu (student nie jest klasyfikowany).
Ocena końcowa jest wypadkową oceny ciągłej dokonywanej na podstawie bieżącego przygotowywania się do zajęć i aktywności w ich trakcie, a także zrealizowanych prac (referatu) oraz kolokwium. Kolokwium ma postać testu złożonego z około 20 pytań zamkniętych, otwartych i kazusów.

Praktyki zawodowe

Praktyki nie są wymagane.

Literatura

Literatura podstawowa
1. M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2019

Literatura uzupełniająca
1. J. Zaleśny, Odpowiedzialność konstytucyjna. Praktyka III RP, Warszawa 2004;
2. M. Dąbrowski, J. Szymanek, M.M. Wiszowaty, J. Zaleśny, Niezależność sądów i niezawisłość sędziów. Miscellanea, Warszawa 2020;
3. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska (red.), Konstytucyjny model władzy sądowniczej w Polsce - wybrane problemy, Wrocław 2013;
4. M. Romańska (red.), Pozainstancyjne środki ochrony prawej, Warszawa 2013;
5. M. Mistygacz, J. Onyszczuk, M. Szeroczyńska, Zasady ustrojowe i działania prokuratury w Polsce - nowe spojrzenie, Warszawa 2023;
6. I. Sierpowska, Funkcje kontroli państwowej. Studium prawnoporównawcze, Kolonia Limited 2003.

W cyklu 2023Z:

Literatura podstawowa
1. M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2019

Literatura uzupełniająca
1. J. Zaleśny, Odpowiedzialność konstytucyjna. Praktyka III RP, Warszawa 2004;
2. A. Machnikowska (red.), Legitymizacja władzy sądowniczej, Gdańsk 2016;
3. M. Dąbrowski, J. Szymanek, M.M. Wiszowaty, J. Zaleśny, Niezależność sądów i niezawisłość sędziów. Miscellanea, Warszawa 2020;
4. J. Jaskiernia (red.), Transformacja systemów wymiaru sprawiedliwości, t. 1-2, Toruń 2011;
5. M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska (red.), Konstytucyjny model władzy sądowniczej w Polsce - wybrane problemy, Wrocław 2013;
6. M. Romańska (red.), Pozainstancyjne środki ochrony prawej, Warszawa 2013;
7. M. Mistygacz , J. Onyszczuk, M. Szeroczyńska, Zasady ustrojowe i działania prokuratury w Polsce - nowe spojrzenie, Warszawa 2023;
8. A. Gajda, Kierunki rozwoju instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, Warszawa 2013;
9. I. Sierpowska, Funkcje kontroli państwowej. Studium prawnoporównawcze, Kolonia Limited 2003.

W cyklu 2024Z:

Literatura podstawowa
1. M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2019

Uwagi

W cyklu 2023Z:

Link do zajęć udostępnia prowadzący za pośrednictwem Usosmaila”.

Więcej informacji

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 2102-BW-L-D3IOPR w USOSweb