Socjologia bezpieczeństwa 2100-BW-L-Z1SOBE
Po ukończeniu kursu student zdobędzie podstawy usystematyzowanej wiedzy z zakresu socjologii bezpieczeństwa. Będzie rozumiał procesy i zjawiska zachodzące we współczesnym społeczeństwie. Uczestnik zajęć pozna podstawowe pojęcia socjologiczne, nauczy się je adekwatnie definiować i rozumieć w odniesieniu do zagrożeń społecznych w Polsce i na świecie. Podstawowy cel dydaktyczny stanowi wyposażenie studenta w elementarną wiedzę o współczesnych i klasycznych koncepcjach socjologicznych, niezbędnych dla zrozumienia złożoności problematyki bezpieczeństwa. Student przyswoi także wiedzę o wybranych problemach społecznych, a zwłaszcza współczesnego społeczeństwa polskiego, będzie je rozumiał i zauważał ich przejawy.
Podstawowym celem kursu jest rozbudzenie i rozwój wyobraźni socjologicznej studenta. Składają się na nią wiedza, umiejętności i kompetencje. Student zostanie zaopatrzony w wiedzę o koncepcjach socjologicznych, definiowaniu i adekwatnym stosowaniu pojęć w opisie i analizie procesów i zjawisk społecznych w zakresie mikro- i makrosocjologii, statyki i dynamiki społecznej. Po ukończeniu kursu studenci powinni adekwatnie i wieloaspektowo identyfikować podstawowe problemy społeczne oraz dokonywać ich analizy w zakresie relacji: jednostka a społeczeństwo, relacji między małymi grupami społecznymi, relacji pomiędzy wielkimi elementami struktury społecznej – klasami i warstwami. Istotny element kształcenia stanowią zagadnienia związane z tożsamością jednostkową oraz tożsamościami zbiorowymi; student właściwie definiuje je i wskazuje ich determinanty oraz konsekwencje. Podczas zajęć student również nabywa kompetencji w zakresie rozpoznawania podstawowych składowych elementów kultury oraz głównych jej koncepcji, pomocnych w rozumieniu kulturowych uwarunkowań bezpieczeństwa. Zajęcia uczą poszukiwania źródeł faktów dotyczących zjawisk i procesów społecznych oraz ich syntetyzowania. Student adekwatnie rozpoznaje główne, współczesne globalne i lokalne procesy oraz zagrożenia społeczne.
Zagadnienie programowe:
I. Czym jest socjologia?
1. Refleksja nad społeczeństwem i miejscem jednostki w społeczeństwie
2. Myślenie potoczne a myślenie naukowe
3. Geneza socjologii
4. Definicja i funkcje socjologii
5. Istota wyobraźni socjologicznej
6. Uwarunkowania życia społecznego (zagadnienia determinizmu)
II. Socjologia jako nauka empiryczna: metody badawcze w socjologii
1. Pojęcie metody badawczej
2. Metody ilościowe i metody jakościowe
3. Wybrane przykłady metod badawczych w socjologii
a. Standaryzowane wywiady kwestionariuszowe i badania ankietowe
b. Wywiady o charakterze eksploracyjnym
c. Metoda obserwacyjna i studium przypadku
d. Eksperyment
III. Biologiczne i ekologiczne podstawy życia społecznego
1. Dwa nurty ewolucji człowieka: biologiczny i społeczny /kulturowy/
2. Syndromy cech biologicznych człowieka – kulturowy, edukacyjny, ekonomiczny i ich wpływ na życie społeczne
3. Cechy wrodzone i nabyte
IV. Kultura
1. Potoczne i naukowe rozumienie pojęcia kultura
2. Relacje pojęć: natura-kultura, cywilizacja-kultura
3. Anatomia kultury:
a. Elementy i kategorie kultury
b. Subkultura i kontrkultura w kontekście destabilizacji życia społecznego
4. Relatywizm kulturowy
5. Współczesne koncepcje rozwoju kultury: memetyka
6. Kultura masowa
a. Pojęcie i geneza kultury masowej
b. Zjawisko homogenizacji kultury
7. Społeczeństwo konsumpcyjne i zagrożenia związane z konsumpcjonizmem
V. Wybrane teorie kultury i dynamika społeczna
1. Ewolucjonizm i neoewolucjonizm
2. Dyfuzjonizm
3. Funkcjonalizm
4. Ciągłość i zmiana w historii
5. Pojęcia: rozwój, postęp, zmiana społeczna
6. Teorie formacji społecznych
VI. Jednostka a społeczeństwo - problem wzajemnego oddziaływania
1. Jaźń i tożsamość
a. Pojęcie jaźni i tożsamości indywidualnej
b. Społeczeństwo a charakter społeczny jednostki
c. Ponowoczesny kryzys tożsamości
2. Rola społeczna i osobowość społeczna
a. Anatomia roli społecznej
b. Role społeczne a osobowość
c. Osobowość społeczna
3. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja wtórna
VII. Zbiorowości społeczne
1. Pojęcia: zbiorowość społeczna, zbiór społeczny, kategoria społeczna, krąg społeczny
2. Anatomia grupy społecznej
a. Liczebność jako konstytutywny element grupy społecznej
b. Wartości (funkcje) grupy
c. Więź społeczna w grupie
d. Organizacja wewnętrzna grupy
e. Komunikacja w grupie
3. Typologie i klasyfikacje grup społecznych
VIII. Struktura i ruchliwość społeczna
1. Pojęcie struktury społecznej i stratyfikacji społecznej
2. Schematy struktury społecznej: dychotomiczny, funkcjonalny i gradacyjny
3. Płeć jako czynnik stratyfikacji społecznej
4. Ruchliwość jednostek i grup w strukturze społecznej
a. Pojęcie i rodzaje ruchliwości społecznej
b. Typy społeczeństw a ruchliwość społeczna
c. Czynniki ograniczające ruchliwość społeczną
5. Przestrzeń społeczna a przestrzeń fizyczna - możliwości i ograniczenia
IX. Klasy i warstwy społeczne
1. Klasa społeczna i warstwa społeczna, stan
2. Klasa średnia
3. Walka klas w kontekście konfliktowej teorii społeczeństwa
4. Teza o śmierci klas
5. Pojęcie podklasy (underclass)
6. Marginalizacja i wykluczenie społeczne
X. Ład społeczny a zmiana społeczna
1. Pojęcie i typy ładu społecznego
2. Uzasadnienia trwania ładu społecznego
3. Problem sprawiedliwości społecznej
4. Przyczyny i skutki zaburzeń ładu społecznego, rozpadu norm: pojęcie anomii
5. Pojęcia: zmiana, rozwój, ewolucja, postęp
6. Teorie rozwoju społecznego i paradygmaty zmiany społecznej
7. Rewolucje jako szczytowy przejaw zmiany społecznej
XI. Naród i nacjonalizm
1. Naród
a. Pojęcie narodu, mniejszości narodowej i mniejszości etnicznej
b. Koncepcje genezy narodów europejskich
c. Stereotypy narodowe
d. Charakter narodowy
2. Nacjonalizm i konflikty etniczne
a. Pojęcie nacjonalizmu
b. Typologia nacjonalizmów
c. Państwo a mniejszości narodowe
d. Konflikty i problemy etniczne
XII. Świadomość społeczna (percepcja zagrożeń i niebezpieczeństw)
1. Problemy terminologiczne
2. Przedmiotowy i podmiotowy charakter świadomości społecznej
3. Formy świadomości społecznej
4. Opinia publiczna na temat zapewnienia bezpieczeństwa, prewencji i środków zwalczania zagrożeń.
Rodzaj przedmiotu
ogólnouniwersyteckie
Tryb prowadzenia
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Szczegółowe cele kształcenia obejmują następujący zakres wiedzy i umiejętności:
Wiedza:
K_W02: Student w zaawansowanym stopniu zna rodzaje więzi społecznych (rodzinne, kulturowe, lokalne, regionalne, narodowe);
K_W05: W zaawansowanym stopniu rozróżnia konflikty i kryzysy występujące we współczesnych społeczeństwach i zna specyfikę socjologicznej analizy.
K_W07: W zaawansowanym stopniu zna zagrożenia dla funkcjonowania współczesnego państwa i społeczeństwa, ich przeobrażenia, konsekwencje i sposoby przeciwdziałania
Umiejętności:
K_U01: Potrafi formułować, analizować, rozwiązywać problemy socjologiczne w zakresie bezpieczeństwa; zbierać, gromadzić i przetwarzać informacje o życiu społecznym w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego; analizować i syntetyzować informacje wynikające z badań społecznych z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego
K_U04: Posiada umiejętność korzystania ze zdobytej wiedzy socjologicznej, co przekłada się na praktykę działania i rozwiązywanie konkretnych zadań
Kompetencje społeczne:
K_K01: Wykazuje się kompetencjami krytycznego i świadomego oceniania zakresu własnej wiedzy socjologicznej i kompetencji, wykorzystywania nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów poznawczych (w ramach teorii socjologicznych) i praktycznych (wykorzystanie adekwatnej metodologii badań społecznych) w zakresie problematyki bezpieczeństwa wewnętrznego.
Kryteria oceniania
Podstawą zaliczenia jest obecność na wykładach. Kurs socjologii bezpieczeństwa kończy się pisemnym egzaminem w formie testowej. Warunkiem zaliczenia jest przekroczenie 50% prawidłowych odpowiedzi w teście egzaminacyjnym.
Literatura
1. Z. Piątek, Pawi ogon czyli o biologicznych uwarunkowaniach kultury, Kraków 2007, rozdz. Jakie racje wskazują na współzależność natury i kultury? s. 39-55
2. D. Morris, Naga małpa, Warszawa 2005, s. 90-112.
3. B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003, rozdz. III. Kultura, s. 75-91.
4. S. Czarnowski, Kultura, Warszawa 1958, rozdz. I, s. 5–15 lub [w:] S. Czarnowski, Dzieła, t. 1, Warszawa 1956, s. 13–23.
5. S. Ossowski, Dzieła, T. 2, Warszawa 1966, rozdz. Kulturowe dziedzictwo grupy społecznej i jego zewnętrzne korelaty, s. 64 – 69.
6. B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, podrozdział: Metody i narzędzia badawcze socjologii, s. 43-51.
7. B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, podrozdział: Życie społeczne człowieka z perspektywy biologii ewolucyjnej, podrozdział: Rola społeczna, s. 66-71, 144-149.
8. F. Znaniecki. Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości, Warszawa 2001, część II, rozdz. 1 Osobowość społeczna, s. 89 – 124.
9. J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, wyd. 3, Warszawa 1972, rozdz. VII, tytuły: Definicje, Ogólna charakterystyka zbiorowości oraz definicja grupy społecznej na str. 136, Grupa, Struktura grupy, Rodzaje grup, Grupy celowe, Społeczeństwo globalne.
10. P.L. Berger, T. Luckmann, Społeczne tworzenie rzeczywistości, Warszawa 1983, rozdz. III. Społeczeństwo jako rzeczywistość subiektywna (fragment), s. 202-226.
11. J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Warszawa 1996, rozdz. 1. Podstawowe założenia, twierdzenia i pojęcia teorii struktury społecznej, s. 6–29.
12. H. Domański, Struktura społeczna, Warszawa 2007, rozdz. 12. Ruchliwość społeczna, podrozdział: Podstawowe pojęcia, rozdz. 14. Wyniki badań nad ruchliwością, s. 194-198, 233-253.
13. H. Domański, Struktura społeczna, Warszawa 2007, rozdz. 3. Stratyfikacja, rozdz. 4. Klasy społeczne, rozdz. 6. Teza o śmierci klas, s. 38-52, 53-68, 81-103.
14. E.O. Wright, Klasy się liczą, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, red.: A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, tom II, , Warszawa 2006, s. 813-832.
15. P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2003, rozdz. 19. Zmiana społeczna, rozwój, postęp, s. 437-453.
16. R. K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa 2002, rozdz. Struktura społeczna i anomia, s. 197 – 224.
17. L. Coser, Społeczne funkcje konfliktu, w: W A. Kamiński (Tłum.), Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, s. 199 – 203.
18. R. Dahrendorf, Teoria konfliktu w społeczeństwie przemysłowym, w: W A. Kamiński (Tłum.), Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, s. 429 – 463.
19. J. Garlicki, A. Noga-Bogomilski. Kultura polityczna w społeczeństwie demokratycznym. Warszawa 2004. r. 1.3, 1.4, r. 2.1-2.5 UWAGA! - LEKTURA DO SAMODZIELNEGO ZNALEZIENIA
20. S. Ossowski, O strukturze społecznej, Warszawa 1982, rozdz. Władza polityczna i władza ekonomiczna, fragmenty: Władza ekonomiczna, Typy stosunku między władzą polityczną i klasą uprzywilejowaną i nast. do końca rozdziału, s. 42 – 45 i 60 – 74.
21. M. Weber, Polityka jako zawód i powołanie, Kraków 1998, rozdz. 1 Polityka jako zawód i powołanie, s. 55 – 110.
22. M. Weber, Trzy czyste typy prawomocnego panowania. w: Socjologia Polityki. Wybór tekstów pomocniczych do konwersatorium. Autorzy wyboru: B. Gołębiowski, J. Szczupaczyński, Warszawa 1993.
A. Aldridge, Konsumpcja, Warszawa 2006, rozdz. 1. Konsumpcja jako pojęcie kluczowe, s. 9-39.
B. Barber, Skonsumowani, Warszawa 2008, z części drugiej: Zmierzch obywateli, podrozdział 3. Infantylizacja konsumentów: pojawienie się dzieci-dorosłych, s. 129-180.
A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa 2006, rozdz. II. Ramy społeczne kultury masowej, podrozdział: Określenie kultury masowej, rozdz. III. Obraz kultury masowej, podrozdział: Homogenizacja kultury masowej a poziomy kultury, s. 94-107, 320-358.
23. J. Błuszkowski, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków, Warszawa 2003, rozdz. VIII. Polacy – naród otwarty czy zamknięty, s. 233-247.
24. W. Łukowski, Społeczne tworzenie ojczyzn, Warszawa 2002, fragment: O przydatności pojęcia ojczyzna do analizowania rzeczywistości społecznej oraz Ojczyzna ideologiczna a ojczyzna prywatna, s. 73-81.
A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996, rozdz. I, p. 1, s. 15 – 41.
25. W. Żelazny, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Poznań 2006, rozdz. I. Między nowoczesnością a ponowoczesnością, podrozdziały 2.1. Geneza pojęcia etniczności, 2.2. Geneza koncepcji etnicznych, rozdz. III. Państwo a mniejszości, podrozdział 3. Grupa etniczna, s. 25-29, 80-85.
26. W. Anioł, Paradoksy globalizacji, Warszawa 2002, s. 256-313.
27. L. Gawor, Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównoważonego rozwoju jako globalizacyjne alternatywy, "Problemy ekorozwoju", 2006 1 (1), s. 41-48. [Artykuł dostępny w: http://ekorozwoj.pol.lublin.pl/no1/f.pdf]
28. W. Wosińska, Oblicza globalizacji, Sopot 2008, podrozdział: Pojęcie i etapy globalizacji, s. 23-30.
29. Z. Bauman, Glokalizacja, czyli komu globalizacja, komu lokalizacja, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 3, s. 53 – 68.
30. E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, Warszawa 1981.
31. H. Domański, Struktura społeczna, Warszawa 2007, rozdz. 3. Stratyfikacja, rozdz. 4. Klasy społeczne, s. 38-52, 53-68.
32. E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Warszawa 1991, rozdz. 1. Definicje, rozdz. 4. Przejście do epoki nacjonalizmu, rozdz. 7. Typologia nacjonalizmów, s. 9-16, 53-68, 109-133.
33. J. Błuszkowski, Paradoksy normalności i dewiacji, [w:] M. Karwat, Paradoksy polityki, Warszawa 2007, s. 94-107.
34. M.A. Nowak, R.M. May, K. Sigmund, Matematyka wzajemnej pomocy, „Świat Nauki. Scientific American”, 1995, 8 (48).
35. M. Ziółkowski, Wiedza, jednostka, społeczeństwo. Zarys koncepcji socjologii wiedzy, Warszawa 1989, rozdz. 3, paragrafy: Świadomość społeczna, Społeczna świadomość wiedzy partnerów i Formy świadomości społecznej, s.141 – 168.
Dla szczególnie zainteresowanych:
1. J. Szmatka, Małe struktury społeczne, Warszawa 2008.
2. P. Berger, Zaproszenie do socjologii, Warszawa 2007, pozostałe rozdziały.
3. Ch.W. Mills, Wyobraźnia socjologiczna, Warszawa 2007, rozdz.: Obietnica, s. 49-77.
4. D. Morris, Ludzkie zoo, Warszawa 2005.
5. Film: Elaine Morgan twierdzi, że naszymi przodkami były wodne małpy, źródło: http://www.ted.com/talks/lang/pl/elaine_morgan_says_we_evolved_from_aquatic_apes.html
6. N. Klein, No logo, Izabelin 2004.
7. R.A. Podgórski, Metodologia badań socjologicznych. Kompendium wiedzy metodologicznej dla studentów, Bydgoszcz - Olsztyn 2007.
Źródła multimedialne:
1. Cicha furia: Stanfordzki eksperyment więzienny, reż. K. Musen, scen. K. Musen, Ph. Zimbardo, Wydział Psychologii Uniwersytetu Stanfordzkiego, USA, 1988, 52 min., (film dokumentalny)
2. Stanfordzki Eksperyment Więzienny, w: http://www.prisonexp.org/polski/
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: