Ekologiczne podstawy ochrony przyrody 1400-215EPOP

1. Rola ekologii w ochronie środowiska i przyrody. Symptomy kryzysu: zanieczyszczenia, globalne zmiany klimatyczne, spadek różnorodności biologicznej. Przyczyny kryzysu (przeludnienie, wzrost konsumpcji). Ekologiczne wskaźniki stanu środowiska
2. Antropopresja jako czynnik doboru. Rola populacji ludzkiej w biosferze. Synantropizacja i synurbizacja. Udomowienie, hodowla, dobór sztuczny. Introdukcje i inwazje.
3. Różnorodność biologiczna: genetyczna, gatunkowa, ekosystemowa; sposoby oceny, wskaźniki, problemy metodyczne. Skąd się wzięło tyle gatunków? Specjacja i ekstynkcja. Konkurencja i drapieżnictwo a różnorodność gatunkowa. Dzieje różnorodności gatunkowej. Przyczyny wielkich ekstynkcji gatunków w dziejach Ziemi. Ekstynkcja nowożytna jako wynik m. in. eksploatacji, introdukcji, niszczenia, przekształcania i fragmentacji siedlisk.
4. Struktura troficzna biocenozy. Regulacja "od góry" i "od dołu", pojęcie kaskady troficznej. Biomanipulacja, biologiczna kontrola "szkodników". Gatunki kluczowe i koncepcja "redundancji". Stałość, stabilność, odporność na zakłócenia, homeostaza. Stabilność a różnorodność. Koncepcja superorganizmu i hipoteza Gaji.
5. Polityka wobec rzadkich i zagrożonych gatunków. Przyczyny i skutki zubożenia różnorodności genetycznej (minimalna wielkość genetycznie żywotnej populacji, utrata alleli w wyniku dryfu i chowu wsobnego). Zasoby odnawialne. Eksploatacja populacji, zbiór maksymalny, odnawialność zasobów (maximum sustainable yield).
6. Ekologiczne kryteria w wyznaczaniu priorytetów konserwatorskich - warunki skuteczności ochrony obszarów i gatunków.
7. Sukcesja a ochrona przyrody. Biocenozy półnaturalne. Różnorodność biologiczna a naturalność - dwa podejścia do ochrony przyrody? Główne zagrożenia biocenoz półnaturalnych: zaniechanie użytkowania łąk i pastwisk; zmiany siedlisk w wyniku obniżenia poziomu wód gruntowych, likwidacji zalewów wiosennych; intensyfikacji gospodarki łąkarskiej lub pastwiskowej; zmiany struktury agrarnej.

8. Powstanie ekosystemów półnaturalnych. Wylesianie, osuszanie mokradeł, użytkowanie mokradeł naturalnych. Melioracje rolnicze. Skutki zaniechania użytkowania. Czynna ochrona przyrody (conservation). Powstrzymywanie naturalnych procesów (sukcesji, konkurencji) dla zachowania ginących gatunków. Ochrona łąk trzęślicowych i modraszka telejusa jako przykład ochrony ekosystemów półnaturalnych.

9. Produktywność a różnorodność w zbiorowiskach roślinnych - implikacje dla metod ochrony. Bogactwo gatunkowe jako funkcja produktywności ekosystemu. Model gradientu przestrzennego Grime'a oraz Tilmana & Pakali. Dostępność pierwiastków biogennych a bogactwo gatunkowe. Konkurencja międzygatunkowa w gradiencie produktywności - różne koncepcje dynamiki roślinności.

10. Koncepcja puli gatunków i hierarchiczny układ filtrów ekologicznych. Mechanizmy selekcji puli gatunków na torfowiskach niskich. Zróżnicowanie funkcjonalne (functional diversity) a produktywność. Cechy funkcjonalne (functional traits) a możliwości restytucji ekologicznej (zwycięzcy i przegrani - winners & loosers).

11. Ekologiczne podstawy restytucji (restoration ecology). Słowniczek pojęć: restytucja przyrodnicza, ekosystem docelowy (target ecosystem), obszar docelowy (target area); gatunki docelowe (target species), system docelowy (target system). Odtworzenie funkcji ekosystemu (functional approach) i zapewnienie "dóbr i usług" (ecosystem goods and services) jako cele restytucji. Ograniczenia w odtwarzaniu ekosystemów.

12. Praktyka restytucji przyrodniczej. Ponowne nawodnienie torfowisk a problem uwolnienia biogenów ze zdegradowanych gleb; usuwanie wierzchniej warstwy gleby jako metoda restytucji łąk podmokłych, wrzosowisk, łąk zalewanych, muraw nawapiennych. Bank nasion a restytucja przyrodnicza.

13. Dolina Rospudy - motywy ochrony i zagrożenia. Torfowisko przepływowe jako typ hydrologiczny. Naturalność i bogactwo gatunkowe torfowiska w Dolinie Rospudy; gatunki zagrożone. Możliwości kompensacji strat.