Imperia prekolumbijskiej Ameryki 7700-DWIMP-OG

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami związanymi z rozwojem organizacji wczesnopaństwowych na obszarze Ameryki, w tym szczególnie z dwoma największymi, które napotkali europejscy przybysze w początkach XVI wieku: Trójprzymierzem (Imperium Azteków) na obszarze dzisiejszego Meksyku oraz Państwem (imperium) Inków na obszarze Andów. Tytułem porównawczym przedstawione zostaną w sposób syntetyczny, organizacje wczesno państwowe Muisków (dzisiejsza Kolumbia) i Majów (Meksyk, Gwatemala, Honduras, Salwador, Belize).
Zajęcia przedstawią słuchaczom zarys problematyki organizacji społecznej, religijnej i ekonomicznej Trójprzymierza i Państwa Inków (Tahuantinsuyu). Omówione zostaną również wydarzenia, które doprowadziły do upadku tych państw: Trójprzymierza w latach 1519 – 1521 i Tahuantinsuyu 1532-1539 (tradycyjnie kojarzonego z hiszpańską Konkwistą) oraz dzieje neo-inkaskiego państwa Vilcabamba (1539 - 1572), obejmującego tereny na wschodnich stokach Andów.
Zajęcia mają formę wykładu i kończą się egzaminem pisemnym.
Tematy, które będą poruszone na wykładach - wybór (uwaga – w trakcie jednego wykładu może być omówionych kilka tematów, a z kolei jeden temat może być omawiany na kilku zajęciach):
- „Zajęcia wprowadzające. Źródła do badania kultur prekolumbijskiej Ameryki. Definicje obszarów kulturowych: andyjskiego i Mezoameryki. Polskie badania nad dziejami Nowego Świata ”
- „ Prekolumbijskie kultury Ameryk: przegląd geograficzno- chronologiczny”

- „Geografia i przyroda regionu andyjskiego i mezoamerykańskiego. Uwarunkowania ekologiczne rozwoju kulturowego”
- „Graficzne systemy przekazu informacji w Mezoameryki i na obszarze andyjskim: kodeksy, quipu i tocapu ”
- „Kosmowizje Inków i Azteków. Znaczenie ofiar ludzkich.”
- „Porównanie systemów władzy w Tahuantinsuyu i Trójprzymierzu”
- Infrastruktura Państwa Inków i Trójprzymierza: centra administracyjne, drogi, tarasy uprawne, składy i in.”
- Hiszpańska penetracja na obszar Zatoki Meksykańskiej, Jukatanu oraz Ameryki Środkowej i zachodniego wybrzeża Ameryki Południowej. Pierwsze kontakty z Trójprzymierzem i Państwem Inków czyli: kto tłumaczył?”
- „Hiszpańska konkwista: Tenochtitlan 1521 i Cajamarca 1532 – porównanie.
- „1536 – 1539 – Wielka rewolta antyhiszpańska, czyli inkaska Rekonkwista.
- Dlaczego przegrali? Próba wyjaśnienia przyczyn upadku Trójprzymierza i Tahuantinsuyu
- Organizacje polityczne Majów w okresie Konkwisty
- Państwa Mwisków na obszarze dzisiejszej Kolumbii albo o genezie mitu o Eldorado
- Ostatnie bastiony: inkaska Vilcabamba (1539 – 1572) i majańskie Tayasal (1697)
- Posłowie: europejskie wizje kultur prekolumbijskiej Ameryki: od utopii po „czarną legendę”

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Koordynatorzy przedmiotu

Mariusz Ziółkowski

Efekty kształcenia

Wiedza:
Studenci mają szczegółową wiedzę o prekolumbijskich społecznościach Mezoameryki i obszaru andyjskiego obejmującą terminologię, teorie i metodologię z zakresu archeologii i epigrafiki (K_W05)
Studenci mają podstawową wiedzę o powiązaniach archeologii kultury Inków i Azteków z etnohistorią (badaniami źródeł historycznych i etnografią) obszaru andyjskiego i mezoamerykańskiego (K_W06)

Umiejętności:
Studenci umieją rozpoznawać różne rodzaje wytworów kultury materialnej Inków, Azteków łącznie z ich kontekstem i przeprowadzać ich krytyczną analizę i interpretację (K_U10)

Studenci umieją wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami kulturowymi i społecznymi (K_U13)
Kompetencje:
Studenci są gotowi do uznania istotnego znaczenia pozostałości materialnych, języków starożytnych i źródeł pisanych jako elementu dziedzictwa kulturowego ludzkości K_K02)
Studenci są gotowi do uznania krytycznej oceny interpretacji źródeł archeologicznych i historycznych dotyczących kultury Inków i Azteków ze świadomością wieloaspektowości ich interpretacji (K_K04)

Studenci są gotowi do uznania i poszanowania różnych punktów widzenia determinowanych różnym podłożem kulturowym (K_K12)

Kryteria oceniania

Egzamin pisemny w oparciu o notatki z wykładu i literaturę przedmiotu. Obecność nie jest wymagana.

Praktyki zawodowe

nie dotyczy

Literatura

Literatura obowiązkowa:
Jan Szemiński, Mariusz S. Ziółkowski Mity, rytuały i polityka Inków, PIW, wydanie III rozszerzone, Warszawa 2021.
Ryszard Tomicki Tenochtitlan 1521, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1984
Nikolai Grube (red) Majowie. Niezwykła cywilizacja. Buchmann, 2011
Adam Elbanowski Kraina Mwisków. Przewodnik po Eldorado, Wydawnictwo Diogenes, Warszawa 1999

Rozszerzona:

Bernardino de Sahagún, Rzecz z dziejów Nowej Hiszpanii. Księgi I, II, III, przeł. Kamila Baraniecka i Marta Leszczyńska, z serii: "Biblioteka Klasyków Antroplogii", Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007
Bernal Diaz del Castillo Pamiętnik żołnierza Korteza, czyli Prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii Wyd. MON, Warszawa 1962
Garcilaso de la Vega, El Inca. O Inkach uwagi prawdziwe. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2017.
Justyna Olko, Meksyk przed Konkwistą, PIW, Warszawa 2010
Aleksander Posern-Zieliński, Kraina Inkarrí: Szkice etnologiczne o Peru. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1985
Jan Szemiński, Inkowie o Inkach: antologia. Warszawa: Uniwersytet Warszawski. Wydział „Artes Liberales”, 2015.

Ryszard Tomicki, Ludzie i bogowie : Indianie meksykańscy wobec Hiszpanów we wczesnej fazie konkwisty, Ossolineum, Warszawa-Wrocław 1990

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 7700-DWIMP-OG w USOSweb