Dawna książka – środek przekazu, dzieło sztuki, źródło badawcze 5100-GSDDK-OG

Stare druki zostaną przedstawione wieloaspektowo, jako zjawisko kulturowe, nośnik treści, w którym wyrażały się trendy/gusta minionych wieków, dzieło sztuki; część narodowego dziedzictwa kulturowego, wyzwanie naukowe, obiekt konserwatorski, problem polityczny (np. zbiory przemieszczone, tzw. Berlinka) oraz dokument poddawany katalogowaniu.
Największa wartość zajęć będzie wynikała z możliwości pracy z autentycznymi obiektami, w „naturalnym środowisku” ich przechowywania, w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie.

W trakcie zajęć będą poruszone następujące zagadnienia:

● Stare druki – terminologia, zasięg geograficzny i chronologiczny. Miejsce wśród innych zbiorów specjalnych w Polsce i zagranicą. Ważniejsze ● kolekcje na świecie. Zasady przechowywania i udostępniania.
● Bazy danych, katalogi i bibliografie starych druków. Czym jest opis bibliograficzny i proweniencyjny? Jak „namierzyć” wydanie w sieci?
● Morfologia druku – o wielowątkowości dawnej książki. Rola paratekstów (wstępy, przedmowy, listy dedykacyjne), komentarzy, drukowanych marginaliów, spisów treści, wykazów. Karta tytułowa, kolofon, ilustracje, format.
● Historia drukarstwa XV–XVIII w. w pigułce.
● Ilustracja w dawnej książce. Różne techniki: ksylograf, drzeworyt, miedzioryt, akwaforta. Grafika starodruczna a malarstwo i rysunek – kwestia pierwowzoru.
● Cechy indywidualne egzemplarzy. Marginalia rękopiśmienne jako źródło do badań nad recepcją dawnych tekstów. Różne rodzaje odręcznych notatek. Ogólny przegląd i typologia marginaliów na przykładzie bazy inkunabułów MEI (Material Evidence in Incunabula).
● Oprawa. Od deski do deski. Co można znaleźć w oprawie? Tłoczenia, złocenia, puncowania czyli o majętnym właścicielu książki. Tłoczony znak własnościowy na oprawie – superekslibris.

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Koordynatorzy przedmiotu

Izabela Wiencek-Sielska

Efekty kształcenia

WIEDZA
Studenci:
1. Znają ważne procesy i problemy powiązane z historią drukarstwa.
2. Dostrzegają wpływ druku na kulturę nowożytną (i vice versa).
3. Znają aktualny stan wiedzy nt. dawnej książki i orientują się, jakie kwestie badawcze budzą obecnie zwiększone zainteresowanie specjalistów.
4. Wiedzą, gdzie szukać rzetelnej informacji na temat starych druków.

UMIEJĘTNOŚCI
Studenci:
1. Potrafią nazwać poszczególne elementy dawnej książki zgodnie z przyjętą terminologią fachową.
2. Są zaznajomieni z tematem starych druków i z samymi obiektami – potrafią o nich mówić rzeczowo i merytorycznie.
3. Potrafią korzystać z tematycznych katalogów i baz online.

KOMPETENCJE
Studenci:
1. Rozumieją wieloaspektowość dawnej książki i potrafią patrzeć na nią z różnych perspektyw.
2. Posiadają szersze spojrzenie na kulturę dawną.

Kryteria oceniania

Obecność, aktywność na zajęciach, wywiązywanie się z zadawanych prac i lektury tekstów. Dopuszczalna jedna nieobecność.
Test przesyłany po ostatnich zajęciach, trzy tygodnie na odesłanie odpowiedzi. Zaliczenie na ocenę (ZAL-OCENA).

Literatura

Bieńkowska, B. (2005). Książka na przestrzeni dziejów. Warszawa.
Bieńkowska, B. (2012). II wojna światowa: wstępny bilans strat bibliotek polskich. Cenne, Bezcenne, Utracone, 3/72. (10–11). http://cennebezcenne.pl/wp-content/uploads/2017/11/CBU_2012_3-s-10-11_BIENKOWSKA.pdf
Birenmajer, A., red. (1971). Encyklopedia wiedzy o książce. Wrocław.
Buchwald-Pelcowa, P. (1997). Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa.
Cappelli, A. (1979). Dizionario di abbreviature latine ed italiane. Milano.
Dondi, C. (2018). Printing r-evolution 1450-1500: i cinquant'anni che hanno cambiato l'Europa (catalogue of the exhibition). Venice.
Eisenstein, E. (2004). Rewolucja Gutenberga. Warszawa.
Estreicher, K. (1891–). Bibliografia polska. Cz. 3 – stulecie XV-XVIII. Kraków. https://www.estreicher.uj.edu.pl/home/
Febvre, L., Martin, H.-J. (2014). Narodziny książki. Warszawa.
Houston, K. (2017). Książka. Najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski. Kraków.
Jackson, H.J. (2001). Marginalia: Readers Writing in Books, New Haven and London.
Jazdon, A. (2002). Zbiory specjalne – luksus czy narodowy obowiązek? [w:] Jazdon, A., Chachlikowska, A. (red.). Stan i potrzeby polskich bibliotek uczelnianych. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej Poznań 13–15 listopada 2002 (149–170). Poznań.
Krzak-Weiss, K. (2006). Polskie sygnety drukarskie od XV do połowy XVII wieku. Poznań.
Mieczkowska, H. (oprac.) (2007, 2011). Format Marc21 rekordu bibliograficznego dla starych druków. Warszawa. https://centrum.nukat.edu.pl/images/files/instrukcje_procedury/MARC_21/marc21_staredruki_130711.pdf
Ocieczek, R. (1990). O literackiej ramie wydawniczej w książkach dawnych. Katowice.
Orgel, S. (2015). The Reader in the Book – A Study of Spaces and Traces. Oxford.
Pearson, D. (2005). Provenance and rare book cataloguing: its importance and its challenges, w: CERL Papers V. London.
Pearson, D. (2010), The Importance of the Copy Census as a Methodology in Book History [w:] Early Printed Books as Material Objects. Berlin, New York.
Pearson, D. (2007). What Can We Learn by Tracking Multiple copies of Books? [w:] Books on the Move. London.
Pirożyński, J. (2002). Johannes Gutenberg i początki ery druku. Warszawa.
Dondi, C., ed. (2018). Printing r-evolution 1450-1500. I cinquant'anni che hanno cambiato l'Europa (katalog wystawy). Venice.
Sipayłło, M. (1975). O metodzie badań proweniencyjnych starych druków. Z Badań nad Polskimi Księgozbiorami Historycznymi, 1, 9–30.
Szwejkowska, H. (1983). Książka drukowana XV-XVIII wieku. Zarys historyczny. Wrocław.
Talbierska, J. (2011). Grafika XVII wieku w Polsce: funkcje, ośrodki, artyści, dzieła. Warszawa.
Tomaszewski, J. (2018). Oprawa książkowa w Polsce 1450-1600. Warszawa.
Wagner, A. (2017). Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń.
Żbikowska-Migoń, A., Skalska-Zlat, M., red. (2017). Encyklopedia książki. Wrocław.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 5100-GSDDK-OG w USOSweb