Antropologia ogólna 4206-OP-I-AO
1. Czym jest antropologia?
Okoliczności narodzenia i rozwoju dyscypliny. Refleksyjność – myślenie o sobie i innych. Etnologia, antropologia kulturowa i społeczna, socjologia. Przedmiot badań.
2. Człowiek i kultura
Człowiek jako istota kulturowa. Różne definicje kultury – wyodrębnienie jej cech składowych. Zależność kultura – jednostka – grupa społeczna. Zagadnienie determinizmów. Neoewolucjonizm.
3. Bycie jednostki w społeczeństwie
Opis, w jaki sposób uczestnictwo jednostki w społeczeństwie kształtuje jej osobowość i charakter (społeczny). Relatywność pojęcia osoby. Cykl życiowy jednostki i obrzędy przejścia. Rola bohatera kulturowego. Osobowość zbiorowa i charakter narodowy.
4. Czas
Czas jako jedna z podstawowych kategorii rozumienia i opisu rzeczywistości. Typy czasów, ich kulturowe konceptualizacje i zmienność na przestrzeni wieków. Mit.
5. Przestrzeń
Ustanowienie świata, elementy warunkujące osadnictwo, symbolika środka świata. Kategoryzacje przestrzeni. Dystanse społeczno-przestrzenne.
6. Ciało, płeć społeczno-kulturowa
Człowiek jako byt socjobiologiczny. Sposoby posługiwania się ciałem. Ciało – płeć – społeczeństwo. Gender. Konstruowanie seksualności i transgresje.
7. Język i kultura
Problem języka jako składowej części kultury oraz element teorii kultury. Język a mowa. Wpływ środowiska na język i vice versa. Oralność, ustne bycie w świecie. Relatywizm a uniwersalizm. Zagadnienie przekładu międzykulturowego.
8. Sacrum – profanum
Człowiek jako istota religijna. Rozumienie sacrum. Tabu, magia i religia. Cechy religijności ludowej. Obrzęd i rytuał.
9. Pokrewieństwo i małżeństwo
Podstawowe ideały grup społecznych. Rodzaje więzi społecznych. Typy pokrewieństwa. Totemizm. Związki zasadzające się na pokrewieństwu. Formy małżeństwa. Modele rodziny i ich krytyka.
10. Tradycja i zmiana
Definicja tradycji. Ciągłość i zmiana w kulturze. Sposoby myślenia o przeszłości. Manipulacje czasem i kulturą, polityki historyczne.
11. Wzory , wzorce i etosy kulturowe
Różnorodność kultur. Koncepcja wzorów kulturowych. Problematyka wzorców – normy, ideały, etosy, ład aksjologiczny.
12. Style interpretacyjne (1): od ewolucjonizmu do funkcjonalizmu
Pierwsze naukowe teorie dotyczące rozwoju kultur. Ewolucjonizm krytyczny i dyfuzjonizm. Bronisław Malinowski i funkcjonalizm.
13. Style interpretacyjne (2): strukturalizm i poststrukturalizm
Claude Levi-Strauss i zwrot strukturalny w antropologii. Brytyjski strukturalizm. Semiotyczna analiza kultury.
14. Style interpretacyjne (3): postmodernizm
Założenia postmodernizmu. Zagadnienie obiektywizmu i (auto)kreacji antropologicznej. Antropologia refleksyjna.
15. Zastosowanie antropologii
Jedna czy wiele antropologii? Rodzaje antropologicznej interpretacji. Poszukiwanie zastosowania antropologii kulturowej. Wskazanie na jej interdyscyplinarny charakter oraz zagadnienie „czystości” dyscyplin naukowych.
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia
Efekty kształcenia
- student rozumie specyfikę dyscypliny jaką jest antropologia kulturowa oraz zna jej miejsce wśród innych nauk społecznych
- zna podstawy wyposażenia teoretycznego antropologii kulturowej
- ma ogólną wiedzę na temat klasycznych teorii interpretacyjnych antropologii społecznej i kulturowej
- rozumie problemy definicyjne, analityczne i deskryptywne, związane z badaniem kultury
- potrafi odnieść się krytycznie do teoretycznego dziedzictwa antropologii kulturowej
- potrafi wykorzystać poznany aparat pojęciowy do badania, analizy i zrozumienia zjawisk kulturowych, jak również w odniesieniu do życia codziennego
- jest przygotowany do zgłębiania zagadnień szczegółowych
Kryteria oceniania
Egzamin pisemny, sprawdzający stopień przyswojenia wiedzy teoretycznej, kojarzenia i analizy pojęć, a także umiejętności ich zastosowania. Zagadnienia do egzaminu zostaną podane w trakcie zajęć.
Ewentualna poprawka będzie poprawiona w formie egzaminu ustnego.
Literatura
Literatura obowiązkowa:
Bernard A., Antropologia, Warszawa 2006
Buchowski M., Zrozumieć Innego. Antropologia racjonalności, Kraków 2004
Burszta W.J., Antropologia kultury: tematy, teorie, interpretacje, Poznań, 1998
Godlewski G. (red.), Wiedza o Kulturze, cz. 2., Antropologia słowa, Warszawa 2003
Hylland Ericksen T., Małe miejsca, wielkie sprawy. Wprowadzenie do antropologii społecznej i kulturowej, Warszawa 2009
Mencwel A. (red.), Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, Warszawa 2005
Encyklopedia antropologii społeczno-kulturowej, red. Alan Barnard, Jonathan Spencer, Warszawa 2012
Wybór tekstów zostanie podany na zajęciach.
Literatura uzupełniająca:
Baldwin E. (et al. ), Wstęp do kulturoznawstwa, Poznań 2007
Barth F., Gingrich A., Parkin R., Silverman S., Antropologia. Jedna dyscyplina, cztery tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska, Kraków 2007
Benedict R., Wzory kultury, Warszawa 1999
Bystroń J.S., Tematy, które mi odradzano, Warszawa 1980
Caillois R., Żywioł i ład, Warszawa 1995
Douglas M., Czystość i zmaza, Warszawa 2007
Eliade M., Sacrum, mit, historia, Warszawa 1993
Eliade M., Sacrum i profanum: o istocie religijności, Warszawa 1999
Gennep, Arnold van, Obrzędy przejścia, Warszawa 2006
Herzfeld M., Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, Kraków 2004
Krawczak E., Antropologia kulturowa: klasyczne kierunki, szkoły i orientacje, Lublin 2006
Kempny M., Nowicka E., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Warszawa 2003
Kempny M., Nowicka M., Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004
Kuper A., Kultura. Model antropologiczny, Kraków 2005
Lévi-Strauss C., Smutek tropików, Warszawa 2009
Levi-Strauss C., Antropologia strukturalna, Warszawa 2000
Leeuw G. van der, Fenomenologia religii, Warszawa 1997
Malinowski B., Argonauci zachodniego Pacyfiku, Warszawa 1986
Mauss M., Socjologia i antropologia, Warszawa 1973
Olszewska-Dyoniziak B., Człowiek – kultura – osobowość. Wstęp do klasycznej antropologii kulturowej, Wrocław 1991
Otto R., Świętość, Wrocław 1993
Sulima R., Antropologia codzienności, Kraków 2000
Staszczak Z. (red), Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, Warszawa-Poznań 1987
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: