Prawny i etyczny status zwierząt 4030-PiESZ-OG

Zajęcia mają charakter interdyscyplinarny. W pierwszej części kursu studenci i studentki zostają wprowadzeni do problematyki przedmiotu i zaznajomieni z podstawową terminologią oraz historią rozwoju idei sprawiedliwości międzygatunkowej. Następnie, z perspektywy doktryn polityczno-prawnych i etyki, są prezentowane wiodące teorie dotyczące relacji pomiędzy ludźmi a zwierzętami, dla ułatwienia podzielone na trzy kategorie: zwierzęcego dobrostanu, praw zwierząt oraz kontraktualizmu (ujęcie polityczne). Wybrane stanowiska są prezentowane w oparciu o analizę tekstów źródłowych, których krótki wybór jest przesyłany słuchaczom i słuchaczkom przed każdymi zajęciami.
Kolejne spotkania są poświęcone teorii prawniczych nauk dogmatycznych: w syntetyczny sposób omawiają prawny status zwierząt domowych, hodowlanych (gospodarskich oraz wykorzystywanych w nauce i do celów specjalnych) oraz dziko (wolno) żyjących, ze szczególnym uwzględnieniem polskich regulacji. Uwagi komparatystyczne pozwalają ukazać różne podejścia do kwestii jurydyzacji statusu zwierząt w istniejących porządkach prawnych (w szczególności uprzedmiotowienia oraz upodmiotowienia), a także ich związki z prezentowanymi wcześniej doktrynami i teoriami etycznymi. Wybrane zagadnienia są prezentowane w oparciu o analizę aktów prawnych i orzeczeń, których krótki wybór jest przesyłany słuchaczom i słuchaczkom przed każdymi zajęciami.
Ostatnia część kursu zwraca się ku kwestiom praktycznym. Ma też charakter konwersatoryjny i celuje w zaangażowanie studentów i studentki w problematykę zajęć przy wykorzystaniu zdobytej dotychczas wiedzy. Na kolejnych zajęciach rozpatruje się problemy hodowli przemysłowej, łowiectwa, opieki nad zwierzętami w domach, wykorzystywania zwierząt w nauce oraz relacji pomiędzy ekologią i ochroną przyrody a zwierzęcym dobrostanem. Wykładowca prezentuje problemy wiążące się z każdym z tych zagadnień, przywołując rzeczywiste przykłady, nierzadko ogniskujące uwagę nie tylko etyków i prawników, ale i opinii publicznej. Studenci i studentki są zachęcani do zabierania głosu i odnoszenia się do wybranych przykładów z perspektywy poznanych teorii oraz przy świadomości istniejących ram prawnych. Zagadnienia są prezentowane w oparciu o publikacje popularnonaukowe i prasowe oraz orzeczenia, których krótki wybór jest przesyłany słuchaczom i słuchaczkom przed każdymi zajęciami.
Ostatnie zajęcia są poświęcone podsumowaniu kursu oraz osadzeniu kwestii statusu zwierząt w całokształcie problemów etycznych i politycznych, także współczesnego świata.

Plan zajęć przedstawia się następująco:
1) Wprowadzenie: etyczny i prawny stosunek do zwierząt oraz ich status
2) Stosunek człowieka do zwierząt w ujęciu historycznym
3) Idea zwierzęcego dobrostanu
4) Idea praw zwierząt
5) Idea kontraktualistyczna/polityczna
6) Prawny status zwierząt domowych
7) Prawny status zwierząt hodowlanych
8) Prawny status zwierząt dziko żyjących
9) Zwierzęta a ochrona środowiska
10) Case study: zabijanie zwierząt na pokarm
11) Case study: myślistwo i sporty zwierzęce
12) Case study: opieka nad zwierzętami w domach
13) Case study: zwierzęta w parkach narodowych i ogrodach zoologicznych
14) Case study: eksperymenty na zwierzętach
15) Podsumowanie: Humanitaryzm czy prawa zwierząt? Status zwierząt w post-humanistycznym świecie

Rodzaj przedmiotu

ogólnouniwersyteckie

Tryb prowadzenia

w sali

Koordynatorzy przedmiotu

Cezary Błaszczyk

Efekty kształcenia

Przedmiot pozwoli studentom i studentkom uzyskać rozległą wiedzę w zakresie historii oraz współczesnych idei sprawiedliwości międzygatunkowej, a także zrozumieć najważniejsze problemy etyczne dotyczących zwierząt. Nadto zapozna słuchaczy i słuchaczki z podstawowymi informacjami na temat statusu prawnego zwierząt, ze szczególnym uwzględnieniem polskiego porządku prawnego.
Wiedza i orientacja w powyższym zakresie pozwoli na zrozumienie potrzeby uniwersalizacji zasad moralnych, na których oparty jest porządek społeczny oraz roli aksjologii w budowie sprawiedliwego ładu polityczno-prawnego.
Tym samym kurs rozwija zdolność identyfikowania problemów etycznych i prawnych, orientację w teorii oraz normatywnych konsekwencjach określonych doktryn, a także formułowanie świadomych i samodzielnych analiz oraz ocen dotyczących złożonych problemów współczesnego świata, dotyczących stosunków pomiędzy ludźmi a zwierzętami.

Kryteria oceniania

Zaliczenie na ocenę.
Egzamin pisemny w formie krótkiego testu jednokrotnego wyboru. Pytania dotyczące bezpośrednio materii pojawiających się na zajęciach. 10 pytań, 3 odpowiedzi do wyboru (punktowanie: 40% - 3, 50% - 3+, 60% - 4, 70% - 4+, 80% - 5, 90% - 5+).
Możliwość napisania eseju pod kierunkiem prowadzącego wybrany przez uczestnika bądź uczestniczkę temat. Przygotowanie eseju zwalnia z pisania egzaminu.

Literatura

Literatura podstawowa:
D. DeGrazia, Prawa zwierząt. Bardzo krótkie wprowadzenie, tłum. P. Polak, Kraków 2014.
S. Donaldson, W. Kymlicka, Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, tłum. M. Wańkowicz, M. Stefański, Warszawa 2018.
K. Kuszlewicz, Prawa zwierząt. Praktyczny przewodnik, Warszawa 2019.
T. Pietrzykowski, Spór o prawa zwierząt, Katowice 2007.
P. Singer, Wyzwolenie zwierząt, tłum. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Warszawa 2018.

Podstawowe akty prawne:
Ustawa z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1683 t.j.).
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2020 r. poz. 638 t.j.).
Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1392 t.j.).
Ustawa z dnia 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarkskich (Dz.U. z 2021 r. poz. 36).

Literatura uzupełniająca:
Arystoteles, Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, Warszawa 1981.
J. Bentham, Wprowadzenie do zasad moralności i prawodawstwa, tłum. B. Nawroczyński, Warszawa 1958.
C. Cohen, T. Regan, The Animal Rights Debate, Oxford 2001
K. Darwin, O pochodzeniu człowieka, tłum. S. Panka, Warszawa 1959.
R. Descartes, Rozprawa o metodzie, tłum. T. Boy-Żeleński, wolnelektury.pl/media/book/pdf/rozprawa-o-metodzie.pdf.
A. Elżanowski, T. Pietrzykowski, Zwierzęta jako nieosobowe podmioty prawa, w: B. Błońska, W. Gogłoza, W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst (red.), Sprawiedliwość dla zwierząt, Warszawa 2017.
M. Goettel, Sytuacja zwierzęcia w prawie cywilnym, Warszawa 2013.
I. Kant, Metafizyka moralności, tłum. E. Nowak, M.J. Siemek, Warszawa 2005.
J. Lejman, Ewolucja ludzkiej samowiedzy gatunkowej. Dzieje prób zdefiniowania relacji człowiek-zwierzę, Lublin 2008.
T. Nowicki, Zwierzę jako podmiot moralności, w: D. Słowikowska (red.), Emancypacja zwierząt?, Lublin 2015.
C. Patterson, Wieczna Treblinka, tłum. R. Rupowski, Opole 2003.
W. Radecki, Ustawy o ochronie zwierząt. Komentarz, Warszawa 2015.
M. Rawlands, Can Animals Be Moral?, New York 2012.
B.E. Rollin, The Unheeded Cry. Animal Consciousness, Animal Pain, and Science, Ames 1998.
M. Rudy, Dlaczego potrzebujemy nowej ustawy o humanitarnej ochronie zwierząt?, Przegląd Prawa i Administracji, t. 108 2017.
H. Salt, Animals’ Rights, London 1894.
Tomasz z Akwinu, Suma Teologiczna, t. 18, Sprawiedliwość, tłum. F.W. Bednarski, Londyn 1970.
J. Urbański, Społeczeństwo bez mięsa, Poznań 2016.
F. de Waal, Instynkt społeczny naczelnych, moralność ludzka oraz narodziny i upadek „teorii fasady”, w: F. de Waal, Małpy i filozofowie, tłum. B. Brożek, M. Furman, Kraków 2019.
U. Zarosa, Status moralny zwierząt, Warszawa 2016.

Orzeczenia i uzupełniające akty prawne (fragmenty) zostaną podane przez prowadzącego w zależności od wyboru (możliwie bieżących i głośnych) przypadków ilustrujących omawiane tematy.

Więcej informacji

Więcej informacji o poziomie przedmiotu, roku studiów (i/lub semestrze) w którym się odbywa, o rodzaju i liczbie godzin zajęć - szukaj w planach studiów odpowiednich programów. Ten przedmiot jest związany z programami:

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

Strona przedmiotu 4030-PiESZ-OG w USOSweb