Wprowadzenie do historii cywilizacji Wschodu i Zachodu 4018-WYK48
PKategorii Wschodu i Zachodu zaczęto używać jeszcze zanim powstała Europa rozumiana jako pewna całość cywilizacyjna. Służyły one odróżnieniu dwu części dzielącego się Cesarstwa Rzymskiego, potem podzielonego chrześcijaństwa. Obecnie, po wielu przemianach, wydaje się, że znaczenie obu pojęć nadal warunkuje podział zimnowojenny. Ów rozwój pokazuje, że terminy te na przestrzeni dziejów niosły w sobie różne znaczenia – geograficzne, kulturowe i polityczne. Wschód i Zachód zatem nie są realnie istniejącymi bytami, lecz stanowią kategorie pojęciowe, które organizują społeczne postrzeganie. W pewnych okresach i w pewnych miejscach nabierały one jednak szczególnego znaczenia, a co za tym idzie, silnie oddziaływały na tworzoną przez ludzi rzeczywistość.
Podobnie niepewny jest status ontologiczny cywilizacji. Mówi się, że cywilizacja powstaje, rozszerza się, a nawet może umrzeć. Można jednak widzieć ją jako stan świadomości. Zarazem trudno wydzielić nam uniwersalne czynniki, na podstawie których moglibyśmy zaklasyfikować określone struktury społeczne do cywilizacji i zdefiniować prawa ich rozwoju. Z pewnością natomiast możemy badać historię poszczególnych cywilizacji i rozważać następujące między nimi interakcje. Te ostatnie zasługują na szczególny namysł w czasach, w których jedni wieszczą zderzenie cywilizacji, a drudzy powstanie jednej, homogenicznej i ogólnoświatowej cywilizacji.
Podczas wykładu przedyskutowane zostaną różne teorie cywilizacji, a także relacje między cywilizacją a pojęciami jej pokrewnymi – kulturą, religią, społeczeństwem, państwem i imperium. W kategoriach długiego trwania przedstawione zostaną dzieje cywilizacji Wschodu: Indii, Chin, Wielkiego Stepu, Azji Południowo-Wschodniej. Szczególny nacisk zostanie położony na formowanie się nowożytnej i nowoczesnej cywilizacji europejskiej – jej podstaw i ekspansji. Omówione zostaną ponadto procesy, które bezpośrednio wpłynęły na kształtowanie się rzeczywistości, w której żyjemy: historii europejskiego kolonializmu, tworzenia się orientalizmu i ewolucji, jakiej uległ kapitalizm. W dalszych częściach kursu zostaną postawione kwestie polityki wielokulturowości, Inności i Obcości oraz istnienia różnych pograniczy cywilizacyjnych w globalizującym się świecie.
- Wielość cywilizacji. Przegląd teorii cywilizacji. Cywilizacja, kultura, historia. Światy globalne, regionalne, lokalne.
- Dzieje ludzkie, długie trwanie, rozwój i postęp. Czy historia cywilizacji jest możliwa? Filozofia dziejów a myślenie o historii.
- Zagadnienie Wschodu i Zachodu.
- Inni i Obcy. Społeczeństwo a ekosystem. Teoria systemu społecznego i jego przekształceń.
- Czy cywilizacje się rozwijają? Systemy wartości a religie.
- Ekspansja jako właściwość systemów społecznych, związek z cywilizacjami. Przypadki cywilizacyjnych katastrof.
- Geneza cywilizacji europejskiej. Fazy ekspansji.
- Indie jako cywilizacja, Ocean Indyjski jako świat. Cywilizacja stepu jako imperium. Chiny jako cywilizacja, świat i imperium. Cywilizacja rosyjska i cywilizacje Azji Centralnej.
- Wiek XIX. Rewolucje jako proces zmiany cywilizacyjnej. Wiek XX. Ideologie jako dziedzictwo europejskie o charakterze uniwersalnym.
- Europocentryzm, orientalizm, okcydentalizm a wielość cywilizacyjna w świecie globalnym
- System światowy 1914-1989. Koordynaty losów ludzkich w wieku XX, postępy zróżnicowania i wzrost współzależności między cywilizacjami.
- Kolonializm. Nowa postać relacji międzyludzkich w warunkach dominacji. Dziedzictwo kolonialne. Trzeci Świat jako produkt konfrontacji ideologicznej w świecie globalnym.
- Koniec historii czy początek post-historii? Europejczycy wobec migracji i utraty wiary w swoją tożsamość.
- Swoi, Inni i Obcy w rzeczywistości politycznie poprawnej. Perspektywy przekraczania granic.
- Świat bez kresów i bez granic. Globalizm, fundamentalizm i multikulturalizm jako próby znalezienia nowego paradygmatu.
- Spotkania Obcych, perspektywy dialogu Innych. Przypadek Euro-Azji i Europa Środkowo-Wschodnia jako przypadki pogranicza
cywilizacyjnego.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
Słuchacze konfrontują swe doświadczenie z całościową koncepcją świata i uzyskują szansę własnej refleksji nad podstawowymi kwestiami współczesności w ujęciu zarazem historycznym i holistycznym.
Wiedza
- student ma uporządkowaną, pogłębioną wiedzę szczegółową, obejmującą teorie i metodologie z zakresu badań kulturoznawczych i
międzycywilizacyjnych
Umiejętności
- student potrafi wykorzystywać wiedzę i metody właściwe różnym dyscyplinom zajmujących się badaniami kulturoznawczymi, zna potencjał
warsztatu interdyscyplinarnego
Kompetencje społeczne
- student zna i rozumie kluczowe wyzwania związane z badaniem kultury i relacji międzycywilizacyjnych oraz z zachowaniem spuścizny kulturowej
Kryteria oceniania
Ocena zostanie wystawiona na podstawie przedstawionych po każdych zajęciach pisemnych zwrotek (do 900 znaków). Kryterium oceny jest sprawdzalna umiejętność wykorzystania treści przedstawianych w wykładzie i wykazane umiejętności interpretacji własnego materiału.
Efekt zależy od wkładu pracy w postaci lektur i przygotowania zwrotnych opracowań wysłuchanych wykładów, a także ich konsultacji w
trybie elektronicznym lub osobistym.
Zaliczenie na ocenę wymaga wykonania w każdym semestrze pisemnej zwrotnej refleksji po każdym wykładzie. Do zaliczenia trzeba
mieć 50% uznanych zwrotek.
Zaliczenie bez oceny można uzyskać na podstawie listy obecności. Są dopuszczalne 2 nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze.
Egzamin ustny dla słuchaczy mających przedmiot jako obowiązkowy oraz dla pozostałych chętnych.
Literatura
Lektury obowiązkowe
Baradziej J., Goćkowski J. [red.], Rozmyślania o cywilizacji, Wyd. Baran i Suszczyński, Kraków 1997.
Fernández-Armesto F., Cywilizacje. Kultura, ambicje i przekształcanie natury, Warszawa 2008
Kieniewicz J., Wprowadzenie do historii cywilizacji Wschodu i Zachodu, Dialog, Warszawa 2003.
Koneczny F., O wielości cywilizacji, Kraków 1935.
Krawczyk R., Podstawy cywilizacji europejskiej, WSHiP im R. Łazarskiego, Warszawa 2006.
Literatura zalecana
Appadurai A., Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Universitas, Kraków 2005.
Armstrong K.,W imię Boga. Fundamentalizm w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie, WAB, Warszawa 2005.
Armour R., Islam, chrześcijaństwo i Zachód. Burzliwe dzieje wzajemnych relacji, Wyd. WAM, Kraków 2004.
Bauman Z., Europa niedokończona przygoda, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
Barber B. R., Dżihad kontra McŚwiat, Muza, Warszawa 2001.
Barber B.R., Skonsumowani. Jak rynek psuje dzieci, infantylizuje dorosłych i połyka obywateli, Muza, Warszawa 2008.
Braudel F., Gramatyka cywilizacji, Oficyna Naukowa, Warszawa 2006.
Budakowska E. [red.], Tożsamość bez granic. Współczesne wyzwania, Wydawnictwa UW, Warszawa 2005.
Buruma I., Margalit A., Okcydentalizm. Zachód w oczach wrogów, Universitas, Kraków 2005.
Danecki J., Flis A. [red.], Wartości Wschodu i wartości Zachodu. Spotkania cywilizacji, Universitas, Kraków 2005.
Donnan H., Wilson T. M., Granice tożsamości, narodu, państwa, Wydawnictwo UJ, Kraków 2007.
Eriksen T. H. , Tyrania chwili. Szybko i wolno płynący czas w erze informacji, PIW, Warszawa 2003.
Furedi F., Gdzie się podziali wszyscy intelektualiści? PIW, Warszawa 2008.
Gandhi L., Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008.
Geertz C., Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Wyd. UJ, Kraków 2005 (r. 1-4, 8-11)
Gellner E., Narody i nacjonalizm, PIW, Warszawa 1991.
Giddens A., Nowoczesność i tożsamość. "Ja" i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, PWN, Warszawa 2002.
Goff Le, J., Historia i pamięć, Wydawnictwa UW, Warszawa 2007.
Gumilow L., Od Rusi do Rosji, PIW, Warszawa 2004.
Halecki O., Historia Europy – jej granice i podziały, Instytut ESW, Lublin 1994.
Hall E. T., Ukryty wymiar, PIW, Warszawa 1976.
Hardt M., Negri A., Imperium, WAB, Warszawa 2005.
Harrison L. E., Huntington S. P. [red.], Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, Zysk i Sk-a, Poznań 2003.
Huntington S. P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Wyd. Literackie Muza, Warszawa 1997.
Kieniewicz J., Od ekspansji do dominacji. Próba teorii kolonializmu, Czytelnik, Warszawa 1986.
Kieniewicz J., Spotkania Wschodu, Novus Orbis, Gdańsk 1999.
Kłodkowski P., O pęknięciu wewnątrz cywilizacji, Dialog, Warszawa 2005.
Kroeber A. L., Istota kultury, PWN, wyd. 2, Warszawa 2002.
Landes D. S., Bogactwo i nędza narodów. Dlaczego jedni są tak bogaci, a inni tak ubodzy, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza,
Warszawa 2000.
Löwith K., Historia powszechna i dzieje zbawienia. Teologiczne przesłanki filozofii dziejów, przeł. J. Marzęcki, Wyd. Antyk, Kęty 2002.
Mieć J., Cywilizacje bez okien. Teoria Mikołaja Danilewskiego i późniejsze koncepcje monadycznych formacji socjokulturowych, Wyd UJ,
Kraków 2002.
Panikkar R., Religie świata w dialogu, PAX, Warszawa 1986.
Piskozub A., Cywilizacje w czasie i przestrzeni, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1996.
Ricoeur P., Pamięć, historia, zapomnienie, Universitas, Kraków 2006.
Pomian K., Europa i jej narody, PIW, Warszawa 1992.
Rifkin J., Wiek dostępu. Nowa kultura hiperkapitalizmu, w której płaci się za każdą chwilę życia, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2003.
Scruton R., Zachód i cała reszta, Zysk i Sk-a, Poznań 2003.
Spengler O., Zmierzch Zachodu. Zarys morfologii historii uniwersalnej, Wydawnictwo KR, Warszawa 2001.
Szahaj A., E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Universitas, Kraków 2004.
Tarnas R., Dzieje umysłowości zachodniej. Idee, które ukształtowały nasz światopogląd, Zysk i Sk-a, Poznań 2002.
Thurow L. C., Przyszłość kapitalizmu. Jak dzisiejsze siły ekonomiczne kształtują świat jutra, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1999.
Tibi B., Fundamentalizm religijny, PIW, Warszawa 1997.
Todorov T., Nowy nieład światowy. Refleksje Europejczyka, Dialog, Warszawa 2004.
Toffler A. i H., Budowa nowej cywilizacji. Polityka trzeciej fali, Zysk i S-ka, Poznań 1996.
Toynbee A., Studium historii, PIW, Warszawa 2001.
Weigel G., Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, Fronda, Warszawa 2005.
Wittfogel K. A., Władza totalna. Studium porównawcze despotyzmu wschodniego, Adam Marszałek, Toruń 2004.
Wnuk-Lipiński E., Świat międzyepoki. Globalizacja. Demokracja. Państwo narodowe, Znak, Kraków 2004.
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: